Pomniki przyrody w Parku Stabłowickim cz. 1/3. Wiąz szypułkowy.

Do jednych z ciekawszych miejsc na mapie Wrocławia dla tree hunterów, którzy wyszukują okazałe, sędziwe drzewa, należy zaliczyć tereny ciągnące się wzdłuż rzeki Bystrzycy. W zeszłym roku opisałem m.in. pomnikowe drzewa w Parku Leśnickim przez który przepływa Bystrzyca. W tym roku, w trzech artykułach zaprezentuję pomniki przyrody drugiego parku położonego nad Bystrzycą, który nazwano Stabłowickim od nazwy otaczającej go dzielnicy miasta.  

Z centrum miasta można dojechać do parku autobusami linii 101 i 102. Park Stabłowicki położony jest w rejonie ulic Stabłowickiej i Głównej. Obecna nazwa parku obowiązuje na podstawie § 1 pkt 13 uchwały nr LXXI/454/93 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 9 października 1993 roku w sprawie nazw parków i terenów leśnych istniejących we Wrocławiu. Powierzchnia parku wynosi około 5,5 ha.

Park ten założony został jako park prywatny, po roku 1892, na terenie wokół wybudowanej w tym miejscu willi pałacowej. Po wschodniej stronie parku przepływa rzeka Bystrzyca. Założenia parkowe oparte były o roślinność i krajobraz typowe dla rozlewiska tej rzeki i utrzymane w stylu naturalistycznym, oraz łączący w sobie cechy prywatnego arboretum należącego do właściciela parku – botanika Karla Lauterbacha. Budynek mieszkalny usytuowany był w centrum parku. Przed nim znajdował się podjazd i gazon. Na osi północ–południe utworzono aleję prowadzącą do części gospodarczej i ogrodniczej. Późniejszym właścicielem parku był architekt Heinrich Lauterbach (1893–1973).

Obecnie nie istnieje ani budynek willi, ani ogrodzenie wraz z ozdobną bramą. W okresie powojennym, park ten, podobnie jak kilka innych parków przypałacowych, został zamieniony na park miejski, ogólnodostępny. W parku 3 drzewa uhonorowano statusem pomnika przyrody. Są to: wiąz szypułkowy, dąb szypułkowy i platan klonolistny.

POMNIKOWY WIĄZ SZYPUŁKOWY

Pierwszym pomnikowym okazem jest wiąz szypułkowy, który rośnie w obniżeniu, bardzo blisko rzeki. Jego odziomek był wielokrotnie zalewany podczas wezbrań Bystrzycy, natomiast rekordowa “kąpiel” drzewa miała miejsce w 1997 roku, kiedy wystąpiła tzw. powódź “tysiąclecia”.

Po ponad 20 latach od rekordowej powodzi, drzewo wciąż trzyma się dobrze i powiększa swoje gabaryty. Na uwagę zasługują nie tylko charakterystyczne “wyrzeźbione” przypory korzeniowe wiązu, ale też malownicze i urokliwe usytuowanie drzewa. 

Pomnikowy okaz odnajdziemy na wykazie w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Wiąz_szypułkowy_w_Parku_Stabłowickim ), w którym podano, że obwód pnia drzewa mierzy 514-515 cm, a jego wysokość wynosi 22 metry.

Obecnie, na wykazie wrocławskich pomników przyrody mamy 8 drzew tego gatunku (Ulmus laevis). Poza wiązem stabłowickim, ochroną pomnikową objęto jeszcze grupę 4 okazów rosnących przy ul. Jarnołtowskiej (także w pobliżu rzeki Bystrzycy), 1 okaz w Ogrodzie Roślin Leczniczych przy al. Jana Kochanowskiego 10-12, 1 okaz przy ul. Rędzińskiej 69 i 1 okaz w Parku Brochowskim.

Wiąz z Parku Stabłowickiego jest szczególny nie tylko z uwagi na bardzo osobliwy wygląd i malownicze położenie, ale oficjalnie jest też najgrubszym wiązem wśród pomnikowych okazów tego gatunku we Wrocławiu.

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Starając się zachować wszystkie reguły związane z wytycznymi dendrometrii, zmierzyłem obwód pierśnicowy pnia drzewa w maju 2020 roku. Uzyskany wynik to 532 cm. Nie wiem, czy na terenie miasta rośnie gdzieś grubszy okaz, który nie jest pomnikiem przyrody. Jednym z miejsc, gdzie takie drzewo może się znajdować jest Las Rędziński, do którego wkrótce się wybiorę.

Szyja korzeniowa wiązu jest częściowo podmyta przez wody Bystrzycy, posiada też malownicze zgrubienia. W szczelinach między przyporami znalazłem kilka butelek i puszek , które zabrałem ze sobą. Niestety, brak podstawowych zasad kultury i szacunku ludzi do drzew, objawił się również w tym miejscu.

Na wysokości około 4-5 metrów pień rozwidla się na dwa główne przewodniki, na których osadzona jest okazała i dość rozłożysta korona drzewa. Drzewo znajduje się w dobrej kondycji zdrowotnej, chociaż w koronie widać kikuty po wyłamaniu się kilku, dość grubych konarów.

Drzewo ma dogodne stanowisko, ponieważ nie cierpi na deficyt wody, ale co jakiś czas “przepłaca” to podtopieniem pnia przez rzekę. Wiązy są odporne na okresowe zalewanie, co stabłowicki osobnik już wielokrotnie udowodnił. Poza tym dobrze znosi zacienienie i jest mrozoodporne.

Każde sędziwe drzewo jest bezcenne, ale jak uzmysłowimy sobie, że wiązy zostały bardzo silnie przetrzebione prze holenderską chorobę wiązów (grafiozę) wywoływaną przez gatunki grzybów: Ophiostoma ulmi, Ophiostoma himal-ulmi i ich hybrydę: Ophiostoma novo-ulmi to zdamy sobie sprawę, jak wyjątkowe w krajobrazie są stare wiązy, które nie zostały zniszczone przez tą chorobę.

Dlatego stabłowicki wiąz należy zaliczyć do drzew wyjątkowych nie tylko w skali miasta, ale nawet w skali województwa dolnośląskiego. Powinno się też przeprowadzić inwentaryzację najokazalszych osobników tego gatunku w mieście i objąć je ochroną pomnikową.

PODSUMOWANIE

Do jednych z najbardziej atrakcyjnych przyrodniczo rejonów Wrocławia należy zaliczyć te, które znajdują się w pobliżu rzeki Bystrzycy. Przy niej usytuowany jest m.in. niewielki (5,5 ha powierzchni) Park Stabłowicki, w którym rośnie najgrubszy, pomnikowy wiąz szypułkowy w granicach miasta.

Drzewo mierzy w obwodzie pierśnicowym pnia 532 cm, a jego wysokość wynosi 22 metry. Wiąz ma dość osobliwy wygląd. Odziomek odznacza się masywnymi przyporami korzeniowymi z głębokimi szczelinami oraz charakterystycznymi zgrubieniami. Pień na wysokości około 4-5 metrów rozchodzi się na dwa okazałe przewodniki, które dźwigają rozłożystą i całkiem symetryczną koronę, chociaż niektóre konary uległy wyłamaniu.

Całość piękna kompozycji uzupełnia bardzo malownicze usytuowanie drzewa w pobliżu rzeki. O każdej porze roku odnajdziemy tu możliwość wykonania ciekawego kadru, co stanowi istotny walor krajobrazowy tego miejsca i nadaje stabłowickiemu wiązowi szczególnego wymiaru.