Temperatura, opady i usłonecznienie w kwietniu 2023 roku.

Kwiecień 2023 roku zaskoczył chłodniejszą pogodą względem normy 1991-2020 i zróżnicowanymi sumami opadów – od normy po anomalię dodatnią lub ujemną, w zależności od regionu. Dodatkowym czynnikiem, który subiektywnie wpłynął na słabszą ocenę kwietnia było większe od normy zachmurzenie. Czas na szczegóły.

♦ TEMPERATURY ♦

Średnia obszarowa temperatura powietrza w kwietniu 2023 r. wyniosła w Polsce 7,7°C i była o 0,9 stopnia niższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczny kwiecień należy zaliczyć do miesięcy chłodnych.

Najcieplejszym regionem Polski było Podkarpacie, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza (8,3°C) była o 1,1 stopnia niższa od normy, a warunki termiczne sklasyfiko-wano jako chłodne. Najchłodniejszym regionem były Sudety – tam średnia temperatura powietrza wyniosła 6,1°C, a warunki sklasyfikowano jako ekstremalnie chłodne.

Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., kwiecień 2023 r. plasuje się na 36.-37. pozycji. Był to osiemnasty i dziewiętnasty najcieplejszy kwiecień w XXI wieku (chłodniejszy o 4,9 stopnia od najcieplejszego kwietnia 2018 r.). Najchłodniejszy kwiecień od początku II połowy XX wieku wystąpił w 1958 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła –4,3°C.

Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w kwietniu pokazuje, że wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza były na większości obszaru kraju dodatnie. Wartości ujemne wystąpiły tylko w szczytowych partiach pasm górskich (Kasprowy Wierch –3,7°C, Śnieżka –2,4°C).

Najwyższą wartość temperatury powietrza (24,4°C) odnotowano 24 kwietnia w Łebie (in-formacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych); w całej Polsce najwyższe temperatury wystąpiły w dniach 22-24 kwietnia. Najchłodniej (poza stacjami wysokogórskimi) było 5 kwietnia w Zakopanem (–7,5°C) i Jeleniej Górze (–7,4°C). Na Śnieżce najniższą temperaturę powietrza zanotowano 4 kwietnia (–12,2°C), a na Kasprowym Wierchu dzień później (–15,9°C).

W kwietniu wartości średniej dobowej temperatury powietrza zawierały się zasadniczo pomiędzy kwantylami 5% i 95% (wyznaczonymi na podstawie pomiarów w latach 1991-2020). Jedynie 5 kwietnia temperatura powietrza była niższa od wartości kwantyla 5%, a w połowie 3. dekady miesiąca zbliżona do wartości tego kwantyla.

Występujący od szeregu lat silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski był w kwietniu 2023 r. kontynuowany. Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na 2,26°C. Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju, jednak we wszystkich krainach odnotowuje się bardzo silny wzrost temperatury – najwyższy na Pojezierzach (2,56°C), najniższy w Sudetach (1,53°C).

♦ OPADY ♦

Obszarowo uśredniona suma opadu atmosferycznego w kwietniu 2023 r. wyniosła w Polsce 39,8 mm i była o 3,4 mm wyższa od normy dla tego miesiąca określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Wg klasyfikacji Kaczorowskiej miniony kwiecień należy zaliczyć do miesięcy normalnych (109 proc. normy).

Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., kwiecień 2023 r. plasuje się na 33. pozycji. Najbardziej zasobny w opady był kwiecień 1970 r. (ze średnią sumą 76,0 mm), najmniej – w 2009 r. (zaledwie 6,1 mm).

Sumy opadów w kwietniu 2023 r. wyniosły od poniżej 20 mm na Pomorzu i w rejonie Wybrzeża do ponad 80 mm na południu Polski, a ich rozkład przestrzenny był silnie zróżnicowany. Opady poniżej normy wystąpiły na obszarze Pomorza oraz delty Wisły, a także w okolicach kilku miejscowości w centralnej i południowej Polsce.

Zmienność skumulowanej sumy opadów atmosferycznych na obszarze kraju pokazuje, że wysokość opadów przez cały kwiecień 2023 r. układała się powyżej normy wieloletniej, jednak w przeciwieństwie do dwóch pierwszych miesięcy roku wartość ta nie osiąga kwantyla 95%.

Wysokość opadów atmosferycznych w kwietniu charakteryzuje się dużą zmiennością z roku na rok, ale widoczny jest trend spadkowy. Od 1951 r. wysokość opadów w kwietniu zmniejszyła się o 7,3 mm, co odpowiada blisko 20 proc. normy z lat 1991-2020. Kwiecień 2023 r. był kolejnym kwietniem, w którym opady były nieco wyższe od normy.

♦ USŁONECZNIENIE ♦

Jeżeli chodzi o usłonecznienie to tegoroczny kwiecień, prawie na całym obszarze Polski zapisał się ujemną anomalią względem okresu referencyjnego 1991-2020, przez co mógł się wydawać miesiącem dość ponurym.

Najmniejsze usłonecznienie zanotowano w zachodniej i południowej części kraju, gdzie miejscami Słońce świeciło o 60 mniej godzin mniej niż wynika to z normy. W Zakopanem usłonecznienie wyniosło tylko 63% normy. Najwyższe usłonecznienie notowano w wąskim pasie Polski północnej, w Łebie było to 110%, co dało dodatkowe 15 godzin ze Słońcem.

Kwiecień jak na razie był ostatnim miesiącem w tym roku, w którym nie notowano jeszcze silnej posuchy i początków suszy.

♦ KWIECIEŃ GLOBALNIE ♦

Choć kwiecień w większości Polski zapisał się jako miesiąc chłodny, średnie globalne temperatury w ubiegłym miesiącu były czwarte najwyższe w kwietniu od czasu rozpoczęcia stałych pomiarów meteorologicznych w 1950 r. Copernicus Climate Change Service stwierdził w swoim raporcie, że temperatury były powyżej średniej nad południowo-zachodnią Europą, a Hiszpania, Portugalia odnotowały najwyższe wartości w tym miesiącu w całej historii pomiarów.

Jak wynika z komunikatu hiszpańskiej Krajowej Agencji Meteorologicznej Aemet, średnia temperatura w kwietniu wyniosła 14,9 st. C i była aż o 3 stopnie wyższa w stosunku do normy wieloletniej, przy czym odchylenie średniej temperatury maksymalnej wyniósł aż 4,7 st. C. Temperatury niższe od przeciętnych zanotowano na obszarze rozciągającym się od Wielkiej Brytanii po południowo-wschodnią Europę.

C3S, który jest częścią Europejskiego Centrum Prognoz Średnioterminowych i jest finansowany przez Komisję Europejską, publikuje miesięczne biuletyny klimatyczne dotyczące zmian obserwowanych w pogodzie. Wszystkie ustalenia opierają się na komputerowo generowanych analizach wykorzystujących miliardy pomiarów z satelitów, statków, samolotów oraz stacji pogodowych na całym świecie.

W raporcie stwierdzono, że temperatury w tym miesiącu były znacznie wyższe w stosunku do średnich w niektórych częściach Afryki, części Azji Środkowej otaczającej Morze Kaspijskie, w Azji Południowo-Wschodniej, Japonii oraz Kanadzie. Z kolei chłodniej niż zwykle było na Alasce, w Mongolii, Zatoce Perskiej, Indiach oraz Australii. „Kwiecień przyniósł wyjątkowo wysokie temperatury w Hiszpanii i Portugalii, którym towarzyszyły ekstremalnie suche warunki” – powiedziała Samantha Burgess, zastępca dyrektora C3S.

Oprócz ekstremalnej fali upałów, która nawiedziła Europę Południową, nad równikowym wschodnim Pacyfikiem również występowały wyższe niż normalnie warunki termiczne, co jest wczesnym sygnałem potencjalnego przejścia do warunków El Nino, często przyczyniających się do wyższych temperatur. Wyjątkowo suche warunki panowały na Półwyspie Iberyjskim, w Alpach Południowych oraz w śródziemnomorskiej części Francji. Wiele ośrodków narciarskich zostało przedwcześnie zamkniętych z powodu braku śniegu. Inne bardziej suche regiony obejmowały północno-zachodnią Skandynawię, kraje bałtyckie, w tym Polskę oraz znaczną część zachodniej Rosji.

Kwiecień 2023 był bardziej wilgotny niż przeciętny kwiecień w dużym regionie z zachodu na wschód od Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji przez Europę Środkową po Włochy, Bałkany i Morze Czarne. Poza Europą kwiecień tego roku był bardziej suchy niż przewiduje to średnia na dużej części Stanów Zjednoczonych, w zachodniej Rosji oraz w niektórych częściach Azji Południowo-Wschodniej. Niedobór opadów występował w Rogu Afryki, większości południowej Afryki, Argentynie oraz części Brazylii. Mocniej padało w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych, regionach Azji Wschodniej, północno-zachodniej Australii i Tanzanii.

Stężenie pokrywy lodu morskiego spadły poniżej średniej w większości obszarów Oceanu Arktycznego. W kwietniu C3S opublikował swój szósty coroczny raport o stanie klimatu w Europie, który ujawnił, że niskie opady oraz wysokie temperatury, doprowadziły do powszechnej suszy na całym kontynencie. Wydano ostrzeżenie, że Europa wkrótce rozpozna koszty zmian klimatycznych, bowiem eksperci oczekują, że warunki suszy znacząco wpłyną na produkcję żywności w tym roku.

Źródło i mapy:

♦ IMGW, AFP, WMO, NOAA, C3S, https://klimat.imgw.pl/pl