facebooktwitteryoutube
O Blogu Aktualności Las Grzyby Pogoda Perły dendroflory Drzewa Wrocławia Wywiady Z życia wzięte Linki Współpraca Kontakt
Aktualności - 10 sty, 2019
- brak komentarzy
Raport o stanie lasów w Polsce 2017 – fragmenty.

RAPORT O STANIE LASÓW W POLSCE 2017 – FRAGMENTY

W styczniu każdego roku, postanowiłem zamieszczać wybrane fragmenty z raportu o stanie lasów. Najnowszy raport obejmuje rok 2017. Raport za 2018 rok ukaże się gdzieś w połowie tego roku. Chociaż raporty są powszechnie dostępne na stronie Lasów Państwowych, uważam, że warto przytoczyć na moim blogu niektóre informacje tam zamieszczone. Dla mnie jest to taka “pigułka” tych obszarów, które mnie najbardziej interesują i do których wracam, bez potrzeby przeglądania całego raportu.

Nie drukuję go rzecz jasna, szkoda papieru. Chociaż odczucia subiektywne, często mogą się kłócić z danymi zawartymi w raporcie, póki co, jest on źródłem bardzo cennych informacji i obrazuje stan naszych lasów, które – bądź co bądź, są w dużej mierze plantacjami, których podstawową rolą jest produkcja drewna. Parki narodowe, rezerwaty i inne formy ochrony przyrody stanowią pewnego rodzaju “konserwy” przyrodnicze i namiastkę dawnych lasów, które oglądali nasi prapradziadowie.

Hiper-konsumpcjonizm, boom cywilizacyjny, niepohamowany pęd za wszelkimi dobrami i luksusami oraz wiele innych czynników należałoby tu wymienić, które odpowiadają za taki stan rzeczy. Warto jednak podnieść, że leśnicy, w miejsce wyciętego lasu, sadzą nowy, co zapewnia ciągłość lasu, pomimo, że potrzeba na to dużo czasu. Na terenach miejskich, drzewa coraz częściej przepadają bezpowrotnie.

Stan lasów w Polsce jest przedmiotem corocznej oceny władz państwowych. W ramach tej oceny na Lasy Państwowe – z mocy ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2017 r. poz. 788) – został nałożony obowiązek corocznego sporządzania raportu o stanie lasów.

Niniejszy raport o stanie lasów w Polsce opracowano na podstawie materiałów Ministerstwa Środowiska, Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Instytutu Badawczego Leśnictwa, Głównego Urzędu Statystycznego, Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej oraz statystyk międzynarodowych.

Celem raportu jest przedstawienie stanu lasów wszystkich własności w roku 2017. Dla lepszego zobrazowania tego stanu dane statystyczne odnoszące się do roku 2017 przedstawiono na tle danych z ostatnich lat, a tam, gdzie było to możliwe i celowe, porównano z wielkościami występującymi w innych krajach. Zakres raportu tworzą trzy grupy zagadnień:

♦ zasoby lasów w Polsce,
♦ funkcje lasu,
♦ zagrożenia środowiska leśnego.

Podstawowych informacji o wielkości i strukturze zasobów drzewnych w Polsce dostarczają wyniki Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasu (WISL). Od roku 2015 realizowany jest jej trzeci pięcioletni cykl. Celem tej inwentaryzacji jest ocena stanu lasów wszystkich form własności i kierunków zmian tego stanu w skali kraju i poszczególnych regionów.

Pomiary WISL pozwalają na prowadzenie analiz aktualnego stanu lasu, m.in. pod kątem struktury gatunkowej, wiekowej i miąższościowej, oraz zmian w zasobach na podstawie porównywania wyników z pięcioletnich cykli pomiarowych. Z kolei głównym źródłem informacji o stanie zdrowotnym lasu i występowaniu szkód w lasach oraz zmianach tego stanu jest Monitoring Lasu, realizowany corocznie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.

Obecnie powierzchnia lasów w Polsce wynosi 9242 tys. ha (według GUS – stan w dniu 31.12.2017 r.), co odpowiada lesistości 29,6%. Najwyższą lesistością (49,3%) charakteryzuje się województwo lubuskie, najniższą (21,5%) – województwo łódzkie. Według standardu przyjętego dla ocen międzynarodowych, uwzględniającego grunty związane z gospodarką leśną, powierzchnia lasów Polski na dzień 31.12.2017 r. wynosiła 9447 tys. ha. Jest ona zbliżona do powierzchni lasów Ukrainy i Włoch.

STRUKTURA WŁASNOŚCI LASÓW

W strukturze własnościowej lasów w Polsce dominują lasy publiczne – 80,7%, w tym lasy pozostające w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe – 76,9%. Struktura ta w całym okresie powojennym zmieniała się w niewielkim stopniu. W latach 1990–2017 udział własności lasów prywatnych wzrósł o 2,3 punkty procentowe do obecnych 19,3%.

Adekwatnie (z 83,0% do 80,7%) zmalał udział lasów własności publicznej. Wzrost udziału powierzchni lasów parków narodowych z 1,3% w 1990 r. do 2,0% w roku 2017 wynikał głównie z utworzenia w omawianym okresie sześciu nowych parków oraz powiększenia powierzchni pozostałych.

W Polsce udział lasów własności prywatnej jest zróżnicowany przestrzennie; największy występuje w województwach: mazowieckim – 44,9% ogólnej powierzchni lasów województwa, tj. 372,8 tys. ha, małopolskim – 43,7% (190,1 tys. ha) i lubelskim – 41,1% (240 tys. ha). Województwami o najniższym udziale lasów prywatnych są: lubuskie – 1,9% (13 tys. ha), zachodniopomorskie – 2,6% (21,6 tys. ha) i dolnośląskie – 3,5% (21 tys. ha).

STRUKTURA SIEDLISK

W Polsce lasy występują przede wszystkim na terenach o najsłabszych glebach, co znajduje odzwierciedlenie w układzie typów siedliskowych lasu. W strukturze siedliskowej lasów nieznacznie przeważają siedliska borowe, występujące na 50,4% powierzchni lasów; siedliska lasowe zajmują 49,6%.

W obu grupach wyróżnia się dodatkowo siedliska wyżynne, zajmujące łącznie 6,5% powierzchni lasów, i siedliska górskie, występujące na 8,6% powierzchni. Największym udziałem siedlisk lasowych wyróżniają się województwa małopolskie (86%) i podkarpackie (73%). Z kolei najwyższy udział siedlisk borowych występuje w województwie lubuskim (69%).

STRUKTURA GATUNKOWA

Przestrzenne rozmieszczenie siedlisk w dużym stopniu znajduje odzwierciedlenie w strukturze przestrzennej gatunków panujących. Poza obszarem górskim, gdzie w składzie gatunkowym obserwuje się większy udział świerka, jodły i buka, w większości kraju przeważają drzewostany z sosną jako gatunkiem panującym.

Gatunki iglaste dominują na 68,4% powierzchni lasów Polski. Sosna, która według WISL zajmuje 58% powierzchni lasów wszystkich form własności, 60,2% powierzchni w PGL LP i 54,9% w lasach prywatnych, znalazła w Polsce najkorzystniejsze warunki klimatyczne oraz siedliskowe w swoim eurazjatyckim zasięgu, dzięki czemu zdołała wytworzyć wiele cennych ekotypów (np. sosna taborska lub augustowska). Do dużego udziału gatunków iglastych przyczyniło się również ich preferowanie, począwszy od XIX w., przez przemysł drzewny.

W latach 1945–2017 struktura gatunkowa polskich lasów uległa istotnym przemianom, wyrażającym się m.in. zwiększeniem udziału drzewostanów z przewagą gatunków liściastych. W Lasach Państwowych, gdzie możliwe jest prześledzenie tego zjawiska na podstawie corocznych aktualizacji stanu powierzchni leśnej i zasobów drzewnych, powierzchnia drzewostanów liściastych wzrosła z 13,0% do 23,8%. Mimo tego wzrostu udział drzewostanów liściastych jest ciągle niższy od potencjalnego, wynikającego ze struktury siedlisk leśnych.

STRUKTURA WIEKOWA

W strukturze wiekowej lasu dominują drzewostany III i IV klasy wieku, występujące odpowiednio na 24,5% i 19,6% powierzchni. III klasa wieku dominuje w lasach większości form własności, a w lasach prywatnych jej udział wynosi 32,4%. Drzewostany powyżej 100 lat wraz z KO, KDO i BP zajmują w PGL Lasy Państwowe 13,2% powierzchni, a w lasach prywatnych – 3,6%.

Udział powierzchni niezalesionej w lasach prywatnych wynosi 5,5% przy 2,7% w PGL LP. Znaczący udział powierzchni niezalesionej w lasach prywatnych wynika w pewnym stopniu z nieaktualnych zapisów ewidencji gruntów i budynków oraz rejestrów nieodpowiadających rzeczywistemu pokryciu terenu.

Według danych WISL 2013–2017 powierzchnia drzewostanów w wieku powyżej 80 lat (bez KO, KDO) zwiększyła się z ok. 0,9 mln ha w 1945 r. do prawie 2,1 mln ha w roku 2017. W tym samym okresie przeciętny wiek drzewostanów w lasach wszystkich form własności wzrósł z 44 do 58 lat (w Lasach Państwowych – do 59 lat, a w lasach prywatnych – do 49 lat).

Odnowienia lasu (bez dolesień i wprowadzania II piętra) w 2017 r. wykonano na powierzchni 53 754 ha gruntów wszystkich kategorii własności, z czego 6738 ha (12,5%) stanowiły odnowienia naturalne. Powierzchnia odnowień w 2017 r. była o ok. 2,3 tys. ha mniejsza w porównaniu z rokiem 2016. Prace odnowieniowe prowadzono na powierzchni odpowiadającej 0,58% powierzchni leśnej ogółem (od 0,32% w województwie małopolskim do 0,91% w województwie opolskim).

Przez ostatnie 40 lat ubiegłego wieku powierzchnia odnowień – a w konsekwencji udział drzewostanów najmłodszych klas wieku – stopniowo się zmniejszała. Od początku XXI w. zaobserwować można nieznaczne odwrócenie tego trendu. Na dodatkową uwagę zasługuje wzrost udziału odnowień naturalnych w całkowitej powierzchni odnowień, obserwowany od początku lat 80. ubiegłego wieku. W latach 1976–1980 udział ten wynosił 3,4%, w latach 1991–1995 – 6,5%, w latach 1996–2010 – 10,5%, a w ostatnich siedmiu latach – 13,6%.

Sadzonki na potrzeby prac odnowieniowych i zalesieniowych produkowane są w szkółkach leśnych. Powierzchnia produkcyjna szkółek leśnych w 2017 r. wynosiła 1942 ha, z czego 1920 ha w Lasach Państwowych, 14 ha w parkach narodowych oraz 8 ha w pozostałych lasach publicznych.

Zwiększanie udziału odnowień naturalnych oraz zmniejszające się potrzeby związane z zalesianiem gruntów porolnych powodują zmniejszanie produkcji szkółkarskiej, co jest możliwe do prześledzenia na przykładzie danych Lasów Państwowych. W okresie ostatnich 10 lat powierzchnia produkcyjna szkółek leśnych w PGL LP w uprawie polowej zmniejszyła się o prawie 36%, z 2888 ha w 2007 r. do 1859 ha w roku 2017.

Produkcja sadzonek w PGL LP odbywa się w systemie polowym, kontenerowym i tunelowym. Blisko 88% całkowitej produkcji sadzonek pochodzi ze szkółek polowych. W 2017 r. w Lasach Państwowych wyprodukowano łącznie 750 mln sadzonek drzew i krzewów leśnych, z czego niemal połowę (49,7%) stanowiły drzewa gatunków liściastych.

ZMIANY POWIERZCHNI LASÓW

Według danych GUS powierzchnia lasów w Polsce od 1990 r. do roku 2017 wzrosła o 548 tys. ha, w tym w ostatnim roku o 12 tys. ha. Zwiększanie powierzchni lasów następuje w wyniku zalesiania gruntów nieleśnych użytkowanych rolniczo lub stanowiących nieużytki.

Wzrost powierzchni lasów ma również związek z przekwalifikowywaniem na lasy innych gruntów pokrytych roślinnością leśną – od roku 2001 w statystyce publicznej wykazywana jest powierzchnia zalesień powstałych w wyniku sukcesji naturalnej. Na bilans powierzchni leśnej w pewnym zakresie wpływa wyłączanie gruntów leśnych na cele nieleśne (1094 ha w 2017 r.).

W roku 2017 wykonano zalesienia (sadzenie lasu) na 1628 ha gruntów wszystkich kategorii własności. Największe powierzchnie zalesiono w województwach zachodniopomorskim – 214 ha i lubelskim – 190 ha, najmniejsze w województwach śląskim – 18 ha i opolskim – 33 ha. Powierzchnia zalesień w 2017 r. była o 383 ha (o 19%) niższa w porównaniu z rokiem 2016. Ponadto, według danych GUS, w 2017 r. 154 ha uznano za zalesienia powstałe w wyniku sukcesji naturalnej (w roku 2016 – 177 ha).

Drastyczny spadek powierzchni zalesień (z 16 933 ha w 2006 r. do 1628 ha w roku 2017, czyli o 90%) jest m.in. wynikiem zmiany kryteriów przeznaczania prywatnych gruntów rolnych do zalesienia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w tym podniesienia minimalnej zwartej powierzchni zalesień, wyłączenia ze wsparcia na zalesianie trwałych użytków zielonych i gruntów położonych na obszarach Natura 2000 oraz zwiększenia konkurencyjności ze strony dopłat bezpośrednich do produkcji rolnej.

WIELKOŚĆ ZASOBÓW DRZEWNYCH

Podstawowym źródłem informacji o miąższościowej strukturze zasobów drzewnych lasów w Polsce w ostatnich latach jest Wielkoobszarowa Inwentaryzacja Stanu Lasu. System pomiarów WISL pozwala na analizę wyników w układzie dowolnych okresów pięcioletnich. Według pomiarów przeprowadzonych w latach 2013–2017 i odniesionych do powierzchni lasów na koniec 2016 r., zasoby drzewne osiągnęły miąższość 2587 mln m3 grubizny brutto, z czego na Lasy Państwowe przypada 2030 mln m3, a na lasy prywatne – 434 mln m3.

Ponad połowa (51%) zasobów drzewnych przypada na drzewostany III i IV klasy wieku, 48,3% w Lasach Państwowych i 66,5% w lasach prywatnych. Miąższość drzewostanów powyżej 100 lat wraz z KO, KDO i BP wynosi 19,7% w PGL LP i 5,4% w lasach prywatnych. Według wyników WISL z okresu 2013–2017 przeciętna zasobność lasów w Polsce wynosi 280 m3/ha, w tym w lasach zarządzanych przez PGL LP – 286 m3/ha, natomiast w lasach prywatnych – 244 m3/ha.

Największą zasobnością charakteryzują się lasy województw małopolskiego (323 m3/ha) i podkarpackiego (320 m3/ha), najmniejszą zaś województwa mazowieckiego (252 m3/ha). Wysoka zasobność lasów województw podkarpackiego i małopolskiego to m.in. efekt dużego udziału siedlisk lasowych, w tym górskich, oraz wysokiego średniego wieku drzewostanów (63 lata). Dla porównania średni wiek drzewostanów województwa mazowieckiego należy do najniższych w kraju i wynosi 54 lata.

LASY W OCHRONIE PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Lasy w Polsce, jeden z najcenniejszych elementów naszego środowiska, chronione są poprzez wiele różnorodnych form ochrony przyrody. Są to: parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i stanowiska dokumentacyjne. Z mocy ustawy o lasach wybrane drzewostany mogą także uzyskiwać status ochronności odpowiedni do przypisanej im funkcji.

Najwyższą formą ochrony przyrody są parki narodowe, które obecnie – w liczbie 23 – zajmują powierzchnię 315,1 tys. ha (GUS wg stanu na dzień 31.12.2017 r.). Lasy w parkach występują na 194,8 tys. ha, tj. na 61,8% ogólnej ich powierzchni. Rezerwaty przyrody, w liczbie 1498, obejmują powierzchnię 169,2 tys. ha. Większość rezerwatów (1282) zlokalizowana jest na terenie PGL LP. Powierzchnia leśna w rezerwatach wynosi łącznie 97,9 tys. ha.

Decyzjami wojewodów powołano 122 parki krajobrazowe o łącznej powierzchni 2604,7 tys. ha, w tym 1323,2 tys. ha (50,8%) zajmuje tereny leśne. Z kolei do obszarów chronionego krajobrazu zaliczono 386 obiektów przyrodniczych o łącznej powierzchni 7089,7 tys. ha, z czego 2315,9 tys. ha (32,7%) stanowią lasy. Obie te formy ochrony przyrody pokrywają 50,2% powierzchni Lasów Państwowych.

Łączna powierzchnia parków narodowych i krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobrazu zwiększyła się w latach 1980–2017 z 3,2% do 32,0% powierzchni administracyjnej kraju i wynosi już ponad 10 mln ha, w tym lasy zajmują przeszło 3833,9 tys. ha – 38,3% łącznej powierzchni ww. form ochrony przyrody (GUS). W odniesieniu do powierzchni leśnej ogółem (9242 tys. ha) wzrost ten był jeszcze większy, mianowicie z 5,5% do 41,5%, a jego nasilenie przypadło na lata 80. i 90. minionego wieku.

W ramach sieci Natura 2000 do końca 2017 r. na terenie całego kraju wyznaczono 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków, o łącznej powierzchni lądowej i morskiej wynoszącej 5560 tys. ha, oraz 849 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (po powołaniu przez Ministra Środowiska będą stanowiły specjalne obszary ochrony siedliskowej) – 3851 tys. ha. Obecnie obszary Natura 2000 obejmują ok. 20% powierzchni kraju. Na gruntach w zarządzie Lasów Państwowych obszary specjalnej ochrony ptaków zajmują 2216 tys. ha (29,1%), a obszary mające znaczenie dla Wspólnoty – 1661 tys. ha (21,8%).

Wszystkie formy zagospodarowania i ochrony lasów, mające na celu zapewnienie im trwałości i biologicznej odporności, służą jednocześnie zachowaniu zasobów genowych i różnorodności biologicznej.

W ogólnej powierzchni drzewostanów znajdujących się pod szczególną ochroną ze względu na zachowanie zasobów genowych należy również uwzględnić ponad 185 664 ha drzewostanów stanowiących bazę nasienną, w tym 15 534 ha wyłączonych drzewostanów nasiennych, 163 329 ha gospodarczych drzewostanów nasiennych, 1731 ha plantacji nasiennych i plantacyjnych upraw nasiennych oraz 5070 ha drzewostanów i upraw zachowawczych, dzięki którym możliwe jest propagowanie w naszych lasach rodzimych ekotypów drzew gatunków lasotwórczych.

Lasy Państwowe prowadzą od lat ewidencję ustawowych form ochrony przyrody na gruntach w swoim zarządzie, aktualizując dane na bieżąco, m.in. przy sporządzaniu programów ochrony przyrody w nadleśnictwie.

Według stanu na dzień 31.12.2017 r. na terenie PGL LP zewidencjonowano:

• 1282 rezerwaty przyrody o powierzchni 123,4 tys. ha;
• obszary Natura 2000 o powierzchni 2890 tys. ha (38,0% powierzchni LP), w tym:
–– 133 obszary ptasie (OSO), zajmujące powierzchnię 2216 tys. ha (29,1%),                                                    

–– 708 obszarów o znaczeniu dla Wspólnoty (OZW) o łącznej powierzchni 1661 tys. ha (21,8%);

• 11 708 pomników przyrody, w tym:
–– 9270 pojedynczych drzew,
–– 1518 grup drzew,
–– 131 zabytkowych alei,
–– 525 głazów narzutowych,
–– 264 skałek, grot i jaskiń, w tym:
–– 163 pomniki powierzchniowe (322 ha);
–– 9169 użytków ekologicznych o powierzchni 30 485 ha;
–– 135 stanowisk dokumentacyjnych o powierzchni 1157 ha;
–– 155 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych o łącznej powierzchni 39 892 ha.

Ponadto w Lasach Państwowych utworzono 3655 stref ochronnych wokół chronionych gatunków o łącznym areale wynoszącym 150 509 ha, z czego ponad 22% stanowi powierzchnia ochrony całorocznej. Strefy tworzy się w celu ochrony ostoi ptaków (3230), ssaków (3), gadów (123), owadów (13), roślin (5), porostów (280) i innych (1). Lasy Państwowe, dbając o zachowanie różnorodności biologicznej i odtwarzanie zagrożonych gatunków flory i fauny, podejmują własne inicjatywy służące m.in. utrzymaniu stanu siedlisk i gatunków we właściwym stanie.

Zaliczyć do nich należy przede wszystkim „Program zachowania leśnych zasobów genowych” oraz takie projekty, jak m.in.: „Program restytucji jodły w Sudetach Zachodnich”, „Program restytucji cisa”, programy reintrodukcji głuszca, sokoła wędrownego, rysia, popielicy oraz programy rozwojowe ”Kompleksowy projekt ochrony żubra przez Lasy Państwowe” i „Czynna ochrona cietrzewia na gruntach w zarządzie Lasów Państwowych w Polsce”,

a także – w ramach środków własnych – programy ochrony in situ i ex situ takich gatunków, jak: jarząb brekinia, gniewosz plamisty, pachnica dębowa, kozioróg dębosz, jelonek rogacz, zając, kuropatwa i wielu innych. W nadleśnictwach działają m.in. ośrodki rehabilitacji zwierzyny (8), istnieje 8 ogrodów botanicznych (nadleśnictwa: Kudypy, Kaliska, Gryfino, Syców, Gdańsk, Karnieszewice, Marcule, LBG Kostrzyca w Miłkowie), są także 3 arboreta (nadleśnictwa: Tułowice, Supraśl oraz OKL w Gołuchowie).

PODSUMOWANIE

1. Lasy w klimatyczno-geograficznej strefie położenia Polski są najbardziej naturalną formacją przyrodniczą. Stanowią niezbędny czynnik równowagi ekologicznej, ciągłości życia, różnorodności krajobrazu, a także redukcji zanieczyszczeń, przez co przeciwdziałają degradacji środowiska.

Zachowanie lasów jest nieodzownym warunkiem ograniczania procesów erozji gleb, utrzymania zasobów wodnych i regulacji stosunków wodnych oraz ochrony krajobrazu. Lasy w sposób nierozdzielny są formą użytkowania gruntów, zapewniającą produkcję biologiczną o wartości rynkowej oraz dobrem ogólnospołecznym kształtującym jakość życia człowieka.

2. Ekosystemy leśne stanowią w Polsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik wszystkich form ochrony przyrody. Zajmują 38,3% obszarów objętych ochroną prawną. Udział lasów ochronnych wszystkich form własności w ogólnej powierzchni leśnej kraju osiągnął wielkość 42,2%, a z uwzględnieniem powierzchni rezerwatów – 43,3%. W Lasach Państwowych udział ten wynosi obecnie 53,6% całkowitej powierzchni leśnej,

a przy uwzględnieniu również powierzchni rezerwatów (102,9 tys. ha) – 55,1%. Wśród wyróżnianych kategorii największą powierzchnię zajmują lasy wodochronne – 1544 tys. ha, podmiejskie – 617 tys. ha i cenne przyrodniczo – 572 tys. ha. Obszary Natura 2000 pokrywają obecnie ok. 20% powierzchni kraju. W PGL LP obszary ptasie (OSO) zajmują powierzchnię 2216 tys. ha (29,1% powierzchni gruntów LP), a siedliskowe (OZW) – 1660 tys. ha (21,8%).

3. Powierzchnia lasów i zasoby drzewne kraju sukcesywnie się zwiększają. Obecnie ich obszar wynosi 9242 mln ha, w tym w PGL Lasy Państwowe 7110 mln ha, miąższość zaś – 2587 mln m3 grubizny brutto, z czego w PGL Lasy Państwowe 2030 mln3 m, a w lasach prywatnych 434 mln m3. Przeciętna zasobność drzewostanów wynosi obecnie 280 m3/ha; w Lasach Państwowych wskaźnik ten jest wyższy w porównaniu z lasami prywatnymi – odpowiednio 286 m3/ha i 244 m3/ha. Średni wiek drzewostanów kształtuje się na poziomie 59 lat w PGL LP i 49 lat w lasach prywatnych.

4. W 2017 r. areał rocznych zalesień gruntów porolnych i nieużytków, zalesień prowadzonych w ramach „Krajowego programu zwiększania lesistości”, wyniósł zaledwie 1628 ha, co jest najniższą wartością od czasu wdrożenia programu. Powierzchnia zalesień od 2006 r., kiedy to zalesiono 16,9 tys. ha, w zasadzie stale maleje (w roku 2010 zalesiono 5,9 tys. ha, w 2015 – 2,3 tys. ha).

Jest to m.in. wynikiem zmiany kryteriów przeznaczania prywatnych gruntów rolnych do zalesienia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w tym podniesienia minimalnej zwartej powierzchni zalesień, wyłączenia ze wsparcia na zalesianie trwałych użytków zielonych i 107 gruntów położonych na obszarach Natura 2000, oraz konkurencyjności ze strony dopłat bezpośrednich do produkcji rolnej.

5. Lasy są odnawialnym źródłem surowców drzewnych, warunkującym rozwój cywilizacyjny bez szkody dla środowiska. Użytkowanie zasobów drzewnych realizowane jest na poziomie poniżej możliwości przyrodniczych, określonych zgodnie z zasadą trwałości lasów i zwiększania zasobów drzewnych. W roku 2017 pozyskano w Polsce 42 699 tys. m3 grubizny netto, w tym w PGL Lasy Państwowe – 40 195 tys. m3 grubizny, tj. 108,3% wielkości orientacyjnego, rocznego, miąższościowego etatu cięć, z czego w ramach cięć rębnych 21 339 tys. m3 (107,1% etatu), a przedrębnych – 19 289 tys. m3 (109,7% etatu).

W ramach cięć przygodnych i sanitarnych, wynikających z potrzeb porządkowania drzewostanów w związku z likwidacją skutków zjawisk klęskowych, pozyskano 8607 tys. m3 drewna (21,2% grubizny ogółem). Powierzchnia rębni zupełnych wyniosła 36,2 tys. ha, pozyskane zaś z nich drewno – 9137 tys. m3 grubizny, czyli 22,5% ogólnego pozyskania grubizny. W Lasach Państwowych udział pozyskania grubizny w przyroście bieżącym, według danych z ostatnich 20 lat, wyniósł ok 59%.

6. Lasy polskie znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia przez czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne – należy ono do najwyższych w Europie. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego nadal stanowią istotne niebezpieczeństwo dla ekosystemów leśnych. Stałe oddziaływanie zanieczyszczeń i ich dotychczasowa akumulacja w środowisku leśnym zwiększają predyspozycje chorobowe lasów.

Stan zdrowotny lasów w Polsce, oceniany na podstawie defoliacji koron drzew, uległ w ostatnim roku niewielkiemu pogorszeniu. Udział drzew uszkodzonych (defoliacja powyżej 25%) zwiększył się z 19,5% w roku 2016 do 20,2% w 2017 r. Jednocześnie zwiększył się udział drzew zdrowych (z 8,3% w roku 2016 do 10,0% w 2017 r.). Średnia defoliacja określona dla wszystkich gatunków wyniosła 22,8% i była o 0,1 p.p. wyższa niż w roku 2016.

7. Polska należy do krajów, w których niekorzystne zjawiska związane z masowym występowaniem (gradacjami) szkodników owadzich występują w wyjątkowo dużej różnorodności i cyklicznym nasileniu. W celu ograniczenia szkód powodowanych w drzewostanach przez owady konieczne jest podejmowanie działań profilaktycznych oraz prowadzenie zwalczania na obszarach zagrożonych.

W 2017 r. zagrożenie lasów zarządzanych przez Lasy Państwowe ze strony szkodników owadzich znacząco wzrosło. Całkowita powierzchnia ich występowania przekroczyła 300 tys. ha. Powierzchnia drzewostanów, w których w 2017 r. wykonano zabiegi ochronne, była większa o 96 tys. ha. Głównymi szkodnikami nękającymi lasy były foliofagi drzewostanów sosnowych. Zabiegami ochronnymi objęto 64,7 tys. ha drzewostanów, w tym przeciwko brudnicy mniszce Lymantria monacha L. – 41,3 tys. ha i barczatce sosnówce Dendrolimus pini L. – 18,9 tys. ha.

8. W 2017 r. głównymi zjawiskami klęskowymi o zasięgu krajowym były huraganowe wiatry i susza. Sumaryczna powierzchnia drzewostanów uszkodzonych przez czynniki abiotyczne wyniosła 131,7 tys. ha, w tym tylko huraganowe wiatry uszkodziły w różnym stopniu (od zupełnego zniszczenia do pojedynczych wywrotów i złomów) 89,9 tys. ha.

Pozyskanie drewna w ramach cięć sanitarnych osiągnęło poziom 8,6 mln m3, z czego 8,1 mln m3 dotyczyło sosny, świerka, modrzewia, dębu, brzozy i jesionu, natomiast 0,5 mln m3 pozostałych gatunków lasotwórczych. Zagrożenie ze strony szkodników wtórnych było umiarkowane. Niespełna 21% (1,8 mln m3) pozyskanego w ramach cięć sanitarnych drewna było zasiedlone przez owady kambio- i ksylofagiczne.

9. Powierzchnia występowania patogenów grzybowych w uprawach i drzewostanach, łącznie z chorobami siewek w szkółkach, wyniosła w 2017 r. 178,4 tys. ha. Dominującą pozycję w strukturze ogólnego zagrożenia lasów przez choroby infekcyjne wciąż zajmują choroby korzeni (łącznie 143,8 tys. ha, co stanowi 80,8% powierzchni ogólnej chorób); obwar sosny oraz choroby kłód i strzał łącznie stwierdza się na obszarze 15,8 tys. ha, a zjawisko zamierania drzew liściastych objęło swym zasięgiem 8,5 tys. ha. Choroby aparatu asymilacyjnego odnotowano w 2017 r. na łącznym obszarze 9,4 tys. ha.

10. Szkody o znaczeniu gospodarczym wyrządzają też roślinożerne ssaki. W 2017 r. uszkodzenia drzewostanów spowodowane przez gatunki łowne i chronione wystąpiły na łącznej powierzchni 86,9 tys. ha. Szkody spowodowane przez gatunki łowne, w tym jelenie, daniele, sarny dziki i zające odnotowano na powierzchni 64,9 tys. ha, z czego na 32,5 tys. ha w uprawach, 24,6 tys. ha w młodnikach i 7,7 tys. ha w drzewostanach starszych klas wieku. Szkody spowodowane przez gatunki chronione (łosia, bobra i żubra) wystąpiły na powierzchni 21,9 tys. ha.

11. Liczba pożarów lasu w 2017 r. była jedną z najniższych w całym XXI w. Zarejestrowano 3592 pożary, o 1694 mniej niż w roku poprzednim, a spaleniu uległo 1023 ha lasu, tj. o 428 ha mniej niż w roku 2016. Głównymi przyczynami pożarów były podpalenia oraz zaniedbania (pożary wywołane w sposób niezamierzony przez ludzi). W dalszym ciągu dużym udziałem charakteryzują się pożary, których przyczyna pozostaje nieznana (ok. 45%).

Źródło: https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/publikacje/informacje-statystyczne-i-raporty/raport-o-stanie-lasow/raport-za-2017-2.pdf/view

Podziel się na:
  • Facebook
  • Google Bookmarks
  • Twitter
  • Blip
  • Blogger.com
  • Drukuj
  • email

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.