Aktualności
- 05 lut, 2020
Raport o stanie lasów w Polsce 2018 – fragmenty.
RAPORT O STANIE LASÓW W POLSCE 2018 – FRAGMENTY
Nieco później niż w poprzednich latach, znalazłem w końcu trochę czasu, aby zapoznać się z raportem o stanie lasów w Polsce w 2018 roku, który został opublikowany w czerwcu 2019 roku. Ten za 2019 rok, ukaże się pewnie gdzieś w połowie 2020 roku. Część zawartych w nim, istotnych informacji przytoczyłem w tym wpisie. Raport ten stanowi bardzo ważny dokument, obrazujący stan naszych lasów na różnych płaszczyznach.
Tak naprawdę to zachęcam do zapoznania się z całością, ponieważ poruszono w nim wiele ciekawych zagadnień, w tym tych, związanych z suszą, nękającą lasy od kilku lat i jej silnym natężeniem od 2015 roku. W konsekwencji, lasy są coraz bardziej narażone na różnorakie zjawiska patogenne.
Wciąż nie zmienia się ilość Parków Narodowych, których mamy 23 (szkoda), natomiast spadła ilość pomników przyrody (pojedynczych drzew) i wyniosła na dzień 31.12.2018 r.: 8822 (na 31.12.2017 r. było ich 9270). Spadła też ilość pomnikowych grup drzew z 1518 na koniec 2017 roku do 1425 na koniec 2018 roku. Zwiększyła się za to ilość zabytkowych alei ze 131 w 2017 roku do 148 w 2018 roku.
Pomimo, że przytoczone fragmenty raportu są dość długie, nie wspominając już o całym raporcie, gorąco zachęcam do jego lektury.
Stan lasów w Polsce jest przedmiotem corocznej oceny władz państwowych. W ramach tej oceny na Lasy Państwowe – z mocy ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2018 r. poz. 2129) – został nałożony obowiązek sporządzania raportu o stanie lasów.
Niniejszy raport o stanie lasów w Polsce opracowano na podstawie materiałów Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Instytutu Badawczego Leśnictwa, Głównego Urzędu Statystycznego, Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej oraz statystyk krajowych i międzynarodowych.
Celem raportu jest przedstawienie stanu lasów wszystkich własności w roku 2018. Dla lepszego zobrazowania tego stanu dane statystyczne odnoszące się do raportowanego roku przedstawiono na tle danych z ostatnich lat, a tam, gdzie było to możliwe i celowe, porównano z wielkościami występującymi w innych krajach. Zakres raportu tworzą trzy grupy zagadnień:
♦ zasoby lasów w Polsce,
♦ funkcje lasu,
♦ zagrożenia środowiska leśnego.
Podstawowych informacji o wielkości i strukturze zasobów drzewnych w Polsce dostarczają wyniki Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasu (WISL). Od roku 2015 realizowany jest jej trzeci pięcioletni cykl. Celem tej inwentaryzacji jest ocena stanu lasów wszystkich form własności i kierunków zmian tego stanu w skali kraju i poszczególnych regionów.
Pomiary WISL pozwalają na prowadzenie analiz aktualnego stanu lasu, m.in. pod kątem struktury gatunkowej, wiekowej i miąższościowej, oraz zmian w zasobach na podstawie porównywania wyników z pięcioletnich cykli pomiarowych. Z kolei głównym źródłem informacji o stanie zdrowotnym lasu oraz zmianach tego stanu jest Monitoring Lasu, realizowany corocznie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.
Obecnie powierzchnia lasów w Polsce wynosi 9255 tys. ha (według GUS – stan w dniu 31.12.2018 r.), co odpowiada lesistości 29,6%. Najwyższą lesistością (49,3%) charakteryzuje się województwo lubuskie, najniższą (21,5%) – województwo łódzkie. Według standardu przyjętego dla ocen międzynarodowych, uwzględniającego grunty związane z gospodarką leśną, powierzchnia lasów Polski na dzień 31.12.2018 r. wynosiła 9460 tys. ha. Jest ona zbliżona do powierzchni lasów Ukrainy i Włoch.
♦ STRUKTURA WŁASNOŚCI LASÓW ♦
W strukturze własnościowej lasów w Polsce dominują lasy publiczne – 80,7%, w tym lasy pozostające w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe – 76,9%. Struktura ta w całym okresie powojennym zmieniała się w niewielkim stopniu. W latach 1990–2018 udział własności lasów prywatnych wzrósł o 2,3 punkty procentowe do obecnych 19,3%.
Adekwatnie (z 83,0% do 80,7%) zmalał udział lasów własności publicznej. Wzrost udziału powierzchni lasów parków narodowych z 1,3% w 1990 r. do 2,0% w roku 2018 wynikał głównie z utworzenia w omawianym okresie sześciu nowych parków oraz powiększenia powierzchni pozostałych parków.
W Polsce udział lasów własności prywatnej jest zróżnicowany przestrzennie; największy występuje w województwach: mazowieckim – 45,0% ogólnej powierzchni lasów województwa, tj. 373,9 tys. ha, małopolskim – 43,6% (189,6 tys. ha) i lubelskim – 41,1% (241,6 tys. ha). Województwami o najniższym udziale lasów prywatnych są: lubuskie – 1,9% (13 tys. ha), zachodniopomorskie – 2,7% (21,8 tys. ha) i dolnośląskie – 3,6% (21,2 tys. ha).
♦ STRUKTURA SIEDLISK ♦
W Polsce lasy występują przede wszystkim na terenach o najsłabszych glebach, co znajduje odzwierciedlenie w układzie typów siedliskowych lasu. W strukturze siedliskowej lasów nieznacznie przeważają siedliska borowe, występujące na 50,1% powierzchni lasów; siedliska lasowe zajmują 49,9%.
W obu grupach wyróżnia się dodatkowo siedliska wyżynne, zajmujące łącznie 6,6% powierzchni lasów, i siedliska górskie, występujące na 8,6% powierzchni. Największym udziałem siedlisk lasowych wyróżniają się województwa małopolskie (86%) i podkarpackie (73%). Z kolei najwyższy udział siedlisk borowych występuje w województwie lubuskim (69%), łódzkim i kujawsko-pomorskim (66%).
♦ STRUKTURA GATUNKOWA ♦
Przestrzenne rozmieszczenie siedlisk w dużym stopniu znajduje odzwierciedlenie w strukturze przestrzennej gatunków panujących. Poza obszarem górskim, gdzie w składzie gatunkowym obserwuje się większy udział świerka, jodły i buka, w większości kraju przeważają drzewostany z sosną jako gatunkiem panującym.
Gatunki iglaste dominują na 68,4% powierzchni lasów Polski. Sosna, która według WISL zajmuje 58,2% powierzchni lasów wszystkich form własności, 60,2% powierzchni w PGL LP i 54,4% w lasach prywatnych, znalazła w Polsce najkorzystniejsze warunki klimatyczne oraz siedliskowe w swoim eurazjatyckim zasięgu, dzięki czemu zdołała wytworzyć wiele cennych ekotypów (np. sosna taborska lub augustowska). Do dużego udziału gatunków iglastych przyczyniło się również ich preferowanie, począwszy od XIX w., przez przemysł drzewny.
Wyniki Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasu z lat 2005–2009 i 2014–2019 wskazują na wzrost udziału gatunków liściastych o 2,5% i odpowiednio na spadek udziału gatunków iglastych. Prześledzenie zmian struktury gatunkowej w dłuższej perspektywie jest możliwe na podstawie corocznych aktualizacji stanu powierzchni leśnej i zasobów drzewnych w Lasach Państwowych. W latach 1945–2018 powierzchnia drzewostanów liściastych w Lasach Państwowych wzrosła z 13,0% do 23,9%. Mimo tego wzrostu udział drzewostanów liściastych jest ciągle niższy od potencjalnego, wynikającego ze struktury siedlisk leśnych.
♦ STRUKTURA WIEKOWA ♦
W strukturze wiekowej lasu dominują drzewostany III i IV klasy wieku, występujące odpowiednio na 23,9% i 19,9% powierzchni. III klasa wieku dominuje w lasach większości form własności, a w lasach prywatnych jej udział wynosi 31,2%. Drzewostany powyżej 100 lat wraz z KO, KDO i BP zajmują w PGL Lasy Państwowe 13,5% powierzchni, a w lasach prywatnych – 4,0%.
Udział powierzchni niezalesionej w lasach prywatnych wynosi 4,9% przy 2,6% w PGL LP. Znaczący udział powierzchni niezalesionej w lasach prywatnych wynika w pewnym stopniu z nieaktualnych zapisów ewidencji gruntów i budynków, uwzględnienia gruntów użytkowanych w rzeczywistości na cele nieleśne.
Powierzchnia drzewostanów w wieku powyżej 80 lat (bez KO, KDO) zwiększyła się z ok. 0,9 mln ha w 1945 r. do ponad 2,1 mln ha w roku 2018 (dane WISL 2013–2018). W tym samym okresie przeciętny wiek drzewostanów w lasach wszystkich form własności wzrósł z 44 do 58 lat (w Lasach Państwowych – do 60 lat, a w lasach prywatnych – do 50 lat).
Odnowienia lasu (bez dolesień i wprowadzania II piętra) w 2018 r. wykonano na powierzchni 57 382 ha gruntów wszystkich kategorii własności), z czego 8339 ha (14,5%) stanowiły odnowienia naturalne. Powierzchnia odnowień w 2018 r. była o ok. 3,6 tys. ha większa w porównaniu z rokiem 2017. Prace odnowieniowe prowadzono na powierzchni odpowiadającej 0,6% powierzchni leśnej ogółem (od 0,3% w województwie małopolskim do 0,9% w województwie opolskim).
Większość odnowień (ponad 96%) wykonano na gruntach zarządzanych przez Lasy Państwowe. Powierzchnia odnowień w lasach prywatnych (1601 ha w 2018 r.) stanowi niecałe 3% wielkości ogółem i odpowiada zaledwie 0,1% całkowitej powierzchni lasów tej własności.
Przez ostatnie 40 lat ubiegłego wieku powierzchnia odnowień – a w konsekwencji udział drzewostanów najmłodszych klas wieku – stopniowo się zmniejsza. Dane z ostatnich kilkunastu lat wskazują na nieznaczne odwrócenie tego trendu. Na dodatkową uwagę zasługuje wzrost udziału odnowień naturalnych w całkowitej powierzchni odnowień, obserwowany od początku lat 90. ubiegłego wieku. W latach 1986–1990 udział ten wynosił 4,2%, w latach 1991–1995 – 6,5%, w latach 1996–2010 – 10,5%, a w okresie ostatnich ośmiu lat – 13,7%.
Sadzonki na potrzeby prac odnowieniowych i zalesieniowych produkowane są w szkółkach leśnych. Według danych GUS powierzchnia produkcyjna szkółek leśnych w 2018 r. wynosiła 1901 ha, z czego 1881 ha w Lasach Państwowych, 14 ha w parkach narodowych oraz 6 ha w pozostałych lasach publicznych.
Zwiększanie udziału odnowień naturalnych oraz zmniejszające się potrzeby związane z zalesianiem gruntów porolnych powodują zmniejszanie produkcji szkółkarskiej, co jest możliwe do prześledzenia na przykładzie danych Lasów Państwowych. W okresie ostatnich 10 lat powierzchnia produkcyjna szkółek leśnych w PGL LP zmniejszyła się o ponad 34% – w 2008 r. wynosiła 2868 ha.
Produkcja sadzonek w PGL LP odbywa się w systemie polowym, kontenerowym i tunelowym. Blisko 88% całkowitej produkcji sadzonek pochodzi ze szkółek polowych. W 2018 r. w Lasach Państwowych wyprodukowano łącznie 729 mln sadzonek drzew i krzewów leśnych, z czego niemal połowę (47,3%) stanowiły drzewa gatunków liściastych.
♦ ZMIANY POWIERZCHNI LASÓW ♦
Według danych GUS powierzchnia lasów w Polsce w latach 1991– 2018 wzrosła o 561 tys. ha, w tym w ostatnim roku o 13 tys. ha, co oznacza, że lesistość Polski w omawianym okresie wzrosła o 1,8 punktu procentowego. Zwiększanie powierzchni lasów następuje w wyniku zalesiania gruntów nieleśnych użytkowanych rolniczo lub stanowiących nieużytki.
Wzrost powierzchni lasów w okresie 1991–2018 to również efekt porządkowania stanu ewidencyjnego – ujawniania zalesień wykonanych we wcześniejszych latach oraz przekwalifikowania na lasy innych gruntów pokrytych roślinnością leśną w wyniku sukcesji naturalnej. Na bilans powierzchni leśnej w niewielkim zakresie wpływa również wyłączanie gruntów leśnych na cele nieleśne (497 ha w 2018 r. – w trybie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych).
W roku 2018 wykonano zalesienia na 1321 ha gruntów wszystkich kategorii własności. Największe powierzchnie zalesiono w województwach lubelskim – 168 ha i warmińsko-mazurskim – 166 ha, najmniejsze w województwach śląskim – 6 ha i opolskim – 14 ha. Powierzchnia zalesień w 2018 r. była o 307 ha (o 19%) niższa w porównaniu z rokiem 2017. Ponadto, według danych GUS, w 2018 r. 69 ha uznano za zalesienia powstałe w wyniku sukcesji naturalnej (w roku 2017 – 154 ha).
Odnotowywane w ostatnich latach zmniejszanie się powierzchni zalesień jest m.in. wynikiem zmiany kryteriów przeznaczania prywatnych gruntów rolnych do zalesienia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w tym podniesienia minimalnej zwartej powierzchni zalesień, wyłączenia ze wsparcia na zalesianie trwałych użytków zielonych oraz zwiększenia konkurencyjności ze strony dopłat bezpośrednich do produkcji rolnej, a w przypadku Lasów Państwowych zmniejszenia powierzchni gruntów porolnych i nieużytków przekazywanych do zalesień przez Agencję Nieruchomości Rolnych (od 2017 r. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa).
♦ WIELKOŚĆ ZASOBÓW DRZEWNYCH ♦
Podstawowym źródłem informacji o miąższościowej strukturze zasobów drzewnych lasów w Polsce w ostatnich latach jest Wielkoobszarowa Inwentaryzacja Stanu Lasu. System pomiarów WISL pozwala na analizę wyników w układzie dowolnych okresów pięcioletnich. Według pomiarów przeprowadzonych w latach 2014–2018 i odniesionych do powierzchni lasów na koniec 2017 r., zasoby drzewne osiągnęły miąższość 2618 mln m3 grubizny brutto, z czego na Lasy Państwowe przypada 2049 mln m3, a na lasy prywatne – 444 mln m3.
Ponad połowa (50,5%) zasobów drzewnych przypada na drzewostany III i IV klasy wieku, 47,8% w Lasach Państwowych i 66,1% w lasach prywatnych (ryc. 16). Miąższość drzewostanów powyżej 100 lat wraz z KO, KDO i BP wynosi 20,1% w PGL LP i 5,8% w lasach prywatnych. Według wyników WISL z okresu 2014–2018 przeciętna zasobność lasów w Polsce wynosi 283 m3/ha, w tym w lasach zarządzanych przez PGL LP – 288 m3/ha, natomiast w lasach prywatnych – 249 m3/ha.
Największą zasobnością charakteryzują się lasy województw podkarpackiego (328 m3/ha) i małopolskiego (327 m3/ha), najmniejszą zaś województw mazowieckiego (255 m3/ha) i świętokrzyskiego (258 m3/ha). Wysoka zasobność lasów województw podkarpackiego i małopolskiego to m.in. efekt dużego udziału siedlisk lasowych, w tym górskich, oraz wysokiego średniego wieku drzewostanów (64–65 lat). Dla porównania: średni wiek drzewostanów województwa mazowieckiego należy do najniższych w kraju i wynosi 54 lata.
♦ LASY W OCHRONIE PRZYRODY I KRAJOBRAZU ♦
Lasy w Polsce, jeden z najcenniejszych elementów naszego środowiska, chronione są z wykorzystaniem wielu różnorodnych form ochrony przyrody. Są to: parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i stanowiska dokumentacyjne. Z mocy ustawy o lasach wybrane drzewostany mogą także uzyskiwać status ochronności odpowiedni do przypisanej im funkcji.
Najwyższą formą ochrony przyrody są parki narodowe, które obecnie – w liczbie 23 – zajmują powierzchnię 315,1 tys. ha (GUS wg stanu na dzień 31.12.2018 r.). Lasy w parkach występują na 194,8 tys. ha, tj. na 61,8% ogólnej ich powierzchni.
Rezerwaty przyrody, w liczbie 1501, obejmują powierzchnię 169,6 tys. ha. Większość rezerwatów (1284) zlokalizowana jest na terenie PGL LP. Powierzchnia leśna w rezerwatach wynosi łącznie 109,1 tys. ha.
Decyzjami wojewodów powołano 123 parki krajobrazowe o łącznej powierzchni 2611,5 tys. ha, w tym 1330,6 tys. ha (51,0%) zajmuje tereny leśne. Z kolei do obszarów chronionego krajobrazu zaliczono 386 obiektów przyrodniczych o łącznej powierzchni 7092,5 tys. ha, z czego 2317,7 tys. ha (32,7%) stanowią lasy. Obie te formy ochrony przyrody pokrywają ok. 50% powierzchni Lasów Państwowych.
Łączna powierzchnia parków narodowych i krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobrazu zwiększyła się w latach 1980–2018 z 3,2% do 32,0% powierzchni administracyjnej kraju i wynosi już ponad 10 mln ha, w tym lasy zajmują 3841,3 tys. ha – 38,4% łącznej powierzchni ww. form ochrony przyrody (GUS). W odniesieniu do powierzchni leśnej ogółem (9255 tys. ha) wzrost ten był jeszcze większy, mianowicie z 5,5% do 41,5%, a jego nasilenie przypadło na lata 80. i 90. minionego wieku.
W ramach sieci Natura 2000 do końca 2018 r. na terenie całego kraju wyznaczono 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków (tzw. OSO) o łącznej powierzchni lądowej wynoszącej 4911,4 tys. ha oraz 849 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (tzw. SOO) – 3491,3 tys. ha. Obecnie obszary Natura 2000 obejmują ok. 20% powierzchni kraju. Ich udział w powierzchni znajdującej się w zarządzie Lasów Państwowych wynosi 38,0%.
Wszystkie formy zagospodarowania i ochrony lasów, mające na celu zapewnienie im trwałości i biologicznej odporności, służą jednocześnie zachowaniu zasobów genowych i różnorodności biologicznej.
W ogólnej powierzchni drzewostanów znajdujących się pod szczególną ochroną ze względu na zachowanie zasobów genowych należy również uwzględnić ponad 181 981 ha drzewostanów stanowiących bazę nasienną, w tym 15 251 ha wyłączonych drzewostanów nasiennych, 158 842 ha gospodarczych drzewostanów nasiennych, 1988 ha plantacji nasiennych i plantacyjnych upraw nasiennych oraz 5900 ha drzewostanów i upraw zachowawczych. Dzięki nim możliwe jest propagowanie w naszych lasach rodzimych ekotypów drzew gatunków lasotwórczych.
Lasy Państwowe prowadzą od lat ewidencję ustawowych form ochrony przyrody na gruntach w swoim zarządzie, aktualizując dane na bieżąco, m.in. przy sporządzaniu programów ochrony przyrody w nadleśnictwie.
Według stanu na dzień 31.12.2018 r. na terenie PGL LP zewidencjonowano:
• 1284 rezerwaty przyrody o łącznej powierzchni 123,5 tys. ha, z czego ponad połowę stanowiły rezerwaty leśne (53,3% powierzchni);
• obszary Natura 2000 o powierzchni 2891 tys. ha (38,0% powierzchni LP), w tym:
–– 133 obszary ptasie (OSO), zajmujące powierzchnię 2217 tys. ha (29,1%),
–– 708 obszarów o znaczeniu dla Wspólnoty (OZW) o łącznej powierzchni 1663 tys. ha (21,9%);
• 11 167 pomników przyrody, w tym:
–– 8822 pojedyncze drzewa,
–– 1425 grup drzew,
–– 148 zabytkowych alei,
–– 530 głazów narzutowych,
–– 242 skałki, groty i jaskinie, w tym 161 pomników powierzchniowych (338 ha);
–– 8316 użytków ekologicznych o powierzchni 29 604 ha;
–– 124 stanowiska dokumentacyjne o powierzchni 1177 ha;
–– 164 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe o łącznej powierzchni 45 459 ha.
Ponadto w Lasach Państwowych utworzono 3798 stref ochronnych wokół chronionych gatunków, stref o łącznym areale wynoszącym 152 737 ha, z czego ponad 27% stanowi powierzchnia ochrony całorocznej. Strefy utworzono w celu ochrony ostoi ptaków (3293), ssaków (4), gadów (123), owadów (14), roślin (5), porostów (358) i innych (1). Lasy Państwowe, dbając o zachowanie różnorodności biologicznej i odtwarzanie zagrożonych gatunków flory i fauny, podejmują własne inicjatywy służące m.in. utrzymaniu stanu siedlisk i gatunków we właściwym stanie.
Zaliczyć do nich należy przede wszystkim: „Program zachowania leśnych zasobów genowych” oraz projekty: „Program restytucji jodły w Sudetach Zachodnich”, „Program restytucji cisa”, „Kompleksowy projekt ochrony żubra przez Lasy Państwowe”, „Ochrona rybołowa Pandion haliaetus na wybranych obszarach SPA Natura 2000 w Polsce”, „Czynnej ochrony cietrzewia na gruntach w zarządzie Lasów Państwowych w Polsce”, „Restytucja i czynna ochrona głuszca w Puszczy Solskiej”, „Ochrona głuszca Tetrao urogallus in situ i ex situ w Puszczy Augustowskiej”,
„Program hodowli wolierowej głuszców w Nadleśnictwie Leżajsk”, „Reintrodukcja głuszca (Tetrao urogallus) w paśmie Jaworzyny Krynickiej na lata 2019-2020” i wielu innych. W nadleśnictwach działają m.in. ośrodki rehabilitacji zwierzyny (8), istnieje 7 ogrodów botanicznych (nadleśnictwa Kudypy, Kaliska, Gryfino, Syców, Gdańsk, Karnieszewice, Marcule), są także 4 arboreta (nadleśnictwa Tułowice, Supraśl oraz OKL w Gołuchowie, LBG Kostrzyca w Miłkowie).
♦ PODSUMOWANIE ♦
1. Lasy w klimatyczno-geograficznej strefie położenia Polski są najbardziej naturalną formacją przyrodniczą. Stanowią niezbędny czynnik równowagi ekologicznej, ciągłości życia, różnorodności krajobrazu, a także redukcji zanieczyszczeń, przez co przeciwdziałają degradacji środowiska.
Zachowanie lasów jest nieodzownym warunkiem ograniczania procesów erozji gleb, utrzymania zasobów wodnych i regulacji stosunków wodnych oraz ochrony krajobrazu. Lasy w sposób nierozdzielny są formą użytkowania gruntów, zapewniającą produkcję biologiczną o wartości rynkowej oraz dobrem ogólnospołecznym kształtującym jakość życia człowieka.
2. Ekosystemy leśne stanowią w Polsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik wszystkich form ochrony przyrody. Zajmują 38,4% obszarów objętych ochroną prawną. Udział lasów ochronnych wszystkich form własności w ogólnej powierzchni leśnej kraju osiągnął wielkość 42,2%, a z uwzględnieniem powierzchni rezerwatów – 43,3%. W Lasach Państwowych udział ten wynosi obecnie 53,7% całkowitej powierzchni leśnej, a przy uwzględnieniu również powierzchni rezerwatów (104 tys. ha) – 55,2%.
Wśród wyróżnianych kategorii największą powierzchnię zajmują lasy wodochronne – 1543 tys. ha, podmiejskie – 615 tys. ha i cenne przyrodniczo – 580 tys. ha. Obszary Natura 2000 pokrywają obecnie ok. 20% powierzchni kraju. W PGL LP obszary ptasie (OSO) zajmują powierzchnię 2217 tys. ha (29,1% powierzchni gruntów LP), a siedliskowe (OZW) – 1663 tys. ha (21,9%).
3. Powierzchnia lasów i zasoby drzewne kraju sukcesywnie się zwiększają. Obecnie ich areał wynosi 9255 tys. ha, w tym w PGL Lasy Państwowe 7115 tys. ha, miąższość zaś – 2618 mln m3 grubizny brutto, z czego w PGL Lasy Państwowe 2049 mln m3, a w lasach prywatnych 444 mln m3. Przeciętna zasobność drzewostanów wynosi obecnie 283 m3/ha; w Lasach Państwowych wskaźnik ten jest wyższy w porównaniu z lasami prywatnymi – odpowiednio 289 m3/ha i 249 m3/ha. Średni wiek drzewostanów kształtuje się na poziomie 60 lat w PGL LP i 50 lat w lasach prywatnych.
4. Lasy są odnawialnym źródłem surowców drzewnych, warunkującym rozwój cywilizacyjny bez szkody dla środowiska. Użytkowanie zasobów drzewnych realizowane jest na poziomie poniżej możliwości przyrodniczych, określonych zgodnie z zasadą trwałości lasów i zwiększania zasobów drzewnych. W roku 2018 pozyskano w Polsce 43 932 tys. m3 grubizny netto, w tym w PGL Lasy Państwowe – 40 634 tys. m3 grubizny, z czego w ramach cięć rębnych – 22 224 tys. m3, a przedrębnych – 19 390 tys. m3.
W ramach cięć przygodnych i sanitarnych, wynikających z potrzeb porządkowania drzewostanów w związku z likwidacją skutków zjawisk klęskowych, pozyskano 11 780 tys. m3 drewna (28,3% grubizny ogółem). Powierzchnia rębni zupełnych wyniosła 40,6 tys. ha, pozyskane zaś z nich drewno miało miąższość 9816 tys. m3 grubizny, czyli 23,6% ogólnego pozyskania grubizny.
5. Lasy polskie znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia przez czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne – należy ono do najwyższych w Europie. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego nadal stanowią istotne niebezpieczeństwo dla ekosystemów leśnych. Stałe oddziaływanie zanieczyszczeń i ich dotychczasowa akumulacja w środowisku leśnym zwiększają predyspozycje chorobowe lasów. Stan zdrowotny lasów w Polsce, oceniany na podstawie defoliacji koron drzew, uległ w roku 2018 niewielkiej poprawie.
Udział drzew zdrowych (defoliacja poniżej 10%) zwiększył się z 10,0% w 2017 r. do 11,3% w roku następnym. Jednocześnie zmniejszył się udział drzew uszkodzonych (defoliacja powyżej 25%) z 20,2% w 2017 r. do 18,6% w roku 2018. Średnia defoliacja określona dla wszystkich gatunków wyniosła 22,4% i była o 0,4 p.p. niższa niż w roku 2017.
6. Najważniejszym zjawiskiem inicjującym cały szereg negatywnych procesów, zwłaszcza w drzewostanach sosnowych i świerkowych, a być może również w dębowych, jest skrajna susza w połączeniu z coraz częściej występującymi anomaliami pogodowymi (huragany, gwałtowne burze, gradobicia, silne przymrozki).
Sumaryczna powierzchnia drzewostanów uszkodzonych przez czynniki abiotyczne w 2018 r. wyniosła 76,2 tys. ha, w tym susza uszkodziła 43,5 tys. ha, a silne wiatry poczyniły szkody na 29,4 tys. ha. Zagrożenie ze strony szkodników wtórnych znacząco wzrosło. W drzewostanach sosnowych rozwija się gradacja kornika ostrozębnego, natomiast w drzewostanach świerkowych masowo występuje kornik drukarz.
