Aktualności
- 08 lut, 2023
Pomnikowy platan klonolistny “Olbrzym” w Chojnie. Najgrubszy i najstarszy w kraju.
Pomnikowy platan klonolistny “Olbrzym” w Chojnie.
Najgrubszy i najstarszy w kraju.
Chojna to miasto, położone w woj. zachodniopomorskim, w powicie gryfińskim, nad rzeką Rurzycą (która jest prawym dopływem Odry). Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Chojna. Miasto leży w linii prostej w odległości 53 km od Szczecina, 60 km od Gorzowa Wielkopolskiego, 86 km od Berlina. Cały obszar Starego Miasta Chojny, posiadającego średnicę 580 m, został wpisany do rejestru zabytków. Zabytki znajdujące się w mieście umieszczono na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.
Jednym z najpiękniejszych i najbardziej wyróżniających się zabytków miasta jest Kościół Mariacki – monumentalna budowla i jednocześnie jeden z największych gotyckich kościołów w Polsce. Trzynawowy, halowy, wzniesiony w latach 1389–1407 z ciosów granitowych, rozbudowany w XV wieku przez Henryka Brunsberga. Z zewnątrz ozdobiony glazurowaną cegłą. Wysoka na 102,6 metrów neogotycka wieża z lat 1859–1861 góruje nad okolicą.
Gotyckim arcydziełem jest też ratusz – budowla gotycko-barokowa, powstała w drugiej ćwierci XIV w. i następnie przebudowywana w latach 1433–1461 oraz na początku XVIII w., odbudowana po zniszczeniach końca II wojny światowej i oddana do użytku w 1986 r. Zrekonstruowane elewacje frontowe należą do najbogatszych rozwiązań gotyckich w Polsce. Ratusz mieści się w północno-zachodniej części dawnego rynku. Jest siedzibą centrum kultury i biblioteki miejskiej.
Zachwycająca jest również Brama Barnkowska. To jedna z dwóch zachowanych bram miejskich średniowiecznej Chojny (trzecia została rozebrana w XIX wieku). Nazwa pochodzi od wsi Barnkowo (Bernikow), obecnie znajdującej się w granicach miasta. Posiada otwarty taras widokowy. Pierwotnie brama została zbudowana na początku XIV wieku z kamienia, jednak już sto lat później została ona rozebrana i postawiona od nowa, tym razem z cegły. Kolejne etapy jej rozbudowy przebiegały aż do XVI wieku. Jest to brama typu wieżowego, sześciokondygnacyjna, zbudowana na planie czworokąta o wymiarach 9,6 m × 9,2 m. Całkowita wysokość bramy wynosi 29 m.
Moje wrażenia z pierwszego spotkania się z klimatem miasta były niezwykle pozytywne. Zabytki Chojny to już wystarczający powód, żeby zatrzymać się tu na dłużej i zwiedzić gotyckie perełki architektury. W mieście odnajdziemy jeszcze jedną perełkę, a właściwie ogromną perłę, która jest znana każdemu miłośnikowi dendrologicznych olbrzymów.
Należy jej szukać w parku przy zbiegu ulic Bałtyckiej, Wojska Polskiego i M. Skłodowskiej – Curie, na środku małego skwerku. To słynny platan klonolistny “Olbrzym” – oficjalnie najstarsze i najgrubsze drzewo tego gatunku, które możemy podziwiać na terenie Polski.
Warto jeszcze wspomnieć o odmianie miasta Chojny przez przypadki, bowiem czasami spotykam się z informacją o platanie z “Chojnej”. To błąd. Prawidłowo jest platan z Chojny lub platan w Chojnie.
W celu łatwiejszego trafienia do drzewa, ustawiono tablicę, która wskazuje właściwy kierunek do “Olbrzyma”, chociaż z uwagi na niewielką powierzchnię parku i ogromne gabaryty drzewa, nie sposób je przeoczyć.
Oprócz tego, zamontowano tablicę informacyjną, na której możemy zapoznać się z podstawowymi informacjami dotyczącymi platana klonolistnego i samego “Olbrzyma”. Tablica została ufundowana i opracowana przez Szczeciński Oddział Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego i Urząd Miejski w Chojnie, a odsłonięto ją 9 września 2012 roku.
Opracowania merytorycznego tablicy podjęli się: Marcin Kubus, Tadeusz Leśnik i Krzysztof Jankowski. Krzysztofa znam osobiście i w tym miejscu serdecznie Go pozdrawiam, jak i całą ekipę Pracowni Przyrodniczej “Sosenka” ( https://sosenka24.pl/ ). To doświadczeni profesjonaliści i jednocześnie bardzo życzliwi ludzie.
Zapoznajmy się zatem z informacjami i parametrami “Olbrzyma” na 2012 rok. W tamtym czasie, obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosił 1078 cm, wysokość 33 metry, szacowany wiek 296 lat.
Drzewo odwiedziliśmy w pełni lata, zatem jego monstrualność została nieco przytłumiona przez liście samego mocarza oraz florę rosnącą w jego sąsiedztwie.
Pień drzewa zabezpieczono solidnym metalowym ogrodzeniem, które jest zamknięte. Niestety, kiedyś drzewo o mało nie podzieliło tragicznych losów wielu innych, bezcennych okazów dendroflory, ponieważ kilkukrotnie je podpalano… W ostatnich latach, celowe podpalenia starych drzew, przybrały bardzo niepokojący rozmiar. Po pożarze we wnętrzu pnia, powstał rozległy ubytek wgłębny.
Podstawą prawną powołania “Olbrzyma” na pomnik przyrody jest Orzeczenie Nr 33/55 Prezydium WRN w Szczecinie z dnia 28 września 1995 r. o uznaniu za pomnik przyrody, a następnie Rozporządzenie Nr 120/2006 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 8 listopada 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.
W rozporządzeniu tym, wymieniono katalog czynności zabronionych w stosunku do powołanych pomników przyrody.
Drzewo rośnie w sąsiedztwie źródliska oraz rzeki Rurzyca. Panują tu idealne warunki do jego wzrostu i rozwoju.
OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA
W Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Platan_klonolistny_Olbrzym_w_Chojnie ), znacznie zaniżono obwód pierśnicowy pnia drzewa, podano bowiem, że wynosi on zaledwie 327 cm.
Za to w przywołanym wyżej rozporządzeniu podano, że obwód pnia “Olbrzyma” wynosi aż 13200 cm.
Natomiast Wikipedia podaje, że według pomiarów z 2014 roku, najwęższy obwód pnia drzewa znajduje się na poziomie 45 cm, na którym wynosi on 1066 cm. Znajduje się tam również istotna informacja co do wieku “Olbrzyma”. Dr Cezary Pacyniak określił wiek drzewa metodami dendrochronologii w 1984 roku na 268 lat.
Różne wyniki związane z pomiarem obwodu pnia drzewa, odnajdziemy też w Rejestrze Polskich Drzew Pomnikowych Piotra Gacha. Zostały one wykonane przez treehunterów. Z przytoczonych informacji nasuwa się wniosek, że “Olbrzym” jest drzewem, które sprawia spory kłopot, aby dokładnie ustalić, ile faktycznie wynosi obwód pnia w najwęższym miejscu i na poziomie pierśnicy. Żeby było jeszcze ciekawiej, to doleję “oliwy” do dendrometrcznych zawiłości drzewa.
Zmierzyliśmy obwód pnia drzewa na poziomie 45 cm na początku sierpnia 2022 roku i wyszło nam 11 metrów. Taki wynik podano również w tym artykule: https://pomorzezachodnie.travel/Poznawaj-Przyroda-Pomniki_przyrody/a,6028/_Olbrzym_platan_klonolistny
Tutaj jego wersja w formacie PDF: I-Olbrzym_platan_klonolistny.pdf
Pomimo zachowania jak największej staranności, nie wykluczamy, że popełniliśmy błąd, chociaż raczej niewielki. Pień drzewa jest tak ogromny i nieregularny, że czasami wystarczy tylko lekkie przesunięcie taśmy i wynik “pojedzie” o wiele centymetrów do góry lub w dół.
Myślę, że gdybyśmy wykonali nawet całą serię pomiarów, to i tak za każdym razem uzyskany wynik będzie nieco inny. Platan “Olbrzym” dorósł do takich rozmiarów, że nie ma zamiaru podporządkować się dendrometrycznym regułom treehunterów. ;))
Gdyby drzewo przemówiło ludzkim głosem to mogłoby powiedzieć, że “macie mnie tylko podziwiać, a nie mierzyć, więc schowajcie te zabawki”. ;))
PLATAN “OLBRZYM” W ALBUMIE
DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE.
Wyjątkowy platan został opisany i pokazany w albumie “Drzewa Polski…” na stronach 452-453. Przytoczę najistotniejsze fragmenty. “Platan ten jest najgrubszym i najstarszym przedstawicielem swojego gatunku rosnącym w Polsce.
Co więcej, śmiało może pretendować również do tytułu najgrubszego pojedynczego drzewa rosnącego na terenie naszego kraju, pierśnicowy obwód jego pnia wynosi bowiem aż 1056 cm. To znacznie więcej od rekordowych obecnie polskich dębów takich jak: “Chrobry” z Piotrowic, “Dąb Bażyńskiego” z Kadyn czy “Chrześcijanin” z Januszkowic”.
“Platan z Chojny jeszcze przed kilkunastu laty był niemal nieznany, niewielki zaś park, w którym rósł – bardzo zaniedbany. Po serii publikacji i informacji w mediach miejscowe władze uświadomiły sobie unikalność tego okazu dendroflory.
Teren wokół olbrzymiego drzewa starannie uprzątnięto, a pień platana otoczono wysokim, metalowym ogrodzeniem. W listopadzie 2011 roku drzewo poddano pracom pielęgnacyjnym i konserwatorskim.”
“Nazwa tego drzewa jest w pełni uzasadniona, faktycznie wyróżnia się ono imponującymi gabarytami i to nie tylko obwodem pnia. Jego wysokość wynosi aż 35 m, zaś wiek zbliża się do 300 lat, co czyni go najprawdopodobniej najstarszym platanem w Polsce.”
PLATAN “OLBRZYM”
W KONKURSIE NA DRZEWO ROKU 2012
W 2012 roku platan “Olbrzym” znalazł się wśród finalistów w krajowym konkursie na Drzewo Roku 2012 i z liczbą 1969 głosów zajął 6. miejsce. Zgłoszenie nadesłało Gimnazjum Specjalne przy Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Chojnie. W zgłoszeniu tym podano kolejne ciekawe informacje o drzewie.
“Uczniowie pobliskich szkół często odwiedzają to miejsce, bo platan, to pomnik przyrody i niezastąpiona pomoc dydaktyczna. Jednak pewnego dnia z pociągu wysiadł turysta, który zapytał: A gdzie jest ten słynny platan? To nas zdumiało, dotychczas wszyscy pytali o gotycki ratusz! – opowiadają mieszkańcy. To najstarsze drzewo tego gatunku w Polsce. Rośnie w parku miejskim nad rzeką Rurzycą. Przed wojną park nazywał się Vierecksche Garten, a Chojna – Königsberg.
Nasiona bądź sadzonka platana musiała zostać specjalnie sprowadzona, aby drzewo stało się perłą parku. Dziś wiadomo, że jest nie tylko jego ozdobą, ale i całego regionu. Posadzone w latach 20. XVIII wieku, jest żywą pamiątką po niemieckich mieszkańcach tej ziemi. Mimo wyjątkowości i piękna platan był kilkakrotnie podpalony. Stąd w jego pniu ogromna, wypalona dziura.
Gimnazjaliści z Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Chojnie nie mogąc się z tym pogodzić, postanowili zgłosić go do konkursu Drzewo Roku Klubu Gaja. Kampania promocyjna drzewa i konkursu przyniosła efekty. Platan został dwukrotnie poddany poważnym zabiegom pielęgnacyjnym. Prace wykonano zgodnie z ekspertyzą dendrologiczną, w obecności biegłego sądowego – rzeczoznawcy, inspektora nadzoru ds. pielęgnacji drzew.
Drzewo okala teraz eleganckie ogrodzenie. Do mieszkańców miasta zaapelowano, aby zawsze reagować na akty wandalizmu i dzwonić do straży miejskiej.”
♦ Źródło: https://swietodrzewa.pl/?page_id=215
“Wielu ludzi włączyło się do promowania naszego platana. Bardzo zaangażowali się ci, którzy stąd wyemigrowali za granicę. Tęsknota za krajem powoduje, że w nich lokalny patriotyzm odezwał się najszybciej. W dniu aktywacji gry geocaching to Niemcy, jako pierwsi dotarli do skrytki.
Korzyści z konkursu są bardzo duże. Drzewo zostało zabezpieczone, a teren dookoła uprzątnięty. Kiedyś nazwane „Perłą w pokrzywach” dziś „Pilnie strzeżone”. Dla naszej społeczności to również promocja.”
Ewa Krucewicz, Gimnazjum Specjalne przy Ośrodku Szkolno-
Wychowawczym w Chojnie
P O D S U M O W A N I E
1) W Chojnie (woj. zachodniopomorskie, powiat gryfiński, gmina Chojna), na terenie niewielkiego parku nad rzeką Rurzycą, u zbiegu ulic Bałtyckiej, Wojska Polskiego i M. Skłodowskiej – Curie, rośnie najgrubszy i najstarszy platan klonolistny w Polsce, którego – z uwagi na monstrualne rozmiary, słusznie nazwano “Olbrzymem”.
2) Aktualne (na dzień 06.08.2022 r.) parametry drzewa wynoszą: obwód pnia na poziomie 45 cm od jego podstawy 1100 cm – zmierzony przy zachowaniu należytej staranności. Z uwagi na jego ogromne rozmiary i nieregularność, wynik jest obarczony pewnym ryzykiem błędu. Wysokość “Olbrzyma” wynosi 33 metry, wiek 306 lat (przyjmując wyniki badań Cezarego Pacyniaka, według których w 1984 roku, drzewo miało 268 lat).
3) Platan w środku jest w znacznym stopniu pozbawiony tkanki drzewnej, do czego przyczyniły się kilkukrotne próby podpalenia drzewa (przez ludzi pozbawionych mózgu), oraz działalność grzybów rozkładających drewno. W 2011 roku “Olbrzyma” poddano pracom pielęgnacyjnym oraz konserwatorskim i pomimo pustego wnętrza, jest on bardzo witalnym i silnym osobnikiem, który – poza imponującymi gabarytami, zachwyca niezwykle obfitym ugałęzieniem i ulistnieniem.
4) W 2012 roku platan ten zajął 6. miejsce w zorganizowanym przez Klub Gaja konkursie na Drzewo Roku. Kilkanaście lat temu władze w Chojnie, uświadomiły sobie unikatowość drzewa, stało się ono również wielką atrakcją zarówno dla mieszkańców, jak i turystów, którzy odwiedzają to przepiękne miasto.
