Moje spojrzenie na bukowiński cmentarz.

(artykuł edytowany i poprawiony w dniu 23.12.2019 r.) Od czerwca zeszłego roku, kiedy to w cyklu Pereł Dendroflory Wzgórz Twardogórskich 2017 napisałem o “Cmentarnym” dębie szypułkowym, emocjonalnie wspominając o niesamowitej aurze roztaczającej się nad bukowińskim cmentarzem z podziałem na jego “żywą” część górną i “martwą”, popadającą w coraz większe zapomnienie część dolną, zastanawiałem się, co o nim napisać?

Szukając źródeł dostępnych i Internecie, za wiele informacji nie znalazłem. Owszem, coś tam jest, ale bardzo skrótowo, ogólnikowo i jakoś tak nijako. Nie o to mi chodzi. Nie tego szukałem. Chciałem dowiedzieć się coś z życia dawnych mieszkańców Bukowiny. Kim byli, jak żyli w małej wiosce otoczonej lasami z przecudnym klonem srebrzystym na stacji kolejowej?

Odpowiedzi na te pytania także nie znalazłem. Przez pewien czas myślałem, aby całą sprawę poruszyć u bukowińskiego księdza, ale z tego co wiem – jest on młody stażem w bukowińskiej parafii i raczej nie rozwieje moich gdybań o wymarłych mieszkańcach Bukowiny.

Dużą wiedzę o życiu Bukowiny lat minionych ma Pan Stefan Andrzejczak – najstarszy mieszkaniec Bukowiny (obecnie Królewskiej Woli) – brat zmarłego w 1998 roku Bronisława Andrzejczaka, którego znałem osobiście i u którego kupowałem jeden z najsmaczniejszych miodów, gdzie moje lekko wybredne kubki smakowe, mogły taplać się w nim, jak w cudownym eliksirze boskiego napoju.

Jedyne zdjęcie, nieistniejącej już pasieki z boskim miodem, zrobiłem podczas pamiętnej wycieczki w Sylwestra 2005 roku, kiedy Pan Bronisław nie żył już od 7. lat. Obecnie, po pasiece pozostały jedynie wspomnienia.

U Pana Stefana byłem w lipcu zeszłego roku i planuję zawitać do Niego ponownie jak najszybciej. Na pewno jeszcze przed rozpoczęciem Tour De Las & Grzyb 2018 roku (edycja 23.12.2019 r. – niestety, ciągle nie udało mi się ponownie dotrzeć do Pana Stefana). Jest to niesamowita osobowość.

Wielki i wspaniały człowiek – należy dodać. Pragnę przeprowadzić z Nim wywiad, chociaż będzie to raczej opowieść o wyjątkowym, sędziwym Panu niż typowy wywiad “pytanie-odpowiedź”.

Ok. Wracając do bukowińskiego cmentarza. W ostatnim czasie naszły mnie pewne myśli, które mogę przelać na zdania pisane, mniej więcej tak: Paweł, skoro przez tyle czasu, nic nie znalazłeś o bukowińskim cmentarzu, co pozwoliłoby ci przelać zdobyte informacje na bloga, czegoś, co by cię zainspirowało, zaintrygowało i o czym chciałbyś opowiedzieć, to opowiedz własnymi słowami, czym był i jest dla ciebie samego, niesamowity cmentarz przy lesie.

Pomysł co najmniej dobry, ponieważ nikt nie zna tych historii, nawet miejscowi, wszak oni – zajęci swoimi obowiązkami życia codziennego, raczej nie widywali mnie na cmentarzu i nawet nie wiedzieli, że jakichś gość z Wrocławia tam się kręci i próbuje nawiązać kontakt z duszami umarłych.

Centralnym miejscem na cmentarzu jest kaplica (grobowiec) rodziny von Weger z około 1890 roku – założycieli Bukowiny, Węgrowej i Królewskiej Woli.

Wspina się po niej bluszcz. W środku niewielki ołtarzyk, pająki, pajęczyny i duch upływu czasu, panoszący się jak Faraon w starożytnym Egipcie.

Drzwi lekko skrzypiące, trochę obdarte, choć jak na swój wiek w całkiem dobrej kondycji. Bluszcz widziany od środka jest bardziej ciarkorodny niż z drugiej strony. Charakterystyczny zapach stęchlizny, pomieszanej z ziemią, pleśnią i zgnilizną, intensyfikującą się podczas bardziej wilgotnych warunków.

Klimat odpowiedni dla starego cmentarza. Cała ta aura jest dziwnie wciągająca i może nawet lekko uzależniająca. Nie powiem, żebym się przed tym bronił. Ma to swój mroczny urok.

Kaplica ta kilkukrotnie w życiu, uratowała mi skórę przed zmoknięciem. Czasami, podczas burzy, innym razem, podczas zwykłej ulewy o sporym natężeniu. Generalnie, jak wiedziałem, że nie zdążę dojść przed deszczem na stację, wchodziłem na cmentarz i przeczekałem największe opady w kaplicy.

Podczas burzy, przy przecinających niebo piorunach, klimat w kaplicy jest “śmiertelnie piękny”. Chyba coś jest ze mną nie do końca w porządku na tle “ułożonego” ludu współczesnego, ponieważ… kręci mnie taki klimat. Dlaczego? Nie o wszystkim muszę pisać. Tajemnica Lenarta i już.

Rynny zwisają z kaplicy jak przystało na nieremontowany od dziesięcioleci dach, a zielsko i bluszcz zarasta te “rynnowe zwisy”, tworząc coś na kształt mini “dżungli” dachówkowatej. Klimat jest. To najważniejsze.

Nie wyobrażam sobie bukowińskiej kaplicy odrestaurowanej, wypieszczonej, z czystym wnętrzem i sterylną aurą. W tym miejscu kaplica musi być “be” bo tylko w takiej formie można wczuć się w atmosferę XIX-wiecznej Bukowiny i jej mieszkańców. To niezwykle ważna sprawa.

Ołtarzyk także zapomniany, ale ktoś przynosi tu sztuczne kwiaty. Są też znicze. Generalnie, jak na prawie 120 lat to wnętrze kapliczki jest w porządnym stanie, zważywszy na fakt, że raczej nic nie robiono w niej od dziesiątek lat. W kącie stała “czarcia” miotła.

Jeszcze w maju, splątana pajęczynami, nadawała piwniczny, złowieszczy i duszny klimat podziemia bukowińskiej kapliczce. Niestety, ktoś ją ukradł/zabrał. W listopadzie już jej nie było. Wielka szkoda.

Ta miotła była zegarem kaplicy, który odmierzał czas ilością warstw zakurzonej pajęczyny.

Pojawiły się za to dwie puszki po piwie. “Lumpenproletariat” nawet w takim miejscu umoczy gęby w trunku za dwa złote. 

Niemiecka, dolna część cmentarza pośród drzew, wśród których dominuje “Cmentarny dąb szypułkowy” i który tworzy nostalgiczno-mroczną i wciągającą całość. To miejsce mnie hipnotyzuje. Czasami robię “wizualizację” i próbuję odtworzyć to, co działo się w tym miejscu w XIX wieku.

Wymaga to bardzo dużego skupienia i dlatego ceremonię kontaktu z minionymi czasami przeprowadzam tylko wtedy, kiedy nikogo nie ma, aby mnie nie rozpraszano.

Po wielu latach odwiedzania bukowińskiego cmentarza, zdałem sobie sprawę, jak wszystkie elementy, składające się na całość jego głębokiej i przenikliwej atmosfery mroku są ważne. Zapomnienie, drzewa, bliskość lasu, grobowiec (kaplica), obniżenie terenu, płot, zarastające i “tonące” w ziemi nagrobki – to wszystko jest szalenie istotne i brak któregokolwiek z tych puzzli, spowoduje ucieczkę ducha lat minionych, tak wyjątkowego i ulotnego.

Jedyne czego pragnę dla bukowińskiego cmentarza to spokoju. Świętego spokoju. Hieny cmentarne niech nie odrapują go z resztek godności. I tak wiele tablic już skradziono, a część grobów zdewastowano. Na szczęście nie skradli ducha tego miejsca. Ducha, wibrującego niesamowitą energią, ale skrytą dla tych, którzy nie traktują go z należytym szacunkiem i pokorą.

Żeby poczuć tą energię, trzeba – podobnie jak z energią w lesie – pobyć tam trochę. Podczas wiosny, w lecie, na jesieni i w zimie. Z rana i wieczorem. Nie wystarczą coroczne odwiedziny na 1. listopada. Tak jak las, tak i stary bukowiński cmentarz skrywa swoje liczne oblicza i subtelnie je eksponuje na różnych płaszczyznach i wymiarach.

Zatem czym jest dla mnie bukowiński cmentarz? Symbolem przemijania. Takiego spokojnego, krok po kroku w zadumie, nostalgii, pokorze i wierze. Wierze, która zawsze się tli, chociaż tak naprawdę nigdy do końca nie wiadomo, gdzie trafimy będąc już po drugiej stronie. Byty astralne kręcące się po zakątkach cmentarza mogą coś uzmysłowić, uwrażliwić, ale nie odkryją wszystkich swoich tajemnic żywym.

Żeby rozpocząć dalszą wędrówkę, trzeba przejść na drugą stronę. Podczas życia, nigdy do końca nie zgłębimy tajemnicy przeznaczenia naszych dusz i boskich planów w stosunku do niej.

Wyjątkowość bukowińskiego cmentarza na zawsze pozostanie w mojej pamięci, bez względu na przyszłe wydarzenia i los tej unikatowej nekropolii. Czy przetrwają – ta niesamowita aura i duch starej Bukowiny?

To zależy przede wszystkim od ludzi i gospodarza terenu. Ale gdyby, kiedyś z jakichś przyczyn, zmieniono jego oblicze, zawsze pozostaną zdjęcia i filmiki, które nakręciłem w zeszłym roku.

Filmiki bez podkładu muzycznego, chociaż nie do końca, ponieważ nakręciłem je w dniu 13 maja, czyli w miesiącu najintensywniejszych, ptasich koncertów. Pierwszy filmik pokazuje niezwykłego “Cmentarnego” dęba szypułkowego – perłę dendroflory Wzgórz Twardogórskich. To najdostojniejszy świadek historii bukowińskiego cmentarza z dendrologicznego towarzystwa.

Drugi filmik to spojrzenie na starą część cmentarza – najbardziej niesamowitą i klimatyczną. Niech taka pozostanie. Trzeci filmik to kaplica. Ponoć kryje w sobie wielką tajemnicę, ale o niej napiszę tylko wtedy, gdy sprawdzę wiarygodne źródła, co nie będzie łatwym zadaniem. LINK do filmików:

https://drive.google.com/drive/folders/1fKTosjRSijafa4D2N24wygI4cI7iEnYd

Na koniec kilka złotych myśli o śmierci, umieraniu i cmentarzach.

Cmentarze są pełne ludzi niezastąpionych.

Aby osiągnąć zbawienie trzeba przejść przez śmierć.

Brak życia po śmierci najlepiej widać na cmentarzu.

Cmentarz; miejsce gdzie martwi chowają się przed żywymi.

Czas i śmierć nigdy się uprosić nie dadzą.

Człowiek przyzwyczaiłby się nawet do śmierci, gdyby umierał kilka razy.

Gdyby nie było śmierci, życie nie wydawałoby się nam takie piękne.

Jedynie śmierć wyróżnia sprawiedliwie. Każdemu daje po krzyżu.

Lepiej odchodzić z bólem i zostawić niedosyt, niż w bólach, kiedy wszyscy mają dosyć.

Ludzką próżność szczególnie widać na cmentarzach.

Marsza żałobnego nie gra się na zwłokę.

Nic się nie da zmienić: statystycznie wypada jedna śmierć na jednego człowieka.

Nie strach umrzeć, ale strach umierać.

Niektórzy odnajdują miejsce na ziemi dopiero po własnym pogrzebie.

O zmarłym nie należy mówić: dusza człowiek.

Pogrzeb – zabawa w chowanego.

Śmierć jest straszna dlatego, że myślisz o niej w pełni życia.

Śmierć jest tym samym co narodziny, misterium natury.

Śmierć młodych jest zatonięciem, śmierć starych jest przybyciem do brzegu.

Śmierć nie jest pojęciem martwym.

Wszyscy będziemy równi – w naszych grobach.

Z lotu ptaka cmentarz wygląd jak krzyżówka.

Żebyśmy nie byli zbyt pewni siebie, idźmy od czasu do czasu na cmentarz.