Aktualności
- 05 lis, 2022
Pomnikowe drzewa na Osobowicach.
Pomnikowe drzewa na Osobowicach.
OSOBOWICE
W tym artykule wracam do wrocławskich osobliwości dendrologicznych, które rosną w północno-zachodnich rejonach Wrocławia. W czerwcu opisałem Las Rędziński i wybrane okazy drzew niebędące pomnikami przyrody, w sierpniu skupiłem się wyłącznie na pomnikowych drzewach Rędzina:
1) http://server962300.nazwa.pl/las-redzinski-wroclawski-klejnot-przyrodniczy-cz-1-2.html
2) http://server962300.nazwa.pl/las-redzinski-wroclawski-klejnot-przyrodniczy-cz-2-2-pomniki-przyrody-ozywionej.html
Teraz przyszedł czas na pomniki przyrody ożywionej Osobowic i wybrane drzewa nie objęte ochroną pomnikową. Łącznie osobowickim drzewom poświęcę 4 artykuły. Pierwszy dotyczy oficjalnych pomników przyrody (czyli tych figurujących w rejestrach), trzy pozostałe – wybranych drzew, które nie posiadają pomnikowego statusu.
Osobowice to część (zwyczajowo nazywana osiedlem) Wrocławia, na osiedlu Osobowice-Rędzin, w byłej dzielnicy Psie Pole. Niegdyś wieś na prawym brzegu Odry, położona między Lasem Osobowickim (na zachodzie) a Różanką (na wschodzie). Administracyjnie stanowi część osiedla Osobowice-Rędzin.
Pierwsze ślady człowieka w rejonie wzgórz osobowickich datuje się na młodszą epokę kamienia – pomiędzy 4200 a 1700 r. p.n.e. Znajdowane są też ślady z późniejszego okresu, z epoki brązu; pod jej koniec, ok. 800–650 r. p.n.e. powstały tu pierwsze grodziska – na Górce Kaplicznej (121 m n.p.m.) i Szańcu Szwedzkim (127 m n.p.m.) w obecnym Lesie Osobowickim.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków Osobowic wpisane są:
-
kościół par. pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, ul. Osobowicka 129, z 1930 r.
-
kaplica Kornów pw. Nawiedzenia NMP, ul. Lipska, z drugiej poł. XIX w.
Osobowice stały się chętnie odwiedzanym terenem rekreacyjnym, budowano tu gospody i karczmy, istniał też browar. Co współcześnie przyciąga ludzi do Osobowic? To przede wszystkim bardzo cenny Las Osobowicki o powierzchni 140 ha. Opiekę i kontrolę nad Lasem Osobowickim sprawuje Zarząd Zieleni Miejskiej. Granicę Lasu Osobowickiego od zachodu wyznacza ul. Osobowicka oraz rzeka Odra, od południa zabudowania osiedla Osobowic, a od wschodu częściowo ulica Lipska, następnie pola irygacyjne, a od północy rzeczka Trzciana.
Pod względem gatunkowym Las Osobowicki jest bogato urozmaicony. Gatunki drzew występujące na terenie lasu, to głównie: buki, dęby, brzozy, głogi, graby, jesiony, kasztanowce, klony, lipy, wiązy oraz drzewa iglaste: sosny i daglezje.
Na jego terenie znajduje się strzelnica, a przy głównej drodze odnajdziemy tablice informacyjne, dzięki czemu możemy zapoznać się z historią i ciekawostkami tych rejonów. Podobne tablice, ale dotyczące samych Osobowic odnajdziemy m.in. w okolicach kościoła.
W Lesie Osobowickim możemy uprawić turystykę pieszą, jazdę na rowerze, bieganie i inne formy aktywności fizycznej. Dzięki kilku większym wzniesieniom terenu, mamy urozmaicenie w danej dyscyplinie rekreacyjnej. Wyznaczono też ścieżkę, która została zaprojektowana w oparciu o walory przyrodnicze i historyczne. Początkiem ścieżki jest parking leśny przy ulicy Osobowickiej.
♦ Źródło: Wikipedia, http://www.parki.org.pl/inne-pozostale/las-osobowicki-we-wroclawiu
Dla treehunterów, którzy poszukują okazałych drzew Lasu Osobowickiego oraz chcą obejrzeć te pomnikowe, najlepszym okresem są miesiące zimowe i wczesno-wiosenne, kiedy rośliny znajdują się jeszcze w stanie bezlistnym. Podczas lata teren lasu jest mocno zarośnięty, co znacznie utrudnia pomiary i fotografowanie.
Obecnie w rejestrze pomników przyrody ożywionej Wrocławia na terenie Osobowic figuruje 6 pomnikowych drzew. Dwa z nich rosną na terenie zabudowanym wzdłuż ul. Osobowickiej, natomiast 4 drzewa odnajdziemy w Lesie Osobowickim. Wszystkie drzewa są oznaczone tabliczkami, dzięki czemu można je znacznie łatwiej odnaleźć.
(1) DĄB SZYPUŁKOWY “MIESZKO” 450 CM (WG CRFOP)
Niewątpliwie najbardziej znanym pomnikowym drzewem Osobowic jest dąb szypułkowy “Mieszko”, który rośnie przy ul. Osobowickiej 127, na terenie Szkoły Podstawowej Nr 21, dokładnie przy prawym narożu budynku.
Drzewo odznacza się regularną i rozłożystą, ale stosunkowo wąską jak na solitera koroną, która została podniesiona poprzez redukcję jej dolnych partii, czyli chirurgiczne usunięcie najniżej usytuowanych konarów.
Według informacji znajdujących się w CRFOP ( Dąb_szypułkowy_Mieszko_Osobowice ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 450 cm, wysokość dębu 20 metrów.
Przy pniu drzewa leży głaz z wyrytym napisem “Dąb Mieszko”. Opisywany osobnik to obecnie najgrubsze pomnikowe drzewo Osobowic.
Pień drzewa jest zdrowy, dość długi, oczyszczony z dolnych konarów i gałęzi oraz oznaczony stosowną tabliczką. Dostęp do drzewa jest utrudniony w godzinach zamknięcia szkoły, ale spokojnie można go podziwiać i fotografować przy ogrodzeniu.
W koronie widać ślady chirurgicznej ingerencji, część konarów i gałęzi usunięto, powstałe rany są systematycznie zabliźniane.
Poza tym pięknie prezentuje się zarówno z bliższej, jak i dalszej perspektywy. Stan zdrowotny okazu można określić jako dobry.
W Internecie znalazłem informację, że w 2010 roku drzewo miało już ponad 300 lat. Nie wiem, czy jest to szacunkowe określenie wieku dębu czy ustalono go na podstawie wyników z przeprowadzonych specjalistycznych badań dendrochronologicznych ( https://wroclaw.naszemiasto.pl/wroclaw-300-letni-dab-pomnikiem-przyrody/ar/c8-644714 ).
(2) CYPRYSIK LAWSONA 151 CM (WG CRFOP)
Drugim pomnikowym drzewem Osobowic jest cyprysik Lawsona, który rośnie przy ul. Osobowickiej 132, na placu przedszkola nr 7. Także do niego dostęp jest utrudniony poza godzinami pracy przedszkola i chociaż rośnie dość daleko od ogrodzenia, również można go dostrzec, sfotografować i co nieco obejrzeć. Drzewo posiada ubytek wgłębny (kominowy) z wejściem na wys. ok. 30 cm nad ziemią.
Według informacji zawartych w CRFOP ( Cyprysik_Lawsona_Osobowice ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 151 cm, wysokość okazu 17 metrów. We Wrocławiu na chwilę obecną (05.11.2022 r.) ochroną pomnikową objęte są wyłącznie dwa drzewa tego gatunku (drugie rośnie przy ul. Bartla na placu zabaw). Osobnik z Osobowic jest grubszy i niższy.
(3) DĄB SZYPUŁKOWY 390 CM (WG CRFOP)
Pozostałe cztery pomnikowe drzewa rosną na terenie Lasu Osobowickiego. Idąc od strony głównej drogi i parkingu w oddziale 27d spotkamy pierwszy pomnikowy dąb szypułkowy.
Drzewo jest oznaczone tabliczką. Zgodnie z informacjami zawartymi w CRFOP ( Dąb_szyp._w_oddziale_27d ), obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 390 cm, wysokość 27 metrów. Cechą charakterystyczną tego dębu są liczne ślady po obciętych konarach.
Szyja korzeniowa pomnikowego drzewa pokryta jest mchami, budowa pnia charakterystyczna dla drzew rosnących w zwarciu. Korona mocno zredukowana, z kilkoma wyschniętymi konarami, wąska i regularna.
Drzewo można dobrze sfotografować wyłącznie w stanie bezlistnym. Stan zdrowotny i fito-sanitarny zadowalający.
(4) JESION WYNIOSŁY 368 CM
Bardzo cennym drzewem jest kolejny pomnik przyrody ożywionej, który reprezentuje jesiony wyniosły. To jedyny pomnikowy egzemplarz tego gatunku we Wrocławiu. Odnajdziemy go 50 m na wschód od polany, w oddziale 25c.
Jesion figuruje w CRFOP ( Jesion_wyniosły_w_oddziale_25 ), ale w tym przypadku postanowiłem wykonać pomiary z uwagi na rangę drzewa wśród wrocławskich pomników przyrody. Przy pniu leży kilka grubych wyłamanych konarów drzewa.
Aktualny obwód pierśnicowy pnia jesionu wynosi 368 cm, wysokość jest zgodna z danymi z CRFOP i wynosi 24 metry.
Drzewo jest przyozdobione malowniczymi stanowiskami mchów i kikutami po wyłamanych konarach i gałęziach. Nie wiem, czy wyłamania te są skutkiem działalności chorób/grzybów czy jakiejś wichury? Po oględzinach drewna z leżących konarów stawiam jednak na grzyby.
Pień okazu jest prosty, stosunkowo krótki, bez widocznych zmian chorobowych, martwicy kory, itp.
Podobnie jak w przypadku poprzedniego pomnikowego dębu, opisywany jesion można dokładnie obejrzeć i sensownie sfotografować wyłącznie w stanie bezlistnym.
Korona drzewa jest nieregularna, z ubytkami części morfologicznych, zwłaszcza w dolnych partiach, nieco “poszarpana”. Mimo tego drzewo ma swój “charakter” i ciekawy patriarchalny wygląd.
(5) DĄB SZYPUŁKOWY 435 CM
Chyba najbardziej charakterystyczne i kojarzone przez ludzi pomnikowe drzewo Lasu Osobowickiego to dąb szypułkowy, który rośnie przy drodze prowadzącej do lasu, obok parkingu leśnego, w oddziale 25a.
Informacje o nim również znajdziemy w CRFOP ( Dąb_szyp._w_oddziale_25a ), ale i jego postanowiłem zmierzyć. Aktualny obwód pierśnicowy drzewa wynosi 435 cm, wysokość zgodna z danymi rejestrowymi czyli 27 metrów.
W rejestrze wskazano, że w szyi korzeniowej drzewa notuje się owocniki grzybów (nie podano jakiego gatunku). Podczas oględzin dębu w lutym 2022 r. owocników tych nie było, jednak zanotowałem jeszcze jeden szczegół w budowie odziomkowej pnia.
To charakterystyczne zgrubienie, które mogło powstać z różnych przyczyn, np. wskutek założenia jakiejś klamry i wrzynania się jej we wnętrze drzewa, w miarę przyrostu pnia na grubość. Oczywiście geneza jego powstania może być też zgoła inna.
Korona drzewa jest rozłożysta, regularna z niewielkimi ubytkami, minimalną asymetrią oraz śladami chirurgicznej ingerencji. Jednak przede wszystkim jest to piękne dorodne drzewo.
(6) GRAB POSPOLITY 251 CM
Ostatni pomnik przyrody Lasu Osobowickiego to grab zwyczajny i jak się okazuje – także jedyny pomnikowy we Wrocławiu. Zatem również mamy tu do czynienia z bardzo cennym drzewem, perełką wśród wrocławskich drzew posiadających pomnikowy status.
Drzewo figuruje w CRFOP ( Grab_pospolity_w_oddziale_24a ), jego aktualny obwód pierśnicowy pnia wynosi 251 cm, wysokość 26 metrów. Odnajdziemy je w oddziale 24a.
Osobnik znajduje się w dobrej kondycji zdrowotnej i stanie fito-sanitarnym. Poza śladami po zarośniętych ranach i bliznach, drzewo wykształciło regularną i wysoko wysklepioną koronę.
Można się zastanawiać, dlaczego tylko ten grab został powołany na pomnik przyrody? Przecież grabów o wyjątkowych walorach przyrodniczych rośnie we Wrocławiu znacznie więcej. Może jest to spowodowane małymi rozmiarami, jakie osiągają drzewa tego gatunku? Może krótkowieczność? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie.
Grab bardzo rzadko przekracza wiek 150 lat; osobniki ponad 200-letnie zdarzają się zupełnie sporadycznie. Tempo wzrostu wynosi 40-80(100)cm/rok. Graby należą do jednych z najbardziej baśniowo wyglądających rodzimych drzew. Pomimo niewielkich rozmiarów w porównaniu do dębów, buków, jesionów czy lip, warto na nie zwracać baczniejszą uwagę.
Grab pospolity zamyka listę pomnikowych drzew Osobowic, jednak warto zaznaczyć, że drzew o wymiarach pomnikowych rośnie na Osobowicach znacznie więcej. Przykładem jest chociażby poniżej zaprezentowana daglezja zielona.
♣ DAGLEZJA ZIELONA O WYMIARACH POMNIKOWYCH 328 CM
Wypatrzyłem ją w pobliżu leśnej strzelnicy z odległości około 50 metrów od jednej z licznych ścieżek.
Jej obwód pierśnicowy pnia wynosi 328 cm, a wysokość 35 metrów. Trudno powiedzieć, czy jest to najgrubsza daglezja rosnąca na terenie Wrocławia, ale na pewno należy do jednej z grubszych.
Zachwyca perfekcyjnym, prostym jak strzała pniem i regularną bujną, wysoko wysklepioną koroną. Odznacza się też bardzo dobrym stanem zdrowotnym.
O pomnikowych drzewach na Osobowicach warto też zgłębić lekturę artykułu Piotra Jagodzińskiego ( https://przyrodniczo.pl/wroclaw/pomniki-przyrody-psie-pole/ ), w którym opisane są również pozostałe pomnikowe drzewa Psiego Pola.
P O D S U M O W A N I E
Na wrocławskich Osobowicach, które terytorialnie leżą w północno-zachodnich rejonach miasta mamy obecnie 6 pomnikowych drzew. Większość z nich rośnie w bardzo cennym przyrodniczo Lesie Osobowickim o powierzchni 140 ha.
1) Pierwszym pomnikowym drzewem jest dąb szypułkowy “Mieszko”, który rośnie przy ul. Osobowickiej 127, na terenie Szkoły Podstawowej Nr 21 i został powołany na mocy uchwały nr 1689/10 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 14 października 2010 r. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 450 cm, wysokość 20 metrów (dane wg CRFOP).
2) Na placu przedszkola nr 7 przy ul. Osobowickiej 132 odnajdziemy następne pomnikowe drzewo. To cyprysik Lawsona (drugi pomnikowy okaz we Wrocławiu) o obwodzie pierśnicowym pnia 151 cm i wysokości 17 metrów (dane z CRFOP). Drzewo powołano na pomnik przyrody na mocy uchwały nr X/199/03 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.
3) Trzecie pomnikowe drzewo powołano na pomnik przyrody mocą uchwały nr XXV/2096/04 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Jest to dąb szypułkowy o obwodzie pierśnicowym pnia 389 cm i wysokości 27 metrów (dane z CRFOP). Rośnie na terenie Lasu Osobowickiego, w oddziale 27d.
4) Jedyny we Wrocławiu pomnikowy jesion wyniosły to czwarte pomnikowe drzewo Osobowic, które rośnie w Lesie Osobowickim, 50 m na wschód od polany, w oddziale 25c. Objęte ochroną pomnikową na mocy uchwały nr XXV/2096/04 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 368 cm, wysokość 24 metry (pomiar własny, zgodny z zasadami dendrometrii).
5) Przedostanie pomnikowe drzewo reprezentuje dąb szypułkowy rosnący w oddziale 25a Lasu Osobowickiego, przy drodze prowadzącej do lasu, obok parkingu leśnego. Obwód pierśnicowy pnia dębu wynosi 435 cm, wysokość 27 metrów (pomiar własny, zgodny z zasadami dendrometrii). Uhonorowany pomnikowym statusem na mocy uchwały nr XXV/2096/04 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.
6) Ostatnie drzewo to jedyny we Wrocławiu grab pospolity będący pomnikiem przyrody i powołany na ten zaszczyt uchwałą nr XXV/2096/04 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Obwód pierśnicowy pnia grabu wynosi 251 cm, wysokość 26 metrów (pomiar własny, zgodny z zasadami dendrometrii). Drzewo odnajdziemy w Lesie Osobowickim, w oddziale 24a.
WSZYSTKIE DANE O POMNIKOWYCH DRZEWACH OSOBOWIC SĄ AKTUALNE NA DZIEŃ 13.02.2022 r.
