Pomnikowy skrzydłorzech kaukaski ze Szprotawy.

Wyjątkowy w skali kraju.

Odwiedzając Szprotawę w celach dendrologicznych i oglądając pomnikowe drzewa, a także, opisane przeze mnie w poprzednim artykule, wyjątkowo urodziwe i okazałe bluszcze pospolite, należy pamiętać o najważniejszym drzewie dla tree hunterów, bowiem mamy tu do czynienia z osobnikiem wyjątkowym w skali kraju.

Drzewem tym jest egzotyczny skrzydłorzech kaukaski (pochodzi z Zakaukazia, wschodniej Turcji i Iranu). Jego najbardziej charakterystyczną cechą w porze letniej są wyjątkowo długie (nawet do 50cm!), zwisające owocostany. Widać je już z daleka. Generalnie jest to średniej wielkości drzewo liściaste posiadające nieregularny, często też rosochaty i pokryty licznymi odroślami pień oraz szeroką i gęstą koronę.

Na dokładkę, poza ozdobnymi owocostanami, charakterystyczne dla skrzydłorzecha kaukaskiego są jego bardzo duże (nawet do 60cm!), pierzasto złożone liście. Składają się one z 11-25 błyszcząco ciemnozielonych listków, które późną jesienią przybierają zazwyczaj intensywnie żółty kolor. Ciekawie wyglądają pąki liściowe skrzydłorzecha kaukaskiego. Są one pozbawione ochronnych łusek, a ich powierzchnia, podobnie jak rozwijających się liści, posiada niezwykle efektowny, rdzawobrunatny kolor i ziarnistą strukturę przypominającą brokat.

Wszystko to sprawia, że skrzydłorzech kaukaski jest pięknym, malowniczym i bardzo wyróżniającym się drzewem, ale należy pamiętać jego niebywałej wręcz sile tworzenia odrośli korzeniowych. Wyrastają one w ogromnych ilościach nawet bez uszkodzenia korzeni, a kiedy zaczniemy je kosić, nowe tworzą się ze zwielokrotnioną siłą. Czasami można obserwować dosłownie setki odroślowych pędów otaczających pień. Tępienie ich jest jak przysłowiowa walka z wiatrakami. Najlepiej potraktować je po prostu jako integralną część wizerunku drzewa lub nawet jako dodatkowy element dekoracyjny. ;))

Biorąc pod uwagę powyższe cechy gatunkowe, osobnik ze Szprotawy zdecydowanie wyróżnia się pod tym względem, ponieważ mamy tu do czynienia z drzewem jedno lub maksymalnie dwupniowym, ale rozwidlenie na odnogi następuje dopiero na wysokości ok. 2,5 metra, a więc z punktu widzenia zasad dendrometrycznych, możemy go potraktować jako pojedyncze drzewo. Informacje o nim znajdziemy m.in. w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Skrzydłorzech_kaukaski_Szprotawa ).

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Drzewo to zostało opisane w albumie “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze”. Pomiary wykonane przez jego autorów dały następujące wyniki: obwód pnia na wysokości ok. 1 metra od gruntu 428 cm (stan na 2012 rok), wysokość drzewa 26 metrów (stan na 2012 rok). Myśmy zmierzyli drzewo w obwodzie pierśnicowym pnia, czyli na wysokości 130 cm od nasady pnia i uzyskaliśmy wynik 514 cm. Wiek drzewa został oszacowany wiele lat temu przez Cezarego Pacyniaka i przyjmując rezultat jego pracy wychodzi, że okaz ten ma obecnie około 250 lat.

Drzewo odznacza się dobrą kondycją zdrowotną, ale widać, że przeprowadzono na nim w ostatnim okresie zabiegi pielęgnacyjne. Ich efektem są leżące, chirurgicznie usunięte elementy okazałych konarów drzewa. Przy okazji można też zauważyć, że drzewo w środku jest częściowo wypróchniałe.

Rekordowy skrzydłorzech rośnie w parku miejskim w Szprotawie, przy ul. Tadeusza Kościuszki. W jego pobliżu rośnie jeszcze kilka innych osobników tego gatunku, ale o znacznie mniejszych gabarytach. Nasz pomiar obwodu pnia nie mógł być precyzyjnie wykonany jeden metr nad gruntem (tak, jak zrobili to autorzy wyżej wymienionego albumu) z uwagi na liczne odrośla i liście.

Za to można było uwiecznić wizytę przy drzewie, które w pełnej, letniej krasie, ze swoimi długachnymi owocostanami i liśćmi prezentuje się wręcz bajkowo. Warto zwracać uwagę na te bardzo ciekawe drzewa – w wielu parkach miejskich można je odnaleźć i podziwiać. We Wrocławiu znam co najmniej kilka okazałych skrzydłorzechów i wszystkie z nich są osobnikami wielopniowymi. Jednym z nich jest m.in. okaz rosnący w Ogrodzie Botanicznym, którego objęto ochroną pomnikową.

PODSUMOWANIE

1) Pochodzący z Zakaukazia, wschodniej Turcji i Iranu skrzydłorzech kaukaski to niezwykle malownicze drzewo z wyjątkowo długimi, zwisającymi owocostanami i równie imponującymi, pierzasto złożonymi liśćmi. Jego charakterystyczną cechą jest też niebywała wręcz intensywność tworzenia odrośli korzeniowych. Jednym z najokazalszych drzew tego gatunku w Polsce jest osobnik, który rośnie w parku miejskim w Szprotawie (woj. lubuskie, powiat żagański, gmina Szprotawa). Jest on chroniony jako pomnik przyrody.  

2) Drzewo obecnie mierzy w obwodzie pierśnicowym pnia 514 cm, jego wysokość wynosi 27-28 metrów, a wiek szacowany jest na ok. 250 lat. Stan zdrowotny okazu jest dobry, drzewo ma piękną i bogato ulistnioną koronę. Widnieją na nim ślady przeprowadzonych prac pielęgnacyjnych (m.in. zdjęty posusz, usunięte martwe konary).

3) Wyjątkowość szprotawskiego skrzydłorzecha polega też na tym, że pień do wysokości ok. 2,5 metra od gruntu tworzy całość, co pozwala go potraktować jako pojedyncze drzewo w świetle zasad obowiązujących w dendrometrii. Stanowi to rzadkość dla tego gatunku, ponieważ starsze skrzydłorzechy, które możemy spotkać w naszych parkach to praktycznie zawsze osobniki wielopniowe, w dodatku z wielką ilością pędów odroślowych.

O wszystkich pomnikowych drzewach parku w Szprotawie napisał na swoim blogu Marek ( https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=3964 ). Zachęcam do lektury.