Aktualności
- 02 lis, 2022
Pozostałe pomniki przyrody ożywionej w gminie Bojadła.
Pozostałe pomniki przyrody ożywionej w gminie Bojadła.
W tym artykule powracam jeszcze raz do gminy Bojadła, która leży na terenie woj. lubuskiego, gdzie opisałem znajdujące się tam dwa powierzchniowe pomniki przyrody: “Tańczące Sosny” ( http://server962300.nazwa.pl/powierzchniowy-pomnik-przyrody-tanczace-sosny-w-gminie-bojadla.html ) oraz “Wiekową Sośninę” ( http://server962300.nazwa.pl/powierzchniowy-pomnik-przyrody-wiekowa-sosnina-w-gminie-bojadla.html ). Dzisiaj opiszę pozostałe pomnikowe drzewa, które reprezentowane są przez dęby szypułkowe oraz wspomnę o kilku innych, wartych uwagi drzewach.
Pierwsze pomnikowe drzewo rośnie na terenie dawnego założenia parkowo-pałacowego w miejscowości o takiej samej nazwie jak gmina czyli Bojadła. Warto na moment zatrzymać się przy samym pałacu – perle barokowej architektury, na której niespokojne lata zawieruchy wojennej, a następnie powojenne czasy zapomnienia odcisnęły piętno, ale obecnie istnieje szansa na przywrócenie kompleksowi, przynajmniej w pewnym stopniu dawnej świetności.
Obiektem od kilku lat zajmuje się Fundacja Pałac Bojadła, której zespół podejmuje szereg działań i inicjatyw, mających na celu uratowanie pałacu od popadnięcia w san kompletnej ruiny. Znacznie więcej informacji na temat podejmowanych przez Fundację prac, można znaleźć na stronie internetowej: http://www.palaceiparki.pl/zespol-palacowo-parkowy-w-bojadlach
Przed wejściem na teren parku możemy zapoznać się z mapą i najciekawszymi obiektami gminy Bojadła.
Jak podaje na swojej stronie Fundacja: “Park pałacowy, obecnie wydzielony z zespołu i zamieniony na park publiczny, jest w znacznym stopniu zdegradowany, zaś ślady dawnych założeń ogrodowych niemal całkowicie zatarte. Pozostałością pierwotnej barokowej koncepcji parku jest układ osiowy, z symetrycznie rozmieszczonymi kwaterami i prostopadły do osi kanał, dzielący park na dwie części. Dominantę kompozycyjną stanowi główna aleja parkowa, usytuowana na osi założenia, na przedłużeniu dziedzińca honorowego pałacu.”
Przepięknie prezentują się aleje złożone z grabów pospolitych, które zasługują na objęcie ochroną pomnikową.
“Kompleks parkowo-ogrodowy datowany jest na początek XVIII w., założony przy okazji budowy pierwszego pałacu w Bojadłach w 1707 r., zapewne gruntownie przekształcany (lub założony na nowo) ok. 1735 r., wraz z budową nowego zespołu pałacowego; zmieniany w końcu XVIII i w XIX w. (wówczas powstał zieleniec w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu), autor założenia nieznany.”
“Wszystkie aleje mają swoją kontynuację po stronie południowej za kanałem, zaś środkowa aleja obsadzona jest za mostkiem (obecnie betonową kładką) stosunkowo młodymi modrzewiami europejskimi.”
Źródło: http://www.palaceiparki.pl/zespol-palacowo-parkowy-w-bojadlach/opis-parku-i14
(1) POMNIKOWY DĄB SZYPUŁKOWY
Póki co, w parku ochroną pomnikową objęto jedynie jeden egzemplarz dębu szypułkowego, który rośnie przy alejce parkowej, nieopodal kanału.
Drzewo figuruje w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szypułkowy_w_Bojadłach ) i zostało powołane na pomnik przyrody Zarządzeniem Nr 4/82 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 16 stycznia 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.
W CRFOP podano, że obwód pierśnicowy pnia dębu wynosi 434 cm. Nasz pomiar wykonany 20 marca 2022 roku wykazał dokładnie tyle samo.
To bardzo rzadko spotykany przez nas przypadek, kiedy dane odnośnie obwodu pnia drzewa podane w rejestrze są identyczne z tymi rzeczywistymi w terenie. Mając na uwadze fakt, że pomiary obwodów pomnikowych drzew w CRFOP pochodzą zazwyczaj z lat 2014-2015, można stwierdzić, że opisywany dąb w ogóle nie zwiększył swoich gabarytów.
Jednak żeby można było potwierdzić prawdziwość tego założenia, należałoby dysponować danymi z pomiarów wykonanych we wspomnianych latach dokładnie na tej samej wysokości. Tymczasem nie mamy pewności, jak to wyglądało podczas przeprowadzonej inwentaryzacji.
Drzewo prezentuje się bardzo dobrze i okazale. Pień jest prosty, zdrowy, bez widocznych ubytków, wypróchnień i śladów działalności grzybów rozkładających drewno. Nieliczne konary zredukowano chirurgiczne. Rany po tych zabiegach są już prawie całkowicie zalane kalusem.
Korona pomnikowego dębu jest dość szeroka, regularna, z niewielką ilością posuszu. Wysokość drzewa wynosi 28 metrów.
(2) POMNIKOWE DĘBY SZYPUŁKOWE W POBLIŻU SOSNÓWKI
Dęby w pobliżu Sosnówki – mapa GDOŚ
Następne pomnikowe drzewa w gminie Bojadła rosną przy skraju lasu w pobliżu Sosnówki, która jest przysiółkiem wsi Bełcze.
W CRFOP przeczytamy, że pierwotnie ochroną objęto tu skupienie 6. drzew, ale obecnie chronione są tylko dwa egzemplarze ( Grupa_2_dębów_szyp._w_pobl._Sosnówki ). Pozostałe drzewa prawdopodobnie zakończyły swój żywot i zniesiono z nich ochronę pomnikową.
Przy dębach ustawiono dużą tablicę informującą o chronionych osobnikach. Drzewa wyglądają okazale, ale nie tylko ich wygląd zwrócił naszą uwagę. Podłoże na którym rosną to przewaga lichej piaszczystej gleby. Aż dziw bierze, że dęby szypułkowe dały radę tu wyrosnąć i osiągnąć spore rozmiary.
Pierwszy grubszy pomnikowy okaz posiada krótki pękaty pień, częściowo przyozdobiony mchami, zgrubieniami i kikutami powstałymi po chirurgicznych cięciach wybranych konarów i gałęzi. Na pierwsze oględziny wygląda całkiem zdrowo.
Jednak z drugiej strony pień ma uszkodzoną korę i widoczny ubytek, w którym widać zgniliznę drewna i związany z nią, postępujący rozkład tkanki drzewnej.
Według danych zawartych w CRFOP pomnikowe dęby mierzą odpowiednio 478 cm i 574 cm, a każdy z nich mierzy na wysokość 24 metry. W rejestrze brak informacji o wieku chronionych okazów.
Jeden dąb został dodatkowo oznaczony zieloną tabliczką, którą przyczepiono do kory, drugi osobnik na dzień oględzin (20.03.2022 r.) jej nie posiadał.
Pomimo, że oba drzewa rosną w lesie, to jednak ich budowa i pokrój zdradzają (krótkie pnie, szerokie rozłożyste korony), że dęby te w młodości rosły na otwartej przestrzeni. Dodatkowo na ich soliterowe dzieciństwo może wskazywać otaczający drzewostan sosnowy, znacznie młodszy od pomnikowych tuzów.
Korony drzew są dość mocno zredukowane chirurgicznie, niektóre rany do dzisiaj nie zostały jeszcze zabliźnione. Ich stan zdrowotny i fitosanitarny można określić jako zadowalający.
Ubytki w aparacie asymilacyjnym są jeszcze bardziej widoczne w górnych partiach koron, zwłaszcza w przypadku drugiego dębu.
Szkoda, że nie ma już pozostałych czterech dębów, które pierwotnie powołano do ochrony. Takie skupisko okazałych dębów na bardzo lichej glebie stanowi dużą atrakcję i ciekawostkę przyrodniczą.
W pobliżu rośnie wprawdzie jeszcze jeden dąb, ale nie jest on objęty ochroną pomnikową i jest znacznie mniej okazały.
Pień drugiego osobnika jest w lepszym stanie, nie posiada widocznych ubytków i martwicy kory. Notuje się nim znacznie mniej stanowisk mchów w porównaniu do pnia pierwszego okazu.
I także jest gruby oraz krótki, charakterystyczny dla drzew rosnących na otwartych przestrzeniach, a nie w lesie. Rozwidla się już na wysokości około 5-6 metrów.
Za to stan fitosanitarny jego korony jest kiepski. Można to stwierdzić, nawet nie spoglądając do góry, ponieważ w pobliżu pnia leży znaczna ilość wyłamanych suchych gałęzi i konarów. To świadczy o niezbyt dobrej kondycji drzewa.
Leżące konary i gałęzi przypominają masywne napływy korzeniowe, dodatkowo również pokryte mchami.
Myślę, że poza ubogim siedliskiem, na pogarszanie się witalności rosnących tu dębów ma wpływ coraz częstszy niedobór opadów na tych terenach, zwłaszcza w okresie wiosenno-letnim.
Tym bardziej pomnikowe osobniki są cenne, ponieważ trudno będzie innym dębom rosnącym w pobliżu osiągnąć takie gabaryty.
Było założenie parkowo-pałacowe, las, a zatem czas udać się do przeprawy promowej aby obejrzeć ostatnie pomnikowe drzewo w gminie.
(3) POMNIKOWY DĄB SZYPUŁKOWY W POBLIŻU PRZEPRAWY PROMOWEJ
Pomnikowy okaz również reprezentuje dąb szypułkowy, który rośnie przy drodze, koło przeprawy promowej przez Odrę, przy miejscowości Przewóz. Drzewo oznaczono stosowną tabliczką, co w tym przypadku stanowi ważną informację.
Drzewo jest częścią liczniejszego zgrupowania rosnących w tym miejscu dębów i gdyby nie oznakowano je tabliczką, można by mieć wątpliwości, który osobnik jest tym pomnikowym.
Według informacji zawartych w CRFOP ( Dąb_szyp._w_pobliżu_przeprawy_promowej ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 499 cm, wysokość okazu to 24 metry.
Drzewo znajduje się w dobrej kondycji, pień bez widocznych ubytków. Część konarów wyłamała się naturalnie, zwłaszcza w niższych partiach korony.
Poza tym korona jest regularna, dość obficie ugałęziona. Trudno napisać o jej ulistnieniu, ponieważ drzewo podziwialiśmy w okresie bezlistnym.
Drzewo powołano na pomnik przyrody na mocy Zarządzenia Nr 4/82 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 16 stycznia 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.
Zatem w tym roku dąb obchodzi 40 lat istnienia jako pomnik przyrody. Należą mu się treehunterskie gratulacje. ;))
Zanim przeprawiliśmy się na drugą stronę rzeki, naszą uwagę – poza skupiskiem dębów z pomnikowym osobnikiem, skierowaliśmy na bardzo ciekawą topolę czarną.
POZOSTAŁE WYBRANE DRZEWA
TOPOLA CZARNA
Topola ta znacznie wyróżnia się w krajobrazie i odznacza się ogromnym pniem. Niestety nie było czasu, aby go dokładnie zmierzyć, ale chociaż udało się jej pstryknąć kilka zdjęć.
Szacunkowo jego obwód pierśnicowy mierzy co najmniej 580-600 cm, wysokość drzewa to około 25-28 metrów.
Wygląda wspaniale i monumentalnie na tle leniwie płynącej Odry – królowej dolnośląskich rzek.
Pień w środku jest w znacznym stopniu pusty i widać w nim charakterystyczne ślady pozostawione przez ogień. Wydaje się, że tym razem podłożyły go siły natury, ponieważ przez całą długość pnia drzewa ciągnie się listwa piorunowa.
Gdyby nie to gwałtowne wydarzenie w życiu drzewa, topola ta byłaby zapewne w znacznie lepszej kondycji zdrowotnej i stanie fitosanitarnym.
Bez względu na powyższe, topola przy przeprawie promowej należy do osobników wartych zainteresowania, przyjrzenia się i dokładniejszego opisania przez miłośników naszych najpotężniejszych drzew w kraju.
DĘBY SZYPUŁKOWE
Na koniec jeszcze raz wracam do zgrupowania dębów szypułkowych, wśród których jeden egzemplarz objęto ochroną pomnikową. Kilka innych dębów zwróciło naszą uwagę ze względu na pokaźne rozmiary i wartość krajobrazową.
Drzewa te znajdują się w zróżnicowanej kondycji, niektóre osobniki straciły sporo konarów, a nawet przewodniki. Rany otworzyły wrota dla grzybów i “drewnożerców”.
Jeden z nich szczególnie mocno ucierpiał wskutek naturalnych procesów rozkładających drewno.
Przy rzece można podziwiać piękne panoramy i przy okazji wypatrywać ciekawe drzewa. Nam udało się “ustrzelić” wspomnianą wyżej topolę, ale cały czas nie dawało nam spokoju zgrupowanie dębów.
Prom z treehunterami na pokładzie odpłynął, nie było już możliwości powrotu, poza tym czekały nas jeszcze odwiedziny innych pomników przyrody, a sam harmonogram wyprawy był napięty.
I dopiero z promu ujrzeliśmy ten ogromny dąb! Intuicja nas nie zawiodła, tylko szkoda, że nie mogliśmy sobie pozwolić na powrót w celu dokładnego obejrzenia tego pięknego rozłożystego kolosa. Może kiedyś do niego wrócimy. Dobrze, że w jego pobliżu byli ludzie. Dzięki temu widać ogrom pnia drzewa.
O pomnikowych drzewach w gminie Bojadła znajdziemy również informacje i ciekawostki w artykule Marka Łuszczyńskiego: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=16877
P O D S U M O W A N I E
1) W gminie Bojadła (woj. lubuskie, powiat zielonogórski), poza powierzchniowymi pomnikami przyrody (“Tańczące Sosny” i “Wiekowa Sośnina”) ochroną pomnikową objęto jeszcze kilka dębów szypułkowych. Pierwszy z nich rośnie przy alejce parkowej, nieopodal kanału, w parku podworskim w miejscowości Bojadła i został powołany na pomnik przyrody Zarządzeniem Nr 4/82 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 16 stycznia 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 434 cm, wysokość 28 metrów.
2) Na mocy Rozporządzenia Nr 15 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 11 grudnia 1998 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody, do ochrony pomnikowej powołano zgrupowanie 6. drzew, obecnie chronione są dwa egzemplarze dębów szypułkowych o wysokości 24 metrów każdy i obwodach pierśnicowych pni 478 cm oraz 547 cm. Drzewa rosną przy drodze gruntowej, biegnącej brzegiem lasu, nieopodal Przysiółka Sosnówka wsi Bełcze.
Dęby wykiełkowały na bardzo ubogiej glebie, co dodatkowo podnosi ich wartość, ponieważ udały się w siedlisku, które jest w dużym stopniu niewystarczające i niesprzyjające dla tego gatunku drzewa. To świadczy również o ich “waleczności genowej”.
3) Ostatni dąb szypułkowy został powołany na pomnik przyrody Zarządzeniem Nr 4/82 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 16 stycznia 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Drzewo rośnie przy drodze, koło przeprawy promowej przez Odrę, przy miejscowości Przewóz. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 499 cm, wysokość 24 metry.
4) Jeszcze bliżej samej przeprawy rośnie ogromna topola czarna z charakterystyczną listwą piorunową i pustym wnętrzu pnia. Nie posiada statusu pomnika przyrody, ale bez wątpienia należy się jej przyjrzeć pod kątem największych osobliwości dendrologicznych gminy.
