Zgrupowanie pomnikowej kosodrzewiny w Starym Objezierzu.

Stare Objezierze to wieś położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Moryń. Miejscowość ta była naszym ostatnim celem, podczas pierwszego dnia wycieczki lubusko-zachodniopomorskiej na początku sierpnia 2022 roku.

Przyjechaliśmy tu odszukać zgrupowanie kosodrzewiny (sosny górskiej), które objęto ochroną pomnikową. Można zapytać – dlaczego treehunterzy, którzy zajmują się przede wszystkim najgrubszymi i najwyższymi drzewami, postanowili zatrzymać się przy gatunku drzewa, które jest skarłowaciałe i bardziej przypomina skupisko krzewów a nie dorodne okazy dendroflory?

Żeby odpowiedzieć na to pytanie, warto przytoczyć fragment informacji z Wikipedii o naturalnych stanowiskach kosodrzewiny na terenie Polski. “W Polsce rośnie dziko w Tatrach, Sudetach, Babiej Górze i Pilsku, niewielkie stanowiska kosodrzewiny znajdują się również na Policy, Romance, oraz na szczycie Czyrńca. Do lat 90. XX wieku reliktowe stanowisko kosodrzewiny znajdowało się w Beskidzie Niskim (rezerwat przyrody Kornuty).”

Przytoczone informacje dają prawo do stwierdzenia, że kosodrzewina rosnąca na terenie Starego Objezierza, została kiedyś posadzona przez ludzi, a następnie ktoś docenił jej walory oraz pewną “egzotyczność” w tym regionie i postanowił powołać ją na pomnik przyrody. 

Stało się to w 2003 roku na podstawie uchwały Nr IX/61/2003 Rady Miejskiej w Moryniu z dnia 18 sierpnia 2003 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody jednego zgrupowania zadrzewień śródpolnych sosny kosodrzewiny na terenie gminy Moryń.

W Centralnym Rejestrze Forma Ochrony Przyrody podano, że według aktu powołującego pomnik przyrody, ochroną objęto grupę 43 sosen, natomiast w terenie pomierzono 29 drzew, 2 drzewa zidentyfikowano jako powalone, a 12 sosen nie odnaleziono.

Następnie dodano, że 14 sosen częściowo płoży się po ziemi; a 25 prawie leży na ziemi. Treehunterzy nie weryfikowali już tych informacji, skupiliśmy się po prostu na fotografiach i obejrzeniu tej niewątpliwej ciekawostki przyrodniczej, o której raczej nikt wcześniej nie napisał artykułu.

Stanowisko, w którym rośnie pomnikowe zgrupowanie kosodrzewiny, jest dość mocno wyeksponowane i znajduje się na otwartym wzniesieniu terenu. Być może posadzenie na takim stanowisku gęstej i zwartej kosodrzewiny, miało ochronić glebę przed erozją i częściową osłaniać okoliczne uprawy przed wiatrem. 

W latach 1957–2014 gatunek ten był objęty w Polsce ścisłą ochroną na mocy rozporządzeń ministrów odpowiednich resortów. Od 2014 roku podlega ochronie częściowej. Dawniej kosodrzewina była masowo wypalana i wycinana, aby przygotować tereny pod wypas. Obecnie gatunek nie jest zagrożony. Większość jej stanowisk w Polsce jest chroniona w górskich parkach narodowych.

Sosny rosnące w opisywanym zgrupowaniu, odznaczają się zróżnicowanym stanem zdrowotnym. Odnaleźliśmy tu osobniki znajdujące się w doskonałej kondycji zdrowotnej, jak i takie, które zamierają lub całkowicie już uschły. 

Niemniejszą ciekawostką dotyczącą pomnikowego zgrupowania kosodrzewiny w Starym Objezierzu jest fakt, że w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody, odnajdziemy tylko dwie pozycje z pomnikową sosną górską (kosodrzewiną) na terenie Polski. 

Drugie pomnikowe zgrupowanie kosodrzewiny figuruje w Bornem Sulinowie. Zatem treehunterzy odwiedzili jedno z dwóch pomnikowych stanowisk kosodrzewiny w kraju, na dodatek znajdujące się setki kilometrów od stanowisk największego naturalnego jej występowania, jakim są obszary górskie.

Kosodrzewina tworzy w górach ostatnie piętro roślinności drzewiastej – tzw. piętro kosówki, oddzielające regiel górny od piętra hal. Ma bardzo małe wymagania glebowe i z tego względu wykorzystywana jest do zalesiania obszarów wydm oraz umacniania zboczy.

Dobrze toleruje piaszczyste gleby, także zasypywanie gałęzi przez piasek. Kosodrzewina odgrywa ważną rolę zapobiegając osuwaniu się ziemi oraz lawinom.

Zapraszam również do przeczytania artykułu o opisanym pomniku przyrody ożywionej na blogu Marka: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=17394

P O D S U M O W A N I E

1) W Starym Objezierzu (woj. zachodniopomorskie, powiat gryfiński, gmina Moryń) na obrzeżu śródpolnej remizy, ok. 2,8 km na zachód od centrum Morynia, 600 m na południe od ośrodka jeździeckiego „Podkowa” w osadzie Skotnica, znajduje się zgrupowanie pomnikowej sosny górskiej (kosodrzewiny), która najczęściej występuje na terenach górskich.

2) Według informacji z CRFOP, pierwotnie (zgodnie z aktem powołującym pomnik przyrody), ochroną objęto 43 sosny. W 2015 roku podczas inwentaryzacji, w terenie pomierzono 29 drzew oraz zidentyfikowano 2 drzewa powalone, natomiast 12 sosen nie odnaleziono. Osobniki, które wciąż można podziwiać znajdują się w bardzo zróżnicowanej kondycji zdrowotnej – od witalnych i zdrowych po zamierające lub martwe.

3) Stanowisko kosodrzewiny w Starym Objezierzu jest obecnie jednym z dwóch tego typu pomników przyrody na terenie kraju. Drugie znajduje się również na terenie woj. zachodniopomorskiego w Bornem Sulinowie. Zatem jedno województwo w Polsce, skupia na swoim terenie 100% pomnikowej sosny kosodrzewiny.