Każdy uczestnik spaceru otrzymał broszurkę z planem spaceru i opisem gatunków drzew, które mieliśmy obejrzeć.

W dniu 22 maja 2018 roku odbył się dendrologiczny spacer po wrocławskim Parku Staszica. Został on poprowadzony przez arborystę – Pana Jakuba Józefczuka. Spacer ten był częścią akcji “Maj z Drzewami”, czyli zorganizowanego cyklu wydarzeń w ramach tzw. Mikrograntów NGO. Niestety nie mogłem uczestniczyć we wszystkich wydarzeniach, a szkoda ponieważ każde z nich było niezwykle ciekawe dla miłośników przyrody i dendrologii.

Wszystkie opisane w broszurce drzewa podziwialiśmy w Parku Staszica.

Na spacerze zaplanowanych było 16. przystanków i jeden podsumowujący.

Spacer rozpoczął się na ul. Św. Wincentego, przy siedzibie Fundacji EkoRozwoju. Każdy z uczestników otrzymał broszurkę informacyjną z mapą i zaplanowaną trasą spaceru oraz opisem gatunków drzew, które Jakub miał nam pokazać i omówić. To bardzo dobry pomysł. Byłem bardzo ciekawy spojrzenia na drzewa przez arborystę i wiedzy, którą miał się z nami podzielić.

Oprócz broszury, otrzymaliśmy wartościowy Poradnik Przyjaciół Drzew.

Oprócz broszury, każdy otrzymał Poradnik Przyjaciół Drzew – bardzo praktyczny dla każdego, który chce po prostu dobra drzew. Są w nim zawarte m.in. informacje o życiu drzew, korzyściach płynących z ich obecności w naszym otoczeniu i sposobach postępowania z nimi, aby nie narażać je na niepotrzebne szkody i zamieranie. Jakub jest jego współtwórcą.

Budynek dworca kolejowego “Nadodrze” usytuowany jest naprzeciwko Parku Staszica.

Nieodłącznym elementem dalszego krajobrazu przy dworcu Nadodrze są wielgachne kominy z elektrociepłowni.

Park Staszica z dworcem kolejowym są dla mnie wyjątkowymi miejscami z punktu widzenia pasji grzybobrania. Teren ten był w latach 90-tych “Grzybowym Centrum Informacyjnym”, tworzonym przez ludzi, którzy podpatrywali zawartość koszyków grzybiarzy wracających z lasu i natychmiast przekazywali informacje o stanie grzybności lasów dalej. I ja w tym brałem czynny udział ze sporym zaangażowaniem. ;))

Na zdjęciu Pani Aleksandra Zienkiewicz – osoba od wielu lat czynnie działająca dla dobra drzew i arborysta Pan Jakub Józefczuk

“Mąka” na liściach to mączniak prawdziwy dębu – groźny grzyb.

Park Staszica jest niewielki. Jego powierzchnia to zaledwie około 5,5 ha. Park powstał w latach 1905–1908 w miejscu dawnego targu końskiego (Rossplatz). Obecna nazwa obowiązuje na podstawie Uchwały nr LXXI/454/93 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 9 października 1993 r. w sprawie nazw parków i terenów leśnych istniejących we Wrocławiu. Spacer rozpoczęła Pani Aleksandra Zienkiewicz, która od wielu lat we współpracy z Fundacją EkoRozwoju aktywnie działa dla dobra drzew i arborysta Jakub Józefczuk – nasz wykładowca na spacerze. ;))

Pierwszym drzewem w planie był dąb szypułkowy, którego liście chętnie atakowane są przez groźnego grzyba – mączniaka prawdziwego dębu.

Dąb biały ‘Quercus alba’

Pień dębu białego

Następnie zatrzymaliśmy się przy dębie białym. Jest to gatunek północnoamerykański, z białawą lub szarobiałą korą, z odstającymi płatami. Liście duże, zmienne w kształcie, mocno klapowane, na szczycie zaokrąglone. Jesienią liście przebarwiają się na fioletowopurpurowy kolor.

Liść dębu czerwonego ‘Quercus rubra’

Ponownie pień dębu białego

Przystanek nr 3. to dąb czerwony – najbardziej rozpowszechniony u nas gatunek dębu nierodzimego. Pochodzi także z Ameryki Północnej. Liście jego są największe spośród wszystkich dębów występujących w Polsce, o długości do 22 cm, bardzo zmienne w kształcie, z 3-5 parami ościsto ząbkowanych klap. Przebarwiają się jesienią, często na czerwony kolor. Dąb czerwony zaliczany jest do gatunków inwazyjnych. Liście dębu czerwonego zdobią awersy polskich monet.

Liście dębu bezszypułkowego ‘Quercus petraea’ z wyraźnie długimi ogonkami

Jakub omawia cechy morfologiczne klona zwyczajnego ‘Acer platanoides’

Przystanek nr 4. to dąb bezszypułkowy. Uczestnicy spaceru pytali, jak szybko rozróżnić dęba szypułkowego od bezszypułkowego. W stanie ulistnienia najlepiej pamiętać o tym, że liście dębu szypułkowego mają bardzo krótkie ogonki i długie szypułki przy żołędziach. Liście dębu bezszypułkowego mają długie ogonki i bardzo krótkie szypułki (właściwie to ich nie ma) przy żołędziach, a więc na odwrót.

Klon zwyczajny ‘Acer platanoides’

Pień klona zwyczajnego

Przystanek nr 5. to cztery gatunki klonów: zwyczajny, polny, jawor i srebrzysty. Klon zwyczajny to nasz rodzimy gatunek, dorastający do 30 metrów wysokości. To niezwykle charakterystyczne i piękne drzewo parkowe. Kora jego jest brunatno-szara, drobno, podłużnie pękająca. Liście duże, o średnicy 10-20 cm, 5-7 klapowane. Klapy ostro zakończone. Charakterystycznym owocem klona jest spłaszczony orzeszek, skrzydełka są zazwyczaj mocniej rozwarte niż u jawora.

Liście klona zwyczajnego widziane od dołu.

Spacer zgromadził sporą grupę miłośników drzew ;))

Przy klonach Jakub opowiadał m.in. o swoich preferencjach dendrologicznych, którymi są przede wszystkim rodzime gatunki drzew z uwagi na znacznie większą bioróżnorodność skupioną wokół nich. Trudno się z tym nie zgodzić, patrząc na wszelkie grzyby, porosty, owady i inne organizmy, zasiedlające rodzime gatunki drzew w porównaniu do znacznie uboższej fauny przy gatunkach drzew obcego pochodzenia.

Charakterystyczne skrzydełka klonów w których są owoce

Liście klona jawora ‘Acer pseudoplatanus’

Klon jawor to także nasz rodzimy gatunek, dorastający do 35 metrów wysokości. Kora starszych drzew jest łaciata, brązowo-szara, łuszcząca się tafelkowatymi płatami, przypominające nieco korę platanów klonolistnych. To ważna cecha rozpoznawcza jaworów, zwłaszcza w stanie bezlistnym. Liście jaworów są zmienne w kształcie, 3-5 klapowane, na długich ogonkach. Wierzch liści jest ciemnozielony, spód sinawy lub czerwonawy.

Liście klona jawora ze skrzydełkami

Dereń właściwy (jadalny) ‘Cornus mas’

Poza programowymi gatunkami drzew, przy okazji udało się zobaczyć inne gatunki rosnące w parku, w tym różne krzewy, wśród których był dereń właściwy, zwany jadalnym. Najliczniej występuje w Europie Południowej i Zachodniej Azji. Dorasta do 13. metrów wysokości. Jego owoce są jadalne (stąd nazwa) i nazywane są czerwonymi pestkowcami.

Pień derenia właściwego

Owoce derenia właściwego (jadalnego)

Oglądany okaz miał bardzo ciekawy pokrój, kojarzący mi się z jakimś egzotycznym gatunkiem rodem z dżungli. Kształt liści i owoców derenia też jawią mi się jako spora dawka egzotyki. Na takim spacerze, człowiek zaczyna bardziej zwracać uwagę na krzewy, których świat – chociaż znacznie “mniejszy” od drzew, jest przebogaty, barwny i niezwykły.

Liście klona srebrzystego ‘Acer saccarinum’

Pień klona srebrzystego

Klon srebrzysty to mój najbardziej ulubiony gatunek klona obcego pochodzenia. Korę ma popielatoszarą, długo gładką, później spękaną. Wykształca szerokie korony i źle znosi cięcia dużych konarów. Z uwagi na mocno penetrujący i dosyć agresywny system korzeniowy nie nadaje się do sadzenia przy ulicach. Przyczyną też są łamliwe konary tego gatunku.

Liście platana klonolistnego ‘Platanus xhispanica’

Klon zwyczajny o oryginalnym pokroju

Zanim sfotografowałem klona polnego, obejrzeliśmy kolejny punkt programu, czyli platana klonolistnego, którego przedstawiciele w Parku Staszica nie są tak okazałe, jak w innych parkach lub miejscach we Wrocławiu. Po drodze trafił się też ciekawy egzemplarz klona zwyczajnego, którego pokrój przypominał jakiegoś stwora lub zjawę. ;))

Pień klona zwyczajnego o “stworowatym” pokroju

Żeby sfotografować czubek drzew trzeba mocno zadrzeć głowę. ;))

Pień młodej lipy, tylko nie pamiętam dokładnie której. ;))

Jakub poruszył też ważną sprawę “sterylności” parków miejskich, w których grabi i wynosi się liście a także złamane gałęzie i konary. Parki miejskie mają być przede wszystkim bezpieczne dla ludzi i to jest sprawa bezdyskusyjna. Ale warto też rozważyć miejsca “enklawy”, z dala od ścieżek, w których zostawiłoby się skrawek “dzikości” i nie ingerowało w przyrodę. Takie rozwiązania na pewno wzbogaciłyby bioróżnorodność parków i możliwość obserwacji naturalnych procesów.

Liście klona polnego ‘Acer campestre’

Pień klona polnego

Klon polny to przeważnie wysoki krzew lub niewielkie drzewo do 10-20 metrów wysokości, o krótkim pniu i nisko osadzonej, szerokiej koronie. Kora szarobrązowa, spękana. Liście naprzeciwległe, zmienne w kształcie, zwykle o długości od 5 do 8 cm, całobrzegie, koloru matowozielonego. Jesienią przebarwiają się na żółto. Kwiaty są zebrane w tzw. baldachogrona. Owoce z aparatem lotnym. Skrzydełka mocno rozwarte.

Prezentacja pnia klona zwyczajnego

Liście lipy szerokolistnej ‘Tilia platyphyllos’

Po klonach i platanach przyszedł czas na lipy. Na pierwszy rzut “poszła” lipa szerokolistna, które jest wysokim drzewem o rozłożystej koronie, należąca do gatunków długowiecznych. Liście o nasadzie sercowatej, dość miękkie. Zazwyczaj owłosiona spodnia część blaszek liściowych jest jedną z cech rozpoznawczych tego gatunku. Kwitnie szybciej od lipy drobnolistnej od półtora do dwóch tygodni.

Liście lipy szerokolistnej widziane od dołu

Przeglądając zdjęcia ze spaceru zauważyłem, że przegapiłem lipę drobnolistną i lipę krymską. Tak się skupiłem na lipie szerokolistnej, że po prostu nie zrobiłem zdjęć pozostałym gatunkom, poza lipą srebrzystą, której młode okazy rosną przy jednej ze ścieżek. Nie dość, że zadrzewiony to jeszcze zakręcony. ;))

Owłosiona spodnia część blaszek liściowych to jedna z cech rozpoznawczych lipy szerokolistnej.

Liście kasztanowca gładkiego ‚Aesculus glabra’

Kolejny przystanek to kasztanowiec gładki, a także przybliżenie kasztanowca żółtego, czerwonego i zwyczajnego. Kasztanowiec gładki był już pokazany i opisany podczas relacji ze spaceru dendrologicznego w Parku Południowym, ale i tak mam o nim jeszcze jedną ciekawostkę. Otóż nie wiedziałem, że rośnie on także w Parku Staszica. ;))

Pień kasztanowca gładkiego

Liść kasztanowca gładkiego

Liść kasztanowca zwyczajnego ‘Aesculus hippocastanum’

Z najważniejszych informacji o tych gatunkach kasztanowców, warto wspomnieć, że kasztanowiec żółty naturalnie występuje w Ameryce Północnej i dorasta do 20 metrów wysokości, kasztanowiec czerwony to drzewo pochodzenia mieszańcowego (kasztanowiec biały i krwisty), dość dobrze znoszący warunki miejskie i suszę, a najbardziej pospolity kasztanowiec zwyczajny to gatunek sprowadzony w XVII wieku z Bałkanów.

Korona młodej lipy srebrzystej ‘Tilia tomentosa’

Sylwetka młodej lipy srebrzystej

Kolejna stacja po drodze to lipa srebrzysta dorastająca do 30. metrów wysokości. Liście okrągławe, brzegiem ząbkowane, ciemnozielone od spodu pokryte białoszarym, filcowym nalotem, który jest ważną cechą rozpoznawczą tego gatunku. Gatunek odporny na suszę w przeciwieństwie do innych gatunków lip, naturalnie występuje w południowo-wschodniej Europie i w Azji.

Pień młodej lipy srebrzystej

Liście dębu błotnego ‘Quercus palustris’

Dąb błotny to kolejny egzot na spacerze, pochodzący z Ameryki Północnej. Wbrew nazwie, występuje tam w dolinach rzek, ale nie na bagnach. Dolne gałęzie zwisające, nawet po obumarciu długo zostają przy pniu. Jeden z takich okazów zaprezentuję w cyklu pereł dendroflory WT 2018, który wygląda naprawdę zjawiskowo. Liście mniejsze niż u dębu czerwonego i bardziej powcinane.

Pęd i liście dębu błotnego

Pień dębu błotnego

Dąb błotny rzadko sadzony jest w lasach, najczęściej w parkach. Według mnie to jeden z ciekawszych gatunków dębów obcego pochodzenia, głównie z uwagi na intrygujący kształt liści i wspomniane wyżej – zwisające dolne gałęzie przez wiele lat po obumarciu. Efekt jest taki, że często nie można swobodnie podejść do pnia ponieważ jest kompletnie i szczelnie “zastawiony” przez obumarłe gałęzie.

Klon jesionolistny ‘Acer negundo’

Powykrzywiany pień klona jesionolistnego

Przystanek klon jesionolistny. Gatunek drzewa niewysokiego, zwykle kilkupniowego. Pnie najczęściej krzywe, pochylone, pokryte naroślami. Liście złożone z 3-7 (9) dość dużych, zaostrzonych listków. Brzegi liściowe grubo ząbkowane lub prawie całobrzegie. Ogonki długie. Drzewo pochodzi z Ameryki Północnej i zaliczane jest do gatunków inwazyjnych.

Jakub dużo mówił o złych cięciach konarów drzew, które im szkodzą.

Jakub, jako arborysta, mówił dużo o cięciach konarów i gałęzi drzew, które w dalszym ciągu są wykonywane przez ludzi niemających wiedzy w tym temacie. Efektem są nadmierne cięcia, które prowadzą do licznych wad drzewa poprzez otwarcie “drzwi” do wtargnięcia patogenów, owadów i grzybów. Poza tym drzewo traci prawidłową statykę i wytrzymałość mechaniczną. To bardzo szeroki temat, który szlifują właśnie arboryści, na co dzień pracujący z drzewami.

Liście klona jesionolistnego

Klon jesionolistny

Dąb szypułkowy w odmianie kolumnowej (stożkowatej) ‚Fastigiata’ w stanie ulistnienia

Dąb szypułkowy w odmianie kolumnowej (stożkowatej) ‚Fastigiata’ w stanie bezlistnym

Po drodze trafił się też dąb szypułkowy w odmianie kolumnowej, który rośnie bardzo blisko budynku dworca kolejowego. Właściwie to rosną tam dwa okazy tego gatunku. Ponieważ mam zdjęcie jednego z nich w stanie bezlistnym to wkleiłem je dla porównania obok zdjęcia zrobionego podczas spaceru.

Bez czarny ‘Sambucus nigra’

Jednym z bonusów podczas spaceru był m.in. bez czarny zwany dzikim bzem czarnym. Inne zwyczajowe nazwy polskie: bez lekarski, bez pospolity, bzowina, bzina, buzina, hyczka, baźnik, bess, best, bestek, bez apteczny, bez aptekarski, bez biały, bez dziki, bzowina czarna, bzowki, côrny bez, flider, gołębia pokrzywa, hebz, holunder, hyćka, kaszka, suk.

Pień kasztanowca zwyczajnego z częściowym ubytkiem kory

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Europie, w Polsce pospolity. Wykorzystywany jest jako roślina lecznicza, kosmetyczna, ozdobna i jadalna. Spożycie niedojrzałych i nieprzetworzonych owoców skutkować może jednak zatruciem. Gatunek zmienny – wyróżnia się kilka podgatunków, przy czym klasyfikacja ich nie jest ustalona. Wyhodowano liczne odmiany ozdobne, różniące się głównie ubarwieniem i kształtem liści.

Liście wiązowca zachodniego ‘Celtis occidentalis’

Liście dębu szypułkowego

Przystanek wiązowiec zachodni – drzewo z bardzo szeroką koroną i zwisającymi gałązkami. Kora szarawa, z charakterystycznymi “naciekami” korkowymi. Liście asymetryczne, jajowate, z wyciągniętym wierzchołkiem. Owoce to pestkowce wielkości grochu, pomarańczowe lub czerwonawe. Drzewo pochodzące z Ameryki Północnej.

Szypułki dębu szypułkowego z wykształcającymi się żołędziami

Pstryk! I dąb w obiektywie. ;))

Spacer zbliżał się do końca, gdzie Jakub opowiadał jeszcze o złych cięciach redukcyjnych w koronach drzew, pokazując nam ich przykłady na drzewach w parku. Oglądaliśmy m.in. szypułki dębów szypułkowych, galasy czy wady pnia kasztanowca zwyczajnego spowodowane nadmiernymi cięciami konarów.

Galasy na liściach dębu szypułkowego

Młoda glediczja trójcierniowa ‘Gleditsia triacanthos’

Koniec spaceru zaplanowany był przy glediczji trócierniowej – egzota pochodzącego z Ameryki Północnej. Okaz rosnący w parku to odmiana cierniowa, która skutecznie zniechęca na wejście na drzewo. Ola z Jakubem podsumowała spacer i podziękowała licznym uczestnikom za przybycie i dotrwanie do końca. ;))

Pień glediczji trójcierniowej

To był świetny, pożyteczny spacer. Gratuluję i dziękuję! ;))

I ja na koniec podsumuję kolejny, świetny spacer dendrologiczny w którym miałem przyjemność dreptać. Przede wszystkim gratuluję wspaniałego pomysłu, świetnej jego realizacji z materiałami włącznie, dzięki którym samemu można się udać do parku i bezbłędnie rozpoznać poszczególne gatunki drzew. Jakub jest arborystą, ale przede wszystkim miłośnikiem drzew, który z pasją opowiada o nich, skutecznie wciągając słuchaczy w ich tajemnicze życie. Dzięki Olu! Dzięki Kuba! To był świetnie i pożytecznie spędzony czas! ;))