Starożytne dęby Mużakowa – wybrane okazy cz. 4/5.

Dąb Thora (Thoreiche).

W czwartym artykule o starożytnych dębach Mużakowa skupię się na jednym z najsłynniejszych okazów, co do którego nie ma wątpliwości, jeżeli chodzi o lokalizację i nazewnictwo. To potężny “dąb Thora” (Thoreiche), ale źródła niemieckie podają o nim jedną istotną ciekawostkę.

Według tych źródeł, “dąb Thora” jest jednym z najcenniejszych drzew po polskiej stronie Parku Mużakowskiego, z czym treehunterzy oczywiście się zgadzają. Drzewo rośnie około 350 m na wschód od Nysy Łużyckiej, bardzo blisko Englisches Haus.

Dalej, źródła niemieckie podają, że “pierwotnie rosły dwa dęby, przeciwstawnie po lewej i prawej stronie ścieżki i widnieją one na starych planach. Na przełomie wieków drugi dąb “zniknął””. A zatem kiedyś rosły dwa dęby, ale tajemnicą pozostaje to, czy oba nazwano dębami Thora? Prawdopodobnie tak właśnie było.

Obecnie możemy podziwiać jeden “dąb Thora”, którego zaliczamy do klasycznych osobników soliterowych, czyli wyrosłych na otwartej przestrzeni. Dzięki temu drzewo ma swobodny dostęp do światła słonecznego i może równomiernie rozwijać koronę w poziomie.

Imię drzewa nawiązuje do Thora – jednego z głównych bogów nordyckich z dynastii Azów (syn Odyna i Jörô, małżonek Sif), odpowiednik południowogermańskiego Donara, bóg burzy i piorunów, sił witalnych, rolnictwa (jako sprowadzający deszcz odpowiedzialny za urodzaj). Patronował także małżeństwu i ognisku domowemu.

Pomiary drzewa wykonaliśmy w lipcu 2022 roku, jednak mierząc pień, należało zachować szczególną ostrożność, ponieważ w jednej dziupli (na wysokości około 1,5 m) zagnieździły się szerszenie. Trzeba było szybko zrobić pomiar i oddalić się, żeby nie rozjuszyć żądlących strażników dębu. ;))

Aktualny obwód pierśnicowy pnia dębu wynosi 735 cm, wysokość drzewa 26 metrów, szacunkowy wiek 300 lat. 

Jak podają autorzy albumu “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze.” – dąb Thora odznacza się walcowatym, wysokim pniem z masywnymi, bocznymi konarami i nieco ścieśnioną koroną. Stan zdrowotny drzewa jest dobry, pomijając pojedyncze uschnięte konary.

Stan zdrowotny dębu został opisany w albumie podczas oględzin okazu w 2015 roku. Obecnie jest nieco gorszy, ponieważ od korony wyłamały się kolejne konary, natomiast na pniu notuje się więcej śladów jego wypróchnienia w środku. 

Po wykonaniu pomiarów i upewnieniu się, że szerszenie nie rozzłościły się z powodu naszej obecności, zatrzymałem się na kilka chwil przy pniu, aby Marek mógł zrobić mi zdjęcia dla porównania sylwetki człowieka z jego ogromem.

Teraz pozostaje pytanie, na którym miejscu plasuje się “dąb Thora”, jeśli chodzi o grubość obwodu pnia? Zdecydowanym numerem jeden, jest opisany w pierwszej części, potężny bezimienny (namenlose) osobnik, który w “pasie” ma aż 866 cm.

Opisany w trzeciej części władca zbocza Eiche am Nachtigallensteg, szczyci się obwodem pierśnicowym pnia na poziomie 774 cm, co już stawia “dąb Thora” na trzecim miejscu. W następnej części opiszę, m. in. dwa najgrubsze dęby, które rosną po niemieckiej stronie, ale są one chudsze od “dębu Thora”.

Po dokładnej analizie niemieckich źródeł okazało się, że treehunterzy przegapili jedno z najgrubszych drzew Mużakowa, które prawdopodobnie jest obecnie mużakowskim grubasem nr 2 wśród jednopniowych dębów szypułkowych (to tzw.”Zwillingseiche”). A zatem mamy wystarczający powód, aby za jakiś czas zaplanować jeszcze jedną wyprawę do tego wyjątkowego miejsca. 

Czyli w świetle pozyskanych informacji i dokonanych do tej pory ustaleń w terenie, ostrożnie można uznać “dąb Thora” za czwarty najgrubszy dąb szypułkowy Mużakowa o pojedynczym pniu.

Fragmenty wyłamanych konarów dębu leżą pod koroną i spełniają swoje cenne role przyrodniczo-biologiczne.

“Dąb Thora” jest prawidłowo oznaczony na folderze informacyjnym z mapą, które można nabyć przy wejściu do Parku Mużakowskiego (znajduje się na mapie pod numerem 42).

W porównaniu do patriarchalnie wyglądających i obficie pokrytych mchami dębów Odyna oraz monstrualnej sylwetki Eiche am Nachtigallensteg, “dąb Thora” najbardziej przypomina najgrubszy dąb (namenlose). Warto o tym napisać, aby uświadomić sobie, jaką wspaniałą różnorodność prezentują starożytne dęby Mużakowa.  

Każdy z tych olbrzymów, z jednej strony jest podobny do drugiego, a z drugiej strony zgoła odmienny. Każdego z nich wyróżnia dębowa charyzma, unikatowy pokrój, zapierająca dech sylwetka i potężne gabaryty.

“Dąb Thora” to drzewo, pod którym człowiek od razu ma ochotę usiąść i długo posiedzieć, tylko należy pamiętać o szerszeniach, aby ich nie rozdrażnić, bo wówczas błogie lenistwo i odpoczynek zamienią się w raptowny sprint. ;))

W sezonie wegetacyjnym obficie ulistniona korona dębu, nieco zlewa się z innymi drzewami, które rosną z tyłu. Jednak ponadprzeciętnych rozmiarów pień, od razu zdradza obecność ponadprzeciętnego drzewa.

Na moment wrócę jeszcze do obwodu pierśnicowego pnia. Według pomiarów dokonanych przez autorów cytowanego wyżej albumu, w 2015 roku wynosił on 715 cm. Obecny wynik na poziomie 735 cm oznacza, że pień przyrósł na grubość o 20 cm w ciągu 7 lat.

To daje średnioroczny przyrost obwodu pnia na poziomie 2,85 cm. Jeżeli drzewo podtrzyma to tempo, to 800 cm w obwodzie, osiągnie mniej więcej po upływie kolejnych 23 lat.

To są tylko teoretyczne rozważania, bowiem czynników, które wpływają na tempo przyrostu obwodu pnia jest wiele i muszą być one spełnione jednocześnie, aby się utrzymało, co w praktyce zdarza się rzadko.

Lipcowa wizyta treehunterów w Parku Mużakowskim przy “dębie Thora”, kończyła polską część wyprawy. Następnie udaliśmy się do równie ciekawego fragmentu parku po stronie niemieckiej.

O dendrologicznych matuzalemach Quercus robur po drugiej stronie Nysy Łużyckiej, napiszę w następnym artykule o starożytnych dębach Mużakowa.

P O D S U M O W A N I E

1) Jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych dębów szypułkowych Parku Mużakowskiego jest bardzo charakterystyczny, piękny, regularnie ugałęziony “dąb Thora” (Thoreiche), który – według niemieckich źródeł, rósł kiedyś w sąsiedztwie drugiego okazałego dębu, prawdopodobnie również nazwanego dębem Thora. Niestety, to drugie drzewo już nie istnieje.

2) Aktualne (na dzień 24.07.2022 r.) parametry dębu wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 735 cm – zmierzony zgodnie z zasadami dendrometrii, wysokość 26 metrów, szacunkowy wiek 300 lat. Drzewo charakteryzuje pochyłość pnia, kikuty po wyłamaniu się kilku masywnych konarów, dziuple, niewielkie ubytki kory i stanowisko szerszeni, które w sezonie wegetacyjnym odstraszają potencjalnych intruzów. Stan zdrowotny drzewa jest dobry. Pomimo braku kilku dużych konarów, korona drzewa jest regularna, obficie ugałęziona i ulistniona.

3) Dąb ten należy do ścisłej czołówki najgrubszych dębów Mużakowa o pojedynczym pniu. Na chwilę obecną, znajduje się prawdopodobnie na 4. miejscu w tej “konkurencji”. Jednak przede wszystkim jest to zachwycające i przepiękne drzewo oraz jeden z najbardziej wyrazistych, dendrologicznych symboli Mużakowa.