Pomnikowe drzewa w Pomorsku.

Gdybym mógł cofnąć się do czasów szkoły podstawowej i wybrać dowolną szkołę, do której chcę uczęszczać to jedną z najpoważniejszych kandydatek byłaby szkoła w Pomorsku (woj. lubuskie, powiat zielonogórski, gmina Sulechów), która mieści się w dawnym pałacu. Zespół pałacowy w Pomorsku (niem. Pommerzig) założony został w pobliżu kościoła w południowej części wsi. Przed głównym budynkiem rozplanowano dziedziniec. Pozo­stałe budynki, dawniej stanowiące kompozycyjne zamknięcie całości kompleksu od strony zachodniej, oddzielone są obecnie od pałacu współczesnym ogrodzeniem. W samym pała­cu znajduje się dzisiaj szkoła i biblioteka publiczna.

Powodem, dla którego chciałbym się tu uczyć są powyższe zdjęcia, ukazujące klimat szkolnego otoczenia. Przylegający do pałacu park ze spontanicznie działającą florą sprawia, że miejsce to wygląda szczególnie i przytulnie. Zaledwie kilkanaście metrów od budynku rosną okazałe drzewa. Jakże to inny obraz od wielu współczesnych, betonowych, ogołoconych z roślinności terenów wokół szkół.

Jednym z najbardziej reprezentatywnych osobników jest piękny dorodny buk pospolity w formie purpurowej, który na wiosnę wygląda zdumiewająco na tle zielonego ulistnienia innych gatunków drzew.

Z Markiem (pomniki-przyrody.pl) odwiedziliśmy Pomorsko pod koniec czerwca 2022 roku. Było parno, gorąco i sucho. Wyschnięte cieki wodne w parku wskazywały na duży deficyt opadów i wody w gruncie. Za to dopisywały komary w hurtowych ilościach. Jednak treehunterzy się nie poddają i robią swoje. Głównym celem wizyty w Pomorsku były pomnikowe drzewa.

(1) POMNIKOWA OLSZA CZARNA

Pierwszym pomnikowym okazem, który rośnie blisko budynku obecnej szkoły jest olsza czarna, obficie porośnięta bluszczem. Jak podano w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Olsza_czarna_Pomorsko ), drzewo powołano na pomnik przyrody uchwałą Nr XXVIII/260/97 Rady Miejskiej Sulechowa z dnia 29 kwietnia 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.

Olsza została oznaczona stosowną tabliczką. Jej stan fito-sanitarny i techniczny jest dobry. Większość szczegółów budowy w pokroju pomnika przyrody skrywa się pod gęstą plątaniną bluszczu. Według CRFOP obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 371 cm, wysokość okazu 26 metrów.

(2) POMNIKOWY DĄB SZYPUŁKOWY

Blisko pomnikowej olszy czarnej na skraju rozległego i zarastającego trawnika możemy podziwiać pomnikowy dąb szypułkowy o bardzo grubym pniu. Kiedy podchodziliśmy do drzewa i nadepnęliśmy na rosnące trawy i pokrzywy, w górę wzbiły się hordy wygłodniałych komarów, które bardzo uroczyście nas powitały… ;))

Jak podano w CRFOP ( Dąb_szypułkowy_Pomorsko ), obwód pierśnicowy pnia dębu wynosi 515 cm, wysokość 29 metrów. Dan te są bardzo nieaktualne, ponieważ drzewo ma dużo grubszy pień, natomiast na wysokość znacznie zmalało, gdyż utraciło praktycznie całą koronę.

Chociaż pomiar obwodu pnia w przypadku opisywanego drzewa nie należy do bardzo trudnego zadania, atakujące zaciekle komary powodowały chęć jak najszybszego wykonania zadania i zwiania z terenu parku. ;))

Aktualny obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 611 cm i można napisać, że z uwagi na ciężkie uszkodzenia korony, dąb już nie powiększy swoich gabarytów, ponieważ nie jest w stanie wykrzesać z siebie takich pokładów witalności.

Kora na pniu dębu jeszcze się trzyma, ale widać na niej ślady działalności owadów, w tym – prawdopodobnie – chronionego kozioroga dębosza. Podobnie jak olszę czarną, drzewo to powołano na pomnik przyrody w drodze uchwały Nr XXVIII/260/97 Rady Miejskiej Sulechowa z dnia 29 kwietnia 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.

Drzewo całkowicie utraciło górną część korony, aktywność fizjologiczną przejawiają nieliczne konary boczne, które w czerwcu były pokryte dużą ilością liści.

Nie wiem, jakie zdarzenie spowodowało tak dramatyczny zwrot w życiu pomnikowego drzewa, ale można przypuszczać, że było to coś gwałtownego, prawdopodobnie silna wichura, burza, itp.

(3) GRUPA TRZECH POMNIKOWYCH DĘBÓW SZYPUŁKOWYCH

Aby obejrzeć następne pomnikowe drzewa przynależne do Pomorska, należy się udać do lasu. Na terenie zlokalizowanym na północ od miejscowości (oddz. 313j), na prawo od drogi Pomorsko – Brzezie rośnie grupa trzech dębów szypułkowych, powołanych na pomniki przyrody Decyzją Nr RLS-XI-7141/74/76 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 24 grudnia 1976 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.

PIERWSZY DĄB

Jak podano w CRFOP ( Grupa_3_dębów_szypułkowych_Pomorsko ), obwody pierśnicowe pomnikowych drzew wynoszą 635 cm, 481 cm i 478 cm, a ich wysokości 30, 31 i 20 metrów. Pierwsze pomnikowe drzewo rośnie najbliżej drogi, w pewnej odległości (około 50 metrów) od dwóch pozostałych.

Jest to już całkowicie martwy osobnik, na pniu którego odnajdziemy tabliczkę. Drzewo jest pozbawione kory i utraciło znaczną część konarów oraz gałęzi.

Dzięki temu, że pomnikowe drzewo rośnie z dala od siedzib ludzkich i uczęszczanych miejsc, nie było konieczności zniesienia ochrony pomnikowej, ponieważ – co do zasady – pomniki przyrody ożywionej, które nie zagrażają ludziom, powinny nimi pozostać do całkowitego rozkładu.

DRUGI DĄB

Przy drugim dębie odnajdziemy dużą tablicę informacyjną, dzięki czemu wiadomo, że mamy tu do czynienia z pomnikiem przyrody w formie grupy drzew. Poza tym, nic więcej nie dowiemy się o tych drzewach, ale oglądając je, możemy się jednak dużo dowiedzieć.

Myśleliśmy, że po ataku komarów na terenie parku, suche tereny leśne dadzą nam wytchnienie od upierdliwych stworzeń. Nic bardziej błędnego. Również przy pomnikowej grupie dębów, komary rzuciły się na nas, jakby ze dwa lata nic nie piły. ;)) Dlatego szybko przystąpiłem do pomiaru obwodów pni.

Aktualny obwód pierśnicowy pnia drugiego dębu wynosi 481 cm, wysokość zgodna z CRFOP, czyli 31 metrów.

Drzewo jest przepięknym okazem z regularną i dosyć szeroką koroną. Na pniu notuje się liczne zgrubienia i ślady po chirurgicznie usuniętych konarach.

Stan techniczny i fito-sanitarny pomnikowego dębu jest dobry. Posusz w niewielkich ilościach, głównie w miejscach zbyt małego nasłonecznienia.

Pomimo, że komary dokuczały okropnie, warto było dłuższą chwilę przyjrzeć się leśnemu pięknu opakowanemu w 31 metrów dębowej okazałości. Jednak to trzeci, ostatni dąb okazał się numerem jeden leśnego oszołomienia.

TRZECI DĄB

Gdy tylko go ujrzałem, od razu wiedziałem, że choćby mnie pogryzło 1000 komarzyc, muszę przypatrzeć się drzewu dokładniej, ale przed wszystkim chcę zobaczyć, jak wygląda i żyje mu się wewnątrz.

Przez całą długość pnia dębu ciągnie się podłużna dziupla i szeroka na tyle, że człowiek bez problemu może wejść do wnętrza drzewa, które jest w znacznym stopniu wypróchniałe i rozłożone przez grzyby.

Rzadko spotykam tak efektownie wypróchniałe drzewa, które wręcz zapraszają do siebie, aby uchylić rąbka swojej tajemnicy. Takiej okazji nie mogłem przegapić.

Dopiero teraz widać, jak duże jest to drzewo i jak łatwo można się w nim schować. Takich Lenartów weszłoby z dziesięciu. ;))

Aktualny obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 619 cm, wysokość około 30 metrów. Co kryje wnętrze drzewa?

Kryje wiele. To co widać to pajęczyny, sypiące się wiórki z rozkładającego się drewna, liczne owady, drzewne aromaty, chłód i niezwykłą aurę. Tu gdzieś jest ukryta dusza drzewa i jego geny.

Wnętrze drzewa to też jego serce. Chociaż nie bije tak jak ludzkie i nie pompuje krwi, natchnione jest życiem i tłoczy to życie od korzeni do samego wierzchołka, dzięki wodzie i rozpuszczonym w niej składnikom odżywczym. Bije tuż za ścianą pokrytą pajęczynami…

Każde takie bliskie spotkanie ze starym drzewem daje mi poczucie, że zostałem w pewien sposób zaszczycony oraz wyróżniony przez przyrodę. Jechałem kilkaset kilometrów, aby tu trafić. Zostałem ugoszczony przez drzewne stworzenie, które namaściło energetycznym balsamem moją duszę. 

Dosłownie zapomniałem o komarach i innych latających krwiopijcach. Wciąż podziwiałem drzewo, którego jeden z głównych przewodników wyłamał się, a procesy życiowe i stery w wegetacji przejął na siebie drugi.

Druga strona pnia jest pełna, pozbawiona dziupli, kora trzyma się mocno. Oby mojemu dębowemu przyjacielowi starczyło sił na długie lata, aby jeszcze ktoś mógł się nim zachwycić. Nawet, jeżeli nie trafi do niego żadna wrażliwa dusza, niech sławi w kniejach dębowy majestat i daje schronienie leśnym stworzeniom.

Dąb z dziuplą wyczerpuje aktualną (na 25.06.2022 r.) listę pomników przyrody Pomorska. Zapraszam również do lektury artykułu o pomnikowych drzewach Pomorska na blogu Marka: https://www.pomniki-przyrody.pl/?p=12824

P O D S U M O W A N I E

W Pomorsku (woj. lubuskie, powiat zielonogórski, gmina Sulechów) 5 drzew uhonorowano statusem pomnika przyrody. Dwa okazy rosną na terenie dawnego założenia parkowo-pałacowego.

1) Pierwsze pomnikowe drzewo reprezentuje olsza czarna o obwodzie pierśnicowym pnia 371 cm i wysokości 26 metrów (dane z CRFOP). Drzewo w znacznym stopniu jest pokryte pnącym się po jego pniu bluszczem pospolitym. Stan zdrowotny okazu jest dobry.

2) Rosnące w pobliżu pomnikowej olszy drugie pomnikowe drzewo, reprezentuje dąb szypułkowy o obwodzie pierśnicowym pnia 611 cm i wysokości około 20 metrów. Dąb stracił całą część wierzchołkową korony i znajduje się w złym stanie zdrowotnym.

3) Na terenie leśnym zlokalizowanym na północ od Pomorska (oddz. 313j), na prawo od drogi Pomorsko – Brzezie odnajdziemy grupę 3 pomnikowych dębów szypułkowych. Pierwszy dąb jest martwy i pozbawiony kory.

Dąb ten jest dobrym przykładem urzeczywistnienia zasady, według której drzewo pozostaje pomnikiem przyrody do całkowitego rozkładu, jeżeli nie zagraża ludziom.

4) Drugi z pomnikowej grup dąb to dorodne leśne drzewo o obwodzie pierśnicowym pnia 481 cm i wysokości 31 metrów. Na pniu dębu występują liczne zgrubienia i ślady po chirurgicznej redukcji konarów, poza tym drzewo odznacza się dobrą kondycją zdrowotną i stanem technicznym.

5) Ostatni trzeci dąb z pomnikowej grupy i jednocześnie ostatni pomnik przyrody ożywionej Pomorska to wyjątkowy leśny Ent o wypróchniałym wnętrzu i długiej okazałej dziupli, ciągnącej się na całej długości pnia. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 619 cm, wysokość 30 metrów. Stan zdrowotny okazu jest zadowalający. W źródłach nie podano wieku żadnego pomnikowego drzewa.

Tym artykułem opuszczam cenną w wyjątkowe drzewa gminę Sulechów, a w następnych zaprezentuję wybrane osobliwości dendrologiczne z okolic Zielonej Góry i samej Zielonej Góry.