Stare, sędziwe drzewa są fascynujące. I nie chodzi tylko o ich wyjątkowy, spektakularny wygląd, gabaryty i sylwetkę. Już sama świadomość, że dany okaz ma kilkaset lat, że żył przed nami i – być może – będzie żyć także po nas, powoduje, że należy patrzeć na nie z respektem, podziwem i refleksją. Ale jak wiadomo, ludzką żądza pieniądza i chęć podporządkowania sobie wszystkiego na Ziemi, nie ominęła również sędziwych drzew. Dla człowieka z uczuciami, emocjami i wrażliwego na piękno i różnorodność przyrody, stare drzewo to Świątynia Przyrody, dla innego – niepotrzebny “problem”, który najlepiej wyciąć i spieniężyć bądź wykorzystać dla własnych celów.

W miesiącu maju, miną kolejne rocznice śmierci dwóch wybitnych osobistości, którzy docenili niezwykłą wartość sędziwych drzew i którzy – swoimi działaniami – bardzo istotnie przyczynili się do ochrony tych skarbów natury. To dzięki nim, możemy podziwiać kilkuset letnie dęby, lipy, jesiony lub buki. Gdyby nie objęcie sędziwych drzew, indywidualną formą ochrony, nazwaną ustawowo “pomnikiem przyrody”, wiele unikatowych okazów dendroflory już dawno by nie istniało.

Twórcą nowego znaczenia pojęcia „pomnik przyrody” (wprowadzonego przez Aleksandra von Humboldta na przełomie XVIII i XIX wieku) był HUGO CONWENTZ (ur. 20 stycznia 1855 w miejscowości święty Wojciech koło Gdańska, zm. 12 maja 1922 w Berlinie) – botanik i paleobotanik niemiecki, pionier europejskiej ochrony przyrody, propagator idei parków narodowych. Przyczynił się także do powstania pierwszego urzędu konserwatora przyrody (państwowy opiekun pomników przyrody – niem. Staatliche Stelle für Naturdenkmalpflege in Preußen) – od 1906 pełnił tę funkcję w Gdańsku; w 1910 przeniósł się wraz z urzędem do Berlina.

Wcześniej, w latach 1880-1910 był pierwszym dyrektorem muzeum przyrodniczego (Zachodniopruskie Muzeum Prowincjonalne) zlokalizowanego w gdańskiej Zielonej Bramie. W trakcie działalności w Gdańsku był także (w 1906) inicjatorem rezerwatu w Górkach Wschodnich, na terenie którego znajduje się obecnie rezerwat “Mewia Łacha”, jak również dokonał inwentaryzacji największych głazów narzutowych na Pomorzu Gdańskim.

Conwentz sporządził też spis starych drzew w Polsce. Odwiedził Puszczę Białowieską w 1916 roku, omawiano wówczas plan utworzenia tam dużego rezerwatu w widłach Narewki i Hwoźnej. W efekcie fragment puszczy o powierzchni około 3 tys. ha wyłączono spod wyrębów oraz zaniechano na nim planów budowy linii kolejki leśnej.

Doceniając te zasługi, Tomasz Niechoda – obecnie największy ekspert w zakresie sędziwego drzewostanu w Puszczy Białowieskiej, na cześć Hugona nazwał jego imieniem potężnego, pomnikowego dęba szypułkowego rosnącego w Białowieskim Parku Narodowym przy głównej ścieżce turystycznej, jako jedna z jego atrakcji. Obwód pnia na wysokości 130 cm od postawy wynosi 690 centymetrów (według pomiarów z 2009 roku), wysokość drzewa wynosi 36.8 metrów (według pomiarów z 2009).

Kamień pamiątkowy na cześć H. Conwentza w rezerwacie Plagefenn w Brandenburgii

By Dreizung – Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4270760

By Joseph Karl Stieler – [1], Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=922977

Drugą, wyjątkową postacią jest FRIEDRICH WILHELM HEINRICH ALEXANDER VON HUMBOLDT (ur. 14 września 1769 w Berlinie, zm. 6 maja 1859 tamże) – niemiecki przyrodnik i podróżnik, jeden z twórców nowoczesnej geografii, młodszy brat Wilhelma von Humboldta.

Wraz z C. Gaussem stworzył międzynarodową organizację do badań nad zjawiskami magnetycznymi, a dzięki jego inicjatywie powstał również pruski instytut meteorologiczny. Wielkość Alexandra von Humboldta opiera się na tym, że wbrew duchowi czasu poszedł w swych dociekaniach drogą badań doświadczalnych, dzięki czemu na kilku polach (geologia, astronomia, zoologia, botanika i mineralogia) zdobył znakomite wyniki.

Poza tym jest on twórcą nauki o krajobrazie, klimatologii, oceanografii i geografii roślin. Interesował się również i zajmował naukami takimi jak etnografia i językoznawstwo. Jest uznawany za ostatniego człowieka, który ogarniał umysłem cały stan ówczesnej wiedzy przyrodniczej. Od imienia badacza pochodzi nazwa jednej z planetoid – Alexandra.

Świadectwem wszechstronności Humboldta był jego Kosmos (1845–1858, 4 tomy), dzieło, w którym zebrana była w sposób niedościgniony cała przyrodnicza wiedza owych czasów. Humboldt zapłodnił też naukę wieloma ideami, których realizacja przyczyniła się walnie do jej rozwoju. Jego autorytet stał się tak wielki, że w pewnych wypadkach (np. geologii) długo przeszkadzał rozwojowi nowoczesnych kierunków.

W czasie życia opracował wiele dzieł, poświęconych podróżom, przyrodzie i zjawiskom klimatycznym. Zajmował się mniejszymi jednostkami fizycznogeograficznymi Ziemi. Opisał szczegółowo stepy, pustynie i lasy równikowe. Zdaniem Humboldta celem fizycznogeograficznego opisu Ziemi powinno być poznanie jedności w mnogości, badanie ogólnych praw i wewnętrznego ich związku między zjawiskami tellurystycznymi.

Wprowadził pojęcia strefowości i piętrowości klimatycznej. Jako jeden z pierwszych postulował ochronę przyrody, jest twórcą określenia: „pomnik przyrody”. Jego nazwiskiem nazwano rzekę Humboldt, Hrabstwo Humboldt, jak również zimny Prąd Peruwiański (Prąd Humboldta). Pamiętaj, że zawsze możesz coś zrobić ku chwale i pamięci tych Panów. W swoim otoczeniu, poszukaj sędziwego drzewostanu nieobjętego ochroną pomnikową i złóż wniosek o jej nadanie. Poza wieloma instrukcjami, dostępnymi w Internecie w tym zakresie, na blogu także będę o tym pisać.

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Hugo_Conwentz , https://pl.wikipedia.org/wiki/Alexander_von_Humboldt , https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C4%85b_Hugo_Conwentza + materiały własne