Pomnikowy dąb szypułkowy “Kamionacz” w Kamionaczu.

Kamionacz to wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Warta. Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. św. Marcina, drewniany, 1845, nr rej.: 815 z 28.12.1967

• dzwonnica, drewniana, nr rej.: 816 z 28.12.1967

• park, nr rej.: 292 z 8.02.1979

Na północ od parku, przy polnej drodze, rośnie bardzo okazały dąb szypułkowy “Kamionacz”, który – według danych zawartych w Wikipedii jest najokazalszym drzewem gminy Warta i jednym z największych drzew nie tylko w powiecie sieradzkim, lecz także województwie łódzkim o pojedynczym pniu.

Drzewo to jest okazem soliterowym, czyli rosnącym na otwartej przestrzeni. Z daleka zachwyca regularną i gęstą koroną oraz potężną masywną sylwetką. Jego gabaryty i wielką wartość przyrodniczą doceniono w 1998 roku, kiedy na mocy rozporządzenia Wojewody Sieradzkiego z dnia 3 lutego 1998 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody ( Dz.Urz.Woj.Sieradzkiego_3_98_Poz+10 ) uhonorowano dąb statusem pomnika przyrody.

Drzewo to odnajdziemy w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szypułkowy_”Kamionacz”_w_Kamionaczu ), w którym zawarto podstawowe dane na jego temat. Według nich, obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 785 cm (na dzień powołania na pomnik przyrody, obwód ten wynosił 740 cm), a wysokość 28 metrów.

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Skan z Rejestru Polskich Drzew Pomnikowych Piotra Gacha

Okaz był odwiedzany kilkukrotnie przez treehunterów – Andrzeja Webera i Piotra Gacha. Według ostatniego pomiaru Andrzeja z sierpnia 2020 roku, obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosił 787 cm, a wysokość 24 metry. Wiek dębu szacowany jest na około 500 lat, według właściciela parku nawet na 600, ale wydaje się, że jest to wartość dość dużo zawyżona, o czym będzie w dalszej części wpisu.

Także duet treehunterów w składzie Paweł & Marek, pod czujnym okiem Magdy postanowił zmierzyć obwód pięknego kolosa, odmierzając 130 cm od najwyższego punktu przy nasadzie pnia, które znajduje się od strony łąki, czyli naprzeciwko drogi, co dobrze widać na fotografiach wykonanych przez Magdę i Marka.

Wyszło nam, że aktualnie (czyli 5 września 2021 roku) obwód pierśnicowy pnia “Kamionacza” wynosił 791 cm, czyli od powołania go na pomnik przyrody zwiększył się o 51 cm (na przestrzeni 23 lat), co daje średnioroczny przyrost o 2,21 cm.

Mocarny, atletyczny pień został oznaczony stosowną tabliczką z wygrawerowanym napisem “pomnik przyrody” i białym orłem. Pień posiada niewielkie ubytki i pęknięcia, a według danych zawartych w Rejestrze Polskich Drzew Pomnikowych, w przeszłości w drzewo uderzył piorun. Uszkodzone w wyniku porażenia konary zostały usunięte chirurgicznie.

Dąb “Kamionacz” został opisany w albumie “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze” na stronie 220: “Dąb ten jest jednym z najokazalszych przedstawicieli swojego gatunku, rosnących w województwie łódzkim. Znajduje się we wsi Kamionacz. Miejscowość ta zlokalizowana jest w pobliżu dużego kompleksu leśnego. Pierwsze wzmianki o jej istnieniu pochodzą już z XIV w.

Jej pierwszymi właścicielami była rodzina Kamionackich, w wiekach późniejszych należała do rodu Jarocińskich. Można podziwiać w niej zabytkowy drewniany kościół z połowy XIX stulecia oraz park podworski. W parku tym nie brak ciekawych drzew, takich jak okazały jesion (ok. 500 cm obwodu pnia), a także wierzby, olsze, graby, dęby i lipy oraz sosny czarne.

Najokazalsze drzewo rośnie jednak poza parkiem – to właśnie opisywany dąb. Ma masywny pień, rozwidlający się na wysokości ok. 5 m na dwa cieńsze. Korona drzewa jest szeroka i kopulasta – tworzą ją masywne, dobrze ulistnione konary. Stan zdrowotny drzewa jest stosunkowo dobry.

Najgrubsze drzewo w Kamionaczu rośnie przy polnej drodze na północ od parku podworskiego. Jest z daleka widoczne i łatwe do odnalezienia.” Według danych zawartych w albumie, w 2015 roku obwód pierśnicowy pnia dębu wynosił 778 cm, a wysokość 23 m. Szacunkowy wiek drzewa to 400 lat, czyli o 200 lat mniej do wieku podawanego przez właściciela parku.

Po bezszypułkowym w rejestrach dębie “Bartek” z Kotwasic, który na pewno jest dębem szypułkowym, dla pewności sprawdziliśmy również “szypułkowość” dębu “Kamionacz”. Jest to oczywiście dąb szypułkowy, zatem w jego przypadku, dane zawarte w rejestrach co do gatunku są prawidłowe.

Warto wspomnieć jeszcze o nazwie dębu “Kamionacz”, czyli takiej samej jak nazwa wsi. W CRFOP zawarto informację, że drzewu nie nadano nazwy, w akcie powołującym drzewo na pomnik przyrody, również nie znalazłem wzmianki o nadaniu imienia/nazwy dla drzewa.

Zatem nie wiem, czy “Kamionacz” to oficjalna nazwa nadana dębowi w związku z jakąś uroczystością przy drzewie, czy raczej nazwa nieoficjalna, lokalna, która się przyjęła i “poszła w świat”.  

Gdy człowiek stanie przy pniu kolosa i spojrzy do góry, zobaczy labirynt pokręconych konarów i gałęzi, które falują zieloną szatą zbudowaną z liści. Przestrzeń wypełnia dostojeństwo przyrody, które przenosi człowieka w baśniowy świat starych drzew. Ich, wciąż nie do końca poznana przez człowieka mądrość, wyraża się w całej sylwetce drzewa, jego elegancji, masywności, kolorze, zapachu, kształtach i barwach.

Widziałem już wiele starych drzew i każde z nich jest fascynujące. Drzewa opowiadają nam historię ziemi na której rosną. Dzięki bytującym na nich owadom, ptakom, grzybom, mchom i innym przedstawicielom fauny i flory, dowiadujemy się o życiu biologicznym, które toczy się na drzewie, jego bogactwie i różnorodności.

Z drzew możemy pozyskać informacje o panującym klimacie, jego przebiegu, gwałtowności lub łagodności. Stare drzewa są jak przyrodnicze dyski twarde w serwerach rozproszonych w terenie. Codziennie coś “zapisują” w swojej pamięci (wyglądzie). Im głębiej poznajemy morfologię i fizjologię drzew, tym więcej możemy o nich przeczytać, na podstawie ich wyglądu i budowy. 

Nie ma nic piękniejszego od starych dorodnych drzew, które lśnią i błyszczą w krajobrazie. Urzekają swoim monumentalizmem i delikatnością. Potęgą oraz elegancją. Dąb “Kamionacz” jest jednym z nich. Z daleka majestatyczny i wytworny. Z bliska ogromniasty i tajemniczy.

Kilka lat temu pomniki przyrody w Kamionaczu, wraz ze wspaniałym dębem “Kamionacz” podziwiał i opisał na swoim blogu Marek. Gorąco zachęcam do przeczytania artykułu na ich temat: http://www.pomniki-przyrody.pl/?p=11692

PODSUMOWANIE

1) We wsi Kamionacz (woj. łódzkie, powiat sieradzki, gmina Warta), w pobliżu zabytkowego parku przy polnej drodze rośnie potężny dąb szypułkowy o takiej samej nazwie jak wieś. Jest to najokazalsze drzewo gminy Warta i jedno z największych drzew nie tylko w powiecie sieradzkim, lecz także województwie łódzkim o pojedynczym pniu.

2) Obwód pierśnicowy pnia “Kamionacza” wynosi 791 cm, wysokość 24 metry, szacunkowy wiek 400 lat, chociaż niektóre źródła podają nawet przedział 500-600 lat. Drzewo charakteryzuje krótki przysadzisty, bardzo masywny pień, który na wysokości ok. 5 m rozwidla się na dwa główne przewodniki. Korona dębu jest szeroka i okazała. Budują ją liczne masywne i obficie ulistnione konary. Stan zdrowotny drzewa jest dobry.

3) To wyjątkowe i monumentalne drzewo zostało opisane, m.in. w albumie “Drzewa Polski. Najstarsze. Najgrubsze. Najsłynniejsze”, a także przez treehunterów w Rejestrze Polskich Drzew Pomnikowych Piotra Gacha. Z bliska olbrzym, z daleka oaza zielonej harmonii w rolniczo leśnym krajobrazie miejscowości. W przyrodzie najbogatsze widoki mamy za darmo.