- brak komentarzy
Wybrane drzewa w Żelowicach cz. 1/4. Aleja platanowa.
Wybrane drzewa w Żelowicach cz. 1/4.
Aleja platanowa.
Żelowice to wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie strzeliński, w gminie Kondratowice, w obrębie Wzgórz Niemczańskich, na północnym krańcu Wzgórz Dobrzenieckich. Wieś posiada układ przestrzenny zbliżony do wielodrożnicy. Miejscowość ta była jednym z naszych celów podczas styczniowej wycieczki dendrologicznej z Markiem (pomniki-przyrody.pl), jednak w Żelowicach nie ma na wykazie rejestrów form ochrony przyrody pomnikowych drzew i dlatego nie planowaliśmy tu dłuższego postoju celem ich odnalezienia. Chcieliśmy jedynie obejrzeć zabytkowy kościół filialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, który został przekształcony z kaplicy grobowej, znajdującej się nad krawędzią kamieniołomu bazaltu na Maślanej Górze.
Obecnie jest to kościół neogotycki z lat 1860-1865 (lub 1860-1867), prawdopodobnie wg projektu arch. Karla Lüdeckiego, z wmurowanymi w ściany ponad 20 renesansowymi płytami nagrobnymi z lat 1583-1618 oraz 3 detalami kamieniarskimi z początku XIV wieku (najstarszy z roku 1304).
Wewnątrz znajduje się 20 tablic epitafijnych wyróżniających się kolorową polichromią. Około roku 1880 od południa dobudowano dwukondygnacyjną szkołę kościelną (obecnie pełniącą funkcję plebanii), połączoną ze świątynią parterowym łącznikiem, a w roku 1975 bezstylowy przedsionek. Elewacja frontowa posiada rzeźbę anioła z kartuszami herbowymi i zwieńczona jest trójkątnym szczytem schodkowym.
WjeżdżajÄ…c do Å»elowic, urzekÅ‚a nas krótka, ale piÄ™knie wyglÄ…dajÄ…ca aleja platanowa. ChcieliÅ›my jÄ… spokojnie obejrzeć i sfotografować po wizycie w koÅ›ciele, ponieważ wÅ‚aÅ›nie koÅ„czyÅ‚a siÄ™ msza i koÅ›ciół miaÅ‚ być zaraz zamkniÄ™ty. Na szczęście udaÅ‚o siÄ™ podjechać w momencie, kiedy ostatni wierni i ksiÄ…dz opuszczali jego mury. KsiÄ…dz udostÄ™pniÅ‚ nam wnÄ™trze Å›wiÄ…tyni i mogliÅ›my je obejrzeć.Â
Niemniej, w tym dniu pogoda byÅ‚a niestabilna. Z rana obficie padaÅ‚ mokry Å›nieg, a temperatura przeszÅ‚a na dodatnie wartoÅ›ci. Zanim przyjechaliÅ›my do Å»elowic, odwiedziliÅ›my dwie inne miejscowoÅ›ci, w których fotografowaliÅ›my i mierzyliÅ›my pomnikowe drzewa. TopniejÄ…cy oraz ciurkiem kapiÄ…cy z drzew Å›nieg, naraziÅ‚ sprzÄ™t fotograficzny na zamoczenie. Mój aparat przez kilkanaÅ›cie minut “zastrajkowaÅ‚” i to akurat w momencie, kiedy znaleźliÅ›my siÄ™ w koÅ›ciele. Na szczęście sprzÄ™t Marka nie zawiódÅ‚ i udaÅ‚o mu siÄ™ zrobić kilka zdjęć niezwykÅ‚ych epitafiów.
Płyty nagrobne w stylu renesansowym i barkowym wewnątrz kościoła sprawiają niezwykłe wrażenie. Hrabia Rudolf von Stillfried był znany z kolekcjonowania płyt nagrobnych swoich przodków i krewnych, i właśnie w tym celu zbudował neogotycką, murowaną z cegły kaplicę, w której umieszczał swoje eksponaty przywiezione m.in. z Bożygniewa, Imbramowic, Lutyni i Prus.
Na powyższej fotografii po lewej stronie płyta nagrobna Bernhardta von Stillfried von Newrodt na Oberwatz (zm. 1598), a po prawej płyta nagrobna Friedricha von Kuhl, syna Christopha Kuhla na Lutomii (zm. 1599).
Powyżej pÅ‚yta nagrobna dzieci Kaspara St. von Mettich i Rebeki St. von Mettich z d. von Schindel – Kaspar MÅ‚. (zm. 1600) i Rebeka MÅ‚. von Mettich (zm. 1600), z malowanÄ… inskrypcjÄ… uzupeÅ‚nionÄ… po 1868 r.
I jeszcze jedna pÅ‚yta nagrobna – Marii von Keul, panny (zm. 1600). To oczywiÅ›cie tylko część pÅ‚yt nagrobnych z bogatej kolekcji koÅ›cioÅ‚a, dlatego zainteresowanych odsyÅ‚am do szerszego źródÅ‚a na ten temat: https://dokumentyslaska.pl/epitafia/miejscowosci/strzelin%20zelowice.html
WydawaÅ‚o nam siÄ™, że po obejrzeniu Å›wiÄ…tyni, szybko udamy siÄ™ do platanowej alei i pojedziemy dalej. Tymczasem, dwóch Panów stojÄ…cych przy koÅ›ciele – mieszkaÅ„ców Å»elowic zapytaÅ‚o nas o cel wizyty i zaczęła siÄ™ dÅ‚uższa rozmowa, zakoÅ„czona oprowadzeniem nas po żelowickich zakamarkach, opowieÅ›ciÄ… o historii i ciekawostkach tego miejsca, ale przede wszystkim – możliwoÅ›ciÄ… poznania i obejrzenia kilku naprawdÄ™ wyjÄ…tkowych i okazaÅ‚ych drzew, które dawno powinny zostać pomnikami przyrody.
SchodzÄ…c w dół z MaÅ›lanej Góry, gdzie naszÄ… uwagÄ™ zwróciÅ‚y m.in. sÄ™dziwe lipy obsadzone po obu stronach Å›cieżki, przyszliÅ›my do kolejnego zabytku Å»elowic – paÅ‚acu z 1604 r., przebudowanego w drugiej poÅ‚owie XIX w. przez hr. dra Rudolfa von Stillfrieda-Rattonitz, nastÄ™pnie w XX w. Po obu jego frontach rosnÄ… okazaÅ‚e cisy pospolite. WiÄ™cej informacji o paÅ‚acu: https://www.palaceslaska.pl/index.php/indeks-alfabetyczny/ze/1740-zelowice
Na liście zabytków Żelowic figuruje też park krajobrazowy o pow. 11 ha, z pierwszej połowy XVIII w., zmieniony drugiej połowie XIX w. Wikipedia wspomina, że w drzewostanie parku odnajdziemy m. in. takie gatunki drzew jak: lipa drobnolistna, jesion wyniosły (drzewo o obwodzie 3,9 m) i buk pospolity.
Odnajdziemy w nim co najmniej kilkanaście okazałych drzew, w tym bardzo ciekawy ze względu na ukształtowanie części odziomkowej dąb szypułkowy. Cennymi osobnikami tutejszej dendroflory są też pokaźne buki pospolite.
Do niewątpliwych ciekawostek parku należy też zaliczyć znacznie mniejsze drzewa o wyjątkowo poskręcanych pniach, które reprezentują głogi. Nasi przewodnicy doskonale orientowali się w parkowym drzewostanie i odkrywali przed nami tajemnice żelowickich perełek dendrologicznych.
Myślę, że dla botaników i amatorów starych kolekcji drzew i krzewów, żelowickie głogi mogą stanowić nie lada gratkę i atrakcję. Rosną one w dolnej części parku. Następnie udaliśmy się w wyższe partie parku.
Tam podziwialiśmy przede wszystkim okazałe buki pospolite, niektóre z nich zrosły się tworząc drzewa dwupniowe. Przy jednej ze ścieżek można też spotkać dwa tajemnicze i masywne głazy narzutowe.
Z caÅ‚ej wycieczki po parku z lokalnymi przewodnikami, zebraÅ‚em na tyle dużo materiaÅ‚u, że postanowiÅ‚em poÅ›wiÄ™cić wybranym drzewom Å»elowic 4 wpisy. Dzisiejszy – po nieco dÅ‚uższym wstÄ™pie, dotyczy alei platanowej. Drzewami, które opiszÄ™ w nastÄ™pnych częściach bÄ™dÄ…: miÅ‚orzÄ…b dwuklapowy, jesion wyniosÅ‚y i buk pospolity w formie purpurowej.
ALEJA PLATANOWA
Zanim na dobre wjedziemy do Å»elowic, spotkamy na trasie od północnej strony wsi urzekajÄ…cÄ… alejÄ™ platanowÄ…, która znacznie pobudza dendrologiczny apetyt na okazaÅ‚e drzewa w parku. Chociaż nie jest ona chroniona jako pomnik przyrody, można w Internecie znaleźć o niej informacje.Â
Zdania, jakie zostaÅ‚y napisane przez innych ludzi o alei Å›wiadczÄ…, że nie tylko na nas zrobiÅ‚a ona duże wrażenie. PrzytoczÄ™ tu sformuÅ‚owania takie jak: “PrzepiÄ™kna aleja z platanów klonolistnych przy drodze”, “Krótka ale robiÄ…ca wrażenie aleja platanowa przed Å»elowicami”, “PiÄ™kny szpaler platanów klonolistnych przy drodze 3067 D”.
W skład alei wchodzi kilkanaście platanów klonolistnych, przy czym większa ilość drzew rośnie po lewej stronie drogi (stojąc tyłem do Żelowic), a po prawej stronie widać luki w drzewostanie. Prawdopodobnie, niektóre drzewa wypadły z alei i nie uzupełniono luk nowymi drzewami, a szkoda. Powinno zachować się ciągłość tej alei.
Obwody pierśnicowe pni drzew wahają się w przedziale 450-500 cm (tak na oko, ponieważ nie mierzyliśmy ich), a ich wysokość dochodzi do około 25-28 metrów. Nie ma wśród nich rekordowych osobników tego gatunku, ale aleja jako całość prezentuje się wybornie.
Osobliwie wyglądały częściowo mokre drzewa w świetle styczniowych promieni słonecznych. To stopniały śnieg spływał strugami po platanowych pniach, barwiąc je na ciemniejszy, zielonkawy kolor. Dodatkowy walor krajobrazowy stanowią okoliczne wzniesienia terenu. Aleja oglądana z dalszej perspektywy zapewni niezapomniane wrażenia.
Podobnie, jak podziwiana z bliska i to jeszcze z pozycji psa lub kota. Wtedy to drzewa wydajÄ… siÄ™ nam jeszcze okazalsze i potężniejsze. Stan zdrowotny platanów wydaje siÄ™ bardzo dobry, niemniej martwi mnie ich bliskość od drogi, ponieważ wiadomo, jak fatalny los spotkaÅ‚ na przestrzeni wielu ostatnich lat tysiÄ…ce drzew i alei przydrożnych…
Aleja platanowa stanowi punk startowy w odkrywaniu piękna terenów Żelowic i kilku, naprawdę wyjątkowych drzew, które tu jeszcze się zachowały. Oprócz tego, obowiązkowo należy zobaczyć kościół i pałac. Brak oficjalnych pomników przyrody wcale nie oznacza, że w danym miejscu nie odnajdziemy cennych, sędziwych drzew o wymiarach pomnikowych.
PODSUMOWANIE
1) Do jednej z najbardziej malowniczych wsi na poÅ‚udniu Dolnego ÅšlÄ…ska zaliczam Å»elowice (powiat strzeliÅ„ski, gmina Kondratowice). Na jej terenie znajduje siÄ™ zabytkowy park krajobrazowy o powierzchni 11 ha, w którym odnajdziemy co najmniej kilka okazaÅ‚ych i piÄ™knych drzew. Jednak zanim wjedziemy do Å»elowic od strony północnej, warto zatrzymać siÄ™ i obejrzeć urodziwÄ… alejÄ™ platanów klonolistnych.Â
2) SkÅ‚ada siÄ™ ona z kilkunastu drzew, których obwody pierÅ›nicowe pni majÄ… okoÅ‚o 450-500 cm, a wysokość drzew dochodzi do 28 metrów. WiÄ™cej drzew roÅ›nie po lewej stronie (gdy podziwiamy alejÄ™ od strony Å»elowic), po prawej stronie brakuje kilku osobników. Aleja nie ma statusu pomnika przyrody, chociaż speÅ‚nia wszelkie ku temu kryteria.Â
3) Aleja platanowa stanowi punkt startowy w odkrywaniu cennej dendroflory Å»elowic, o której napiszÄ™ również w nastÄ™pnych artykuÅ‚ach, prezentujÄ…c najdorodniejsze okazy drzew. JednoczeÅ›nie dziÄ™kujÄ™ lokalnym mieszkaÅ„com – Panu MichaÅ‚owi i Jego koledze za poÅ›wiÄ™cony czas i pomoc w dotarciu do żelowickich matuzalemów.