Pierwsza pomnikowa aleja lipowa w Gręboszowie.

Przez całą wieś.

Gręboszów to wieś położona w województwie opolskim, w powiecie namysłowskim, w gminie Domaszowice. Zabrudzona tablica mogłaby sugerować, że jest to miejsce nieco zapomniane, a może nawet opuszczone. To błędne założenie. Gręboszów został wpisany przeze mnie na listę unikatowych i kultowych wsi.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej

• cmentarz parafialny, z k. XVIII w.

• mogiły ofiar II wojny światowej

• zespół pałacowy, z XVIII-XIX w.:

  • Pałac w Gręboszowie, do roku 1945 istniał pałac, który od XVIII w. był w rękach rodu Henckel von Donnersmarck, obecnie nie istnieje

  • spichrz

  • dwie bramy wjazdowe

• zabytkowy park z pięknymi okazami platanów klonolistnych, lip, dębów, żywotników olbrzymich oraz magnolii drzewiastej.

inne zabytki:

• budynek kordegardy

• aleja lipowa przebiegająca przez wieś będąca pomnikiem przyrody.
  

We wsi odnajdziemy mapę Gręboszowa na której wymieniono zabytki tej urokliwej miejscowości. Gdybym po swojemu miał określić Gręboszów, do głowy przychodzi mi następujące sformułowanie. To kraina tysiąca i więcej lip. Sama wieś, jak i otaczające ją lasy to królestwo lip, zarówno młodych, jak i sędziwych, przepięknych weteranów tego gatunku.

Nasza podróż po Gręboszowie rozpoczęła się od pierwszej alei lipowej, która ciągnie się przez całą wieś i którą uhonorowano statusem pomnika przyrody. Figuruje ona w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Pierwsza_aleja_lipowa_w_Gręboszowie ).

Według zawartych w nim informacji, ochroną objęto 83 lipy drobnolistne (‘Tilia cordata’), a obwody pierśnicowe ich pni wahają się w przedziale od 119 cm do 562 cm. Wysokość drzew mieście się w granicach od 7 do 26 metrów.

Drzewa znajdują się w bardzo różnym stanie fito-sanitarnym. W alei odnajdziemy zdrowe, prężne i obficie ulistnione osobniki, jak i schorowane, z postępującym rozkładem wewnętrznym drewna, bardzo ubogim aparatem asymilacyjnym i wymęczonych lipowym życiem przy drodze.

Na uwagę zasługuje fakt, że w rejestrze wymienionych jest osiem osobników, których obwód pierśnicowy pnia przekracza 400 cm, a jeden osobnik ma ponad 5,5 metrowy obwód pnia. Nie mierzyliśmy wszystkich lip, ponieważ zajęłoby nam to zbyt wiele czasu, ale chcieliśmy odszukać i zmierzyć najgrubszą lipę w tej alei.

Jak się okazało, nie było to trudne zadanie, ponieważ najgrubsza, alejowa lipa rośnie w pierwszych, kilkudziesięciu metrach alei i jest bardzo dobrze widoczna oraz łatwa do odnalezienia. Pod nią przeczekaliśmy też kilkuminutową ulewę, która nas tam złapała.

Alejowa królowa lip mierzy obecnie 574 cm obwodu pierśnicowego pnia, odznacza się dobrą kondycją i już pod koniec kwietnia była całkiem solidnie ulistniona. Prezentuje się wybornie i czarująco.

Idąc dalej główną drogą przez Gręboszów, można podziwiać wiekowe i wspaniałe lipy, które są wizytówką firmową Gręboszowa i które nadają jej dużych walorów przyrodniczo-turystycznych. Odwiedziliśmy Gręboszów z Markiem (pomniki-przyrody.pl) dwa razy, pod koniec kwietnia i maja.

Wiele alejowych drzew jest ponumerowanych, prawdopodobnie w związku z przeprowadzoną inwentaryzacją. Stare lipy są siedliskiem chronionej pachnicy dębowej. Pierwsza pomnikowa aleja lipowa ciągnie się przez cały Gręboszów i ma długość 1150 metrów.

Marek uwiecznił na fotografii pomiar obwodu pierśnicowego najgrubszej lipy. Częściowo widać na nim masywne napływy korzeniowe, które wykształciło drzewo. Wielki pokłon dla wszystkich, którzy przyczynili się do zachowania tej wyjątkowej alei.

Ten ponad kilometrowy odcinek, przez który ciągnie się aleja lipowa to uczta dla miłośników założeń alejowych i okazałych drzew. Niektóre lipy przybrały fikuśne, nieco powykręcane i baśniowe kształty, przez co mamy wrażenie, że przenosimy się w inne czasy, kiedy bardziej dbano o drzewa i doceniano ich obecność w sąsiedztwie ludzkich domostw.

Niestety, niektóre lipy znajdują się już w kiepskim stanie zdrowotnym i ledwie co wypuściły na wiosnę liście, a już przebarwiły je na jesienne kolory. Przy takim widoku można było się zastanawiać, czy to jest wiosna, czy jesień?

Przemieszczając się wolno i oglądając piękne lipy, zastanawialiśmy się, co spotkamy na końcu alei i jak będą się prezentować pozostałe pomniki przyrody ożywionej Gręboszowa, które wymieniono w rejestrze form ochrony przyrody tej wsi.

W kilku miejscach widzieliśmy braki w ciągłości alei i pniaki po ściętych drzewach. Wydaje się, że brakujące lipy prawdopodobnie przewróciły się lub usunięto je ze względów bezpieczeństwa.

Najgrubsze, ponad cztero-metrowe w obwodzie lipy oraz oczywiście najmocarnieszy osobnik o obwodzie pnia mierzącym 574 cm cieszą oczy i radują duszę. Gdyby nie ta aleja, Gręboszów znacznie straciłby na swojej atrakcyjności.

W końcu doszliśmy do końca alei, droga skręciła, a przed nami otworzyły się wrota do leśnej części Gręboszowa i drugiej, pomnikowej alei lipowej, o której napiszę w odrębnym artykule. Oprócz niej, w innych artykułach opiszę pozostałe pomniki przyrody Gręboszowa i niezwykły cmentarz, który urzekł nas nie mniej, niż pomnikowe drzewa.

PODSUMOWANIE

1) Kraina tysiąca i więcej lip. Gręboszów w woj. opolskim, w powiecie namysłowskim, w gminie Domaszowice to miejsce niezwykłe dla miłośników pomnikowych drzew oraz dla koneserów miejsc cichych, nieco zapomnianych, ale kryjących w sobie bogactwo przyrodnicze i wspaniałe zabytki. Przez całą wieś na odcinku 1150 metrów ciągnie się pomnikowa aleja lipowa, gdzie – według CRFOP, ochroną pomnikową objęto 83 lipy drobnolistne.

2) Obwody pierśnicowe pni tych lip wahają się w przedziale 119 – 574 cm, a ich wysokość wynosi od 7 do 26 metrów. W kilku starych lipach znajdują się stanowiska chronionej pachnicy dębowej. Stan fito-sanitarny drzew jest mocno zróżnicowany. W alei odnajdziemy osobniki w bardzo dobrej kondycji, jak i słabe, schorowane z ubogim aparatem asymilacyjnym.

3) To pierwszy z kilku artykułów o wspaniałej wiosce, w której wszędzie, gdzie się nie obejrzymy, spotkamy cudne, pachnące lipy, nawet w środku lasu. Walory przyrodnicze Gręboszowa są bardzo cenne, a prezentowana, pierwsza pomnikowa aleja ‘Tilia cordata’ w tej miejscowości to namiastka licznej populacji drzew tego gatunku.