Temperatura, opady i usłonecznienie w styczniu 2023 roku.

2023 rok rozpoczął się wyjątkowo ciepło. Na wielu stacjach meteo, posypały się rekordy maksymalnych temperatur dla stycznia. Druga połowa miesiąca była już zdecydowanie chłodniejsza, jednak wciąż dominowały anomalie dodatnie. Do tego styczeń (z niewielkimi wyjątkami) był wilgotny i pochmurny, względem okresu referencyjnego 1991-2020.

TEMPERATURY

Średnia obszarowa temperatura powietrza w styczniu 2023 r. wyniosła w Polsce 2,9°C i była aż o 4,0 stopnia wyższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczny styczeń należy zaliczyć do miesięcy ekstremalnie ciepłych.

Najcieplejszym regionem Polski był Pas Wybrzeży i Pobrzeży Południowobałtyckich, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza (3,5°C) była o 3,2 stopnia wyższa od normy, a warunki termiczne sklasyfikowano jako anomalnie ciepłe. Najchłodniejszym regionem były Karpaty – tam średnia temperatura powietrza wyniosła 2,0°C, a warunki termiczne sklasyfikowano jako ekstremalnie ciepłe.

Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., styczeń 2023 r. plasuje się na 4. pozycji. Był to drugi najcieplejszy styczeń w XXI wieku (chłodniejszy o 0,78 stopnia od najcieplejszego stycznia 2007 r.). Najchłodniejszy styczeń od początku II połowy XX wieku wystąpił w 1987 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła –10,7°C.

Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w styczniu pokazuje, że wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza były na całym obszarze kraju dodatnie. Wartości ujemne wystąpiły tylko w szczytowych partiach pasm górskich (Kasprowy Wierch –4,9°C, Śnieżka –4,5°C), a także w Zakopanem (–0,4°C).

Najwyższą wartość temperatury powietrza (18,9°C) odnotowano 1 stycznia w Warszawie (informacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych). Był to najcieplejszy dzień miesiąca na niemalże wszystkich stacjach w Polsce; zaledwie na kilku najwyższe wartości wystąpiły 2 stycznia. Najniższą temperaturę powietrza poza stacjami wysokogórskimi zanotowano 30 stycznia w Zakopanem (–9,9°C) oraz 6 stycznia w Suwałkach (–9,8°C). Na Śnieżce najchłodniej było 21 stycznia (–12,1°C), a na Kasprowym Wierchu 27 stycznia (–14,7°C).

W styczniu średnie dobowe wartości temperatury powietrza były przez cały miesiąc wyższe od średnich wartości wieloletnich, a w pierwszej jego połowie wielokrotnie wyższe od wartości kwantyla 95% (wyznaczonymi na podstawie pomiarów w latach 1991-2020). Druga połowa stycznia była zdecydowanie chłodniejsza, jednak żadnego dnia wartość średniej dobowej temperatury powietrza nie była niższa od normy wieloletniej.

Występujący od szeregu lat silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski był w styczniu 2023 r. kontynuowany. Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na 2,77°C. Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju, jednak we wszystkich regionach odnotowuje się wzrost temperatury.

OPADY

Obszarowo uśredniona suma opadu atmosferycznego w styczniu 2023 r. wyniosła w Polsce 52,5 mm i była o 16,2 mm wyższa od normy dla tego miesiąca określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Wg klasyfikacji Kaczorowskiej miniony styczeń należy zaliczyć do miesięcy bardzo wilgotnych (144 proc. normy).

Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1966 r., styczeń 2023 r. plasuje się na 8. pozycji. Najbardziej zasobny w opady był styczeń 2007 r. (ze średnią sumą 85,6 mm), najmniej – w 1997 r. (zaledwie 7,0 mm).

Sumy opadów w styczniu 2023 r. wyniosły od poniżej 20 mm w okolicy Kłodzka do ponad 80 mm w południowo-wschodniej Polsce, a ich rozkład przestrzenny był silnie zróżnicowany. Na zdecydowanej większości obszaru kraju wysokości opadów przekroczyły normę wieloletnią (1991-2020) lub były do niej zbliżone. Opady poniżej normy wystąpiły na obszarze delty Wisły, części Niziny Śląskiej w okolicy Legnicy i Wrocławia oraz w całej Kotlinie Kłodzkiej, a także w okolicach Raciborza, Wielunia i Płocka.

Zmienność skumulowanej sumy opadów atmosferycznych na obszarze kraju pokazuje, że wysokość opadów przez cały styczeń 2023 r. układała się powyżej normy wieloletniej, w okolicach wartości kwantyla 95%. Wysokość opadów atmosferycznych w styczniu charakteryzuje się dużą zmiennością z roku na rok, ale widoczny jest trend wzrostowy. Od 1951 r. wysokość opadów w styczniu zwiększyła się o blisko 9,5 mm, co odpowiada 25 proc. normy z lat 1991-2020.

USŁONECZNIENIE

Jeżeli chodzi o usłonecznienie, to styczeń 2023 zapisał się prawie w całym kraju mniej słoneczny, niż wynika to z przyjętej normy 1991-2020. Najmniej słonecznych chwil (o 30h mniej od normy), odnotowano na niewielkim skrawku Polski południowo-wschodniej, w okolicach Kozienic i Kętrzyna.

Usłonecznienie w normie wystąpiło miejscami na południowym-zachodzie i południu, tylko w okolicach Raciborza Słońce świeciło o 10h dłużej, niż wynika to z przyjętego okresu porównawczego 1991-2020.  

To był pochmurny, ale ciepły miesiąc. Rozczarował tych, którzy spodziewali się śnieżnej i mroźnej odmiany zimy.

♦ Źródło i mapy: IMGW, https://klimat.imgw.pl/pl

STYCZEŃ GLOBALNIE

“Pierwszy miesiąc nowego 2023 roku zapisał się jako trzeci najcieplejszy styczeń w historii Europy, a temperatury w Nowy Rok osiągnęły rekordowe wartości w niektórych częściach kontynentu” – stwierdził unijny monitor klimatu Copernicus Climate Change Sevice (C3S). Topnienie lodu morskiego nie ma zauważalnego wpływu na poziom morza, ponieważ lód znajduje się już w wodzie oceanicznej. Jest to jednak problematyczne, gdyż pomaga przyspieszyć globalne ocieplenie. Kiedy biały lód morski – który odbija do 90 procent energii słonecznej z powrotem w kosmos – zostaje zastąpiony ciemnym, niezamarzniętym morzem, woda zamiast tego pochłania podobny procent ciepła słonecznego.

W skali globalnej miniony rok był piątym lub szóstym najcieplejszym w historii, pomimo chłodniejszego wpływu naturalnego wzorca pogodowego La Nina. W Europie minione lato było najcieplejsze, odkąd rozpoczęto gromadzenie pierwszych pomiarów meteorologicznych, a towarzysząca jej susza osiągnęła największe rozmiary od pięciuset lat.

Anomalie europejskiej średniej temperatury są na ogół większe i bardziej zmienne niż anomalie globalne. Średnia europejska temperatura stycznia 2023 była o 2.20°C wyższa w stosunku do przeciętnej z lat 1991-2020. Miesiąc ten był trzecim najcieplejszym styczniem w Europie w dostępności danych od 1979, o około 0.45°C chłodniejszym od stycznia 2020, najcieplejszego stycznia w tym okresie.

Dla odmiany Syberia, Afganistan, Pakistan i Australia odnotowały temperatury znacznie poniżej średniej. Te ekstremalne temperatury pozostają namacalnym wskaźnikiem zmieniającego się klimatu dla wielu regionów i mogą być rozumiane jako dodatkowe ostrzeżenie przed przyszłymi ekstremalnymi wydarzeniami – wyjaśniła w oświadczeniu zastępca C3S Samantha Burgess. „Konieczne jest, aby globalni i regionalni interesariusze podjęli szybkie działania w celu złagodzenia wzrostu globalnych temperatur”. Zasięg lodu morskiego na Antarktydzie był o 31 procent poniżej średniej i znacznie poniżej poprzedniego rekordu odnotowanego w styczniu. Koncentracja lodu morskiego poniżej średniej była również widoczna po drugiej stronie planety, gdzie wyniosła cztery procent poniżej przeciętnej – zauważył Copernicus, co oznacza trzeci najwyższy wynik dla stycznia.

♦ Źródło i mapy: AFP/Copernicus Climate Change Service