Pozostałe, wybrane drzewa w Parku Mużakowskim cz. 1/2.

Krótki cykl o starożytnych dębach Mużakowa zakończył się, ale w tym i następnym wpisie, pozostanę jeszcze w przestrzeniach krajobrazowych Parku Mużakowskiego i skupię się na wybranych okazach dendroflory, które rosną w niemieckiej części parku i która jest znana jako Park Zamkowy. Obejmuje on elementy centralnie położone wraz z kompleksem zamkowym, ogrodem kwiatowym, tak zwanym Pleasureground i łączącym się z nim parkiem właściwym prowadzącym aż do Nysy. W centrum Parku Mużakowskiego znajdują się najważniejsze budowle, w tym Nowy i Stary Zamek, oranżeria, folwark zamkowy i ogród zamkowy wraz z ogrodem od kuchni.

Sąsiadując bezpośrednio z Zamkiem ale w oddzieleniu od części parku właściwego, Pückler założył drobiazgowe, pełne fantazji ogrody. Tym samym mamy w Parku Mużakowskim trzy różne ogrody kwiatowe – ogród zamkowy, ogród pański i ogród kwiatowy. W miejscu przejścia do części parku właściwego znajduje się Pleasureground, przy której to nazwie po angielsku Książę obstawał, ponieważ trudno jest znaleźć jej odpowiednik w języku niemieckim. „Określa on ozdobiony i ogrodzony teren, znajdujący się bezpośrednio przy budynku i swoim zasięgiem o wiele większy niż ogrody”, opisuje Pückler w swoich „Szkicach” ten element łączący pomiędzy parkiem a właściwymi ogrodami. Park, który jest z nim bezpośrednio połączony, charakteryzuje się rozległymi łąkami, artystycznymi obiektami wodnymi, małymi jeziorami jak również drogami o dramatycznej formie.

Źródło: https://www.muskauer-park.de/pl/

(1) KASZTANOWIEC DROBNOKWIATOWY

(Strauchkastanie im Park Bad Muskau)

Przegląd wybranych okazów dendroflory rozpoczynam od bardzo nietypowo wyglądającego gatunku, jakim jest kasztanowiec drobnokwiatowy. Jego sylwetka, zupełnie nie przypomina kasztanowców zwyczajnych (białych), które kojarzymy z okazałymi drzewami, kwitnącymi “tuż przed maturą”. Kasztanowiec drobnokwiatowy wygląda jak gęste, kopulaste skupisko krzewów. 

Należy do roślin należący do rodziny mydleńcowatych (lub wydzielanej przez niektórych rodziny kasztonowcowatych). Pochodzi z Ameryki Północnej (stany: Alabama, Georgia, Karolina Południowa). W Anglii zaczęto go uprawiać od 1785 r. jako roślinę ozdobną, w Polsce od 1808 r. Wyjątkowy w porównaniu do innych kasztanowców ze względu na krzaczasty pokrój i kwitnienie w okresie letnim.

Nasza druga wyprawa do Parku Mużakowskiego, nieprzypadkowo została zaplanowana na drugą połowę lipca, bowiem właśnie w tym okresie można spodziewać się kwitnięcia kasztanowca drobnokwiatowego. 

Na miejscu okazało się, że największy okres kwitnienia rośliny już minął, ale udało się złapać w obiektyw wciąż kwitnące kwiaty, które – chociaż zdecydowanie mniejsze od znanych pospolicie kasztanowców zwyczajnych, w dużym stopniu je przypominają, podobnie jest z blaszką liściową rośliny.

W październiku 2020 roku, czyli w czasie pierwszej wycieczki po czeluściach Mużakowa, można było wejść do wnętrza skupiska kasztanowca drobnokwiatowego. Prowadzi tam ścieżka spacerowa. W lipcu zeszłego roku była już zamknięta. W źródłach niemieckich znalazłem informację, że przyczyną zamknięcia była susza i związane z nią osłabienie rośliny.

A tak wygląda kasztanowiec drobnokwiatowy z bliska, jeszcze w fazie kwitnięcia. W swojej ojczyźnie kasztanowiec ten zapylany jest przez motyle i dlatego jego kwiaty zaczynają silnie pachnąć dopiero wieczorem. W obrębie swego naturalnego zasięgu kwiaty zapylane są przez kolibry, w Polsce wieczorem odwiedzają je ćmy. W naszym kraju roślina rzadko zawiązuje nasiona.

Owoce kasztanowca drobnokwiatowego są nieliczne, o średnicy 2–3 cm i długości 3–4 cm, brązowawego koloru i gruszkowatego kształtu. Są gładkie lub mają nieliczne tylko kolce.

Wnętrze tego niezwykłego skupiska kasztanowca drobnokwiatowego wygląda jak plątanina egzotycznych drzew w jakiejś dżungli. Niemniej zaskakujące są dane na temat mużakowskiego okazu. Według niemieckich źródeł, skupisko ma już 200 lat, a maksymalna wysokość rośliny dochodzi do 4,5 metra.

Stan zdrowotny rośliny jest dobry, jednak obawy o jej kondycję budzą coraz częstsze susze, które niestety trapią cały Park Mużakowski. Nawet w bardzo wilgotnym czerwcu 2020 roku, w Mużakowie padało bardzo mało. Opady najczęściej omijają te tereny lub przechodzą nad innymi regionami.

Kasztanowiec drobnokwiatowy jest rośliną ciepłolubną, ale bardzo dobrze znosi mrozy (nie za silne). Jest cennym krzewem ozdobnym ze względu na późne kwitnienie. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym lub półcienistym i żyznej, przepuszczalnej glebie. Najbardziej efektownie prezentuje się sadzony pojedynczo, dodatkowo pojedyncze sadzenie uzasadnione jest faktem, że silnie rozrasta się głusząc sąsiednie rośliny.

Należy wokół niego zostawić szeroki pas ziemi, by roślina mogła się swobodnie rozrastać. Podczas surowych mrozów roślina może przemarzać i dlatego nie zaleca się jej sadzić w obszarach górskich oraz w Polsce północno-wschodniej.

(2) KLON SREBRZYSTY

(Silberahorn im Park Bad Muskau)

Drugi okaz dendroflory to osobnik bardzo wyjątkowy, zwłaszcza dla treehunterów. Jest to klon srebrzysty, który dostojnie prezentuje się na poboczu rozległej polany, na której odnajdziemy również inne ciekawe drzewa soliterowe.

Ponieważ nabyte doświadczenie dendrometryczne często “podpowiada” nam, ile mniej więcej może wynosić obwód pnia drzewa, to już podczas oględzin wiedzieliśmy, że takiego grubego “srebrzaka” po polskiej stronie, nigdy jeszcze nie mierzyliśmy.

Dlatego przystąpiliśmy do pomiaru z wielką ciekawością. Drzewo rośnie na równym gruncie, a zatem dosyć szybko odnaleźliśmy najwyższy punkt przy nasadzie pnia i po odmierzeniu poziomu 130 cm, przystąpiliśmy do pomiaru jego obwodu.

Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 601 cm, wysokość 13 metrów, a szacunkowy wiek okazu (według niemieckich źródeł) wynosi 200 lat. Dla tego gatunku to już sędziwy staruszek, a nawet pra-pra dziadek.

Mając na uwadze wiek drzewa, to stan zdrowotny okazu należy uznać za zadowalający (klony srebrzyste żyją krótko, najczęściej 100-125 lat). Drzewo utraciło pierwotną koronę, obecna powstała na bazie wtórnych pędów, które odbudowują jej regularny, kopulasty wygląd. Wnętrze drzewa jest częściowo wypróchniałe.

Gdyby klon ten rósł na terenie Polski to znalazłby się w ścisłej czołówce najgrubszych i najstarszych klonów srebrzystych. Według informacji zawartych w Rejestrze Polskich Drzew Pomnikowych Piotra Gacha, “konkurować” z nim mógłby tylko potężny osobnik rosnący w dolinie Neru w Łodzi, opisany przez treehuntera Andrzeja Webera (obwód pnia na wysokości 0,60 m – 589 cm, obwód pierśnicowy – 617 cm).

Wracając jeszcze do źródeł niemieckich, warto wspomnieć, że podano w nich informacje, według których drzewo w przeszłości znajdowało się już w gorszym stanie zdrowotnym, ale w 2017 roku zauważono jego ożywienie i zwiększoną witalność.

W związku z tym mużakowski osobnik, określany jest jako jedno z najsilniejszych drzew tego gatunku, które obecnie możemy podziwiać na terenie Niemiec. Te słowa jeszcze bardziej podkreślają, z jak wyjątkowym klonem srebrzystym mamy tu do czynienia.

(3) BUK POSPOLITY W FORMIE CZERWONOLISTNEJ

(Blutbuche im Park Bad Muskau)

W bliskim sąsiedztwie wyjątkowego klona, po drugiej stronie ścieżki spotkamy mocarnego buka pospolitego w formie czerwonolistnej. Ponieważ drzewo było otoczone łańcuchem (zakaz wstępu), nie podeszliśmy pod pień, aby wykonać pomiar obwodu. Posiłkując się danymi z niemieckich źródeł (dane te są aktualne na 02.06.2017 roku) to obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi aż 677 cm, wysokość okazu 26 metrów, szacunkowy wiek 200-250 lat. 

Zatem drzewo jest przeogromne, ale też z licznymi stanowiskami grzybów pasożytniczych w części odziomkowej i w obrębie szyi korzeniowej. Koronę okazu częściowo wzmocniono stalowymi podporami i wiązaniami, natomiast pień buka jest po prostu bajecznie ukształtowany!

(4) TULIPANOWIEC AMERYKAŃSKI

(Tulpenbaum im Park Bad Muskau)

Przedostatni egzemplarz zaprezentowany w tym artykule to rosnący w bezpośrednim sąsiedztwie zamku tulipanowiec amerykański. Nie jest to osobnik rekordowy, ale – jak to bywa w przypadku tulipanowców – piękny i intrygujący ze względu na bardzo oryginalne wyglądającą blaszkę liściową i kwitnące żółte kwiaty, już po rozwinięciu się liści.

Według źródeł niemieckich, obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 396 cm, wysokość okazu 28 metrów, szacunkowy wiek 200 lat. Dane te są aktualne na 02.06.2017 roku. Drzewo witalne, w dobrej kondycji zdrowotnej.

(5) MAGNOLIA DRZEWIASTA

(Gurkenmagnolie im Park Bad Muskau)

W pobliżu zamku, a dokładniej – tuż przy stawie zamkowym odnajdziemy przepięknie wyglądającą magnolię drzewiastą, którą niektórzy określają jako magnolię “ogórkową” lub drzewo ogórkowe ze względu na kształt owoców, które zanim staną się czerwone są zielone, podłużne.

Według źródeł niemieckich, aktualnych na 02.06.2017 r., obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 240 cm, wysokość 14 metrów, szacunkowy wiek 150-180 lat.

Magnolia drzewiasta pochodzi z Ameryki Północnej. Tam osiąga duże rozmiary, znana jest z rozłożystości i wysokości, dochodzącej nawet do 35 m wysokości. Rośnie dość szybko. Charakteryzuje się spękaną korą i sezonowym ulistnieniem, dochodzącym nawet do 24 cm.

Ulistnienie kształtu od jajowatego do podłużnego o ciemnym zabarwieniu, od spodu jaśniejsze i miękko owłosione. Na jesieni liście przebarwiają się na żółto lub brązowo. Na początku października osobnik z Mużakowa zaczął wybarwiać się na żółto.

Jedną z najbardziej wyrazistych i czarujących osobliwości mużakowskiej magnolii drzewiastej jest rozłożysta gałąź, która – jak opisują to źródła niemieckie – “w połowie drogi do stawu dotyka ziemi”. Czasami jest ona wykorzystywana jako miejsce do odpoczynku i kontemplacji nad przyrodniczym majstersztykiem dzieła Pücklera. Na jednej z fotografii widać starszą panią, która usiadła na finezyjnej gałęzi.

W Polsce magnolię drzewiastą można podziwiać w starych parkach m. in. Pruszkowie k. Opola, wrocławskim Parku Szczytnickim, Oliwie, Kórniku. Jest gatunkiem z którego pochodzi wiele cennych odmian magnolii o żółtych kwiatach. Wiele z nich wyhodowano w ogrodzie botanicznym w Nowym Jorku.

Drzewo jest witalne i znajduje się w dobrej kondycji zdrowotnej, jednak na pniu notuje się dużą tumorowatą narośl. Magnolia drzewiasta kończy pierwszą część wybranych okazów dendroflory w niemieckiej części Parku Mużakowskiego. W drugiej zaprezentuję i opiszę, imponujące cypryśniki błotne oraz metasekwoję chińską.