Aktualności
- 03 sie, 2022
Pomnikowa topola czarna przy promie w Brodach. Fascynujący olbrzym.
Pomnikowa topola czarna przy promie w Brodach. Fascynujący olbrzym.
W poszukiwaniu wyjątkowych drzew pozostaję w woj. lubuskim. Tym razem znajduję się przy przeprawie promowej w Brodach. Prom w Brodach (lub patrząc z drugiej strony Odry – w Czerwieńsku) jest jedną z czterech lubuskich przepraw przez tę rzekę. Znajduje się w ciągu drogi wojewódzkiej nr 280. Droga liczy raptem 19 km. Prowadzi z Zielonej Góry do Brodów, a tam łączy się z drogą wojewódzką 278 w kierunku Sulechowa z jednej strony i Krosna Odrzańskiego (a właściwie Szklarki Radnickiej) z drugiej. Po opuszczeniu pokładu w okolicach Czerwieńska, tuż za wałem przeciwpowodziowym warto zatrzymać się przy obiektach niewielkiego skansenu fortyfikacyjnego.
Prom kursuje w porze dziennej, bezpłatnie przewożąc samochody oraz rowerzystów i pieszych przez Odrę. W przypadku wysokiego stanu wody oraz ulewnego deszczu przeprawa jest zamykana. Nośność promu to 6 ton. Przeprawa jest administrowana przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze. Zbyt niski stan wody w rzece również może być przyczyną zamykania przepraw. Obecnie mamy do czynienia właśnie z taką sytuacją. Zanim wybierzemy się w celu przepłynięcia promem na drugą stronę Odry, warto sprawdzić, czy przeprawa jest czynna: https://www.zdw.zgora.pl/PL/promy/68/
Warto jeszcze zaznaczyć, że miejscowość Brody w której znajduje się przeprawa promowa dotyczy powiatu zielonogórskiego w gminie Sulechów. Miejscowość o tej samej nazwie (także na terenie woj. lubuskiego) znajduje się w powiecie żarskim w gminie Brody, gdzie opisywałem ostatnio sosnę “Ośmiornicę”. Należy o tym pamiętać, aby nie pomylić się podczas wyprawy do poszczególnych wsi i drzew.
Kiedy już wsiądziemy na prom i zaczniemy płynąć na drugą stronę rzeki, ujrzymy monumentalne i potężne drzewo, znacznie wyróżniające się w krajobrazie nadodrzańskich łąk. Po przepłynięciu przez Odrę udajemy się w prawo, aby obejrzeć tajemniczego olbrzyma.
Położenie topoli czarnej przy przeprawie promowej w Brodach – mapa GDOŚ
Jeżeli zapytamy ludzi o najgrubsze gatunki rodzimych drzew to najczęściej wskazują na dwa – dęby i lipy. Tymczasem topole czarne i białe również potrafią osiągnąć gigantyczne rozmiary i zachwycić potęgą rodzaju ‘Populus’. Tak właśnie jest z topolą czarną, który rośnie w pobliżu przeprawy promowej w Brodach.
Drzewo zostało uhonorowane statusem pomnika przyrody na mocy Decyzji Nr RLS-XI-7141/74/76 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 24 grudnia 1976 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody ( Topola_czarna_przy_promie_w_Brodach ).
Topola zachwyca wspaniałą, gęstą, obficie ulistnioną koroną, której dolne partie niemal sięgają do ziemi, prawie całkowicie przysłaniając jej pień. W jej pobliżu od strony południowej rośnie druga – znacznie chudsza topola czarna, z którą można porównywać olbrzyma.
Kiedy zbliżamy się do pomnikowego osobnika, to drzewo “rośnie” nam w oczach. Teraz już nie ma żadnych wątpliwości, że nie jest to jedna z wielu przeciętnych topól rosnących na nadrzecznych łąkach, ale wyjątkowo potężny i dorodny okaz.
Jej prestiż i rangę wśród najgrubszych drzew tego gatunku podkreśla jednopniowość. Drzewo zostało oznaczone tabliczką, na której podano, że obwód pnia okazu wynosi 515 cm. Są to bardzo nieaktualne dane, być może tyle wynosił obwód jego pnia na dzień powołania na pomnik przyrody w 1976 roku.
W rejestrze pomników przyrody województwa lubuskiego według stanu na 27 lipca 2022 r. podano, że obwód pnia topoli wynosi 740 cm, wysokość ok. 33 metry (poz. w rejestrze nr 878). Natomiast CRFOP wskazuje 751 cm obwodu pnia i 25 metrów wysokości.
Pod koniec czerwca 2022 r. treehunterzy wzięli dendrometryczne sprawy i narzędzia w swoje ręce, aby rzetelnie wykonać pomiary i sprawdzić bieżący obwód pnia nadodrzańskiej królowej topól woj. lubuskiego.
Aktualny obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi już 778 cm. Jeżeli przyjmiemy, że na dzień powołania go na pomnik przyrody w 1976 r. obwód ten wynosił 515 cm, to wychodzi nam, że w ciągu 46 lat pień topoli powiększył się o 263 cm, czyli średniorocznie przyrastał aż o 5,71 cm. W przypadku szybko rosnących topól jest to wysoce prawdopodobne.
Dla ciekawostki dodam, że według autorów albumu “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze.”, obwód pierśnicowy pnia drzewa w 2012 roku wynosił 733 cm. Przyjmując jego przyrost w ciągu 10 lat o 45 cm (778-733) wychodzi, że średniorocznie zwiększał się w tym okresie o 4,5 cm.
Jeżeli chodzi o wysokość to obecnie drzewo mierzy 30 metrów. Wiek okazu został oszacowany w 2012 roku na 180 lat, czyli obecnie (na 2022 r.) można przyjąć, że topola ma już 190 lat.
TOPOLA PRZY PROMIE W ALBUMIE DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE.
Tak wspaniały przedstawiciel gatunku ‘Populus nigra’ został doceniony i opisany w albumie Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze. Jak podają jego autorzy – “Brody to średniej wielkości miejscowość, leżąca na prawym brzegu Odry na zachód od Sulechowa. We wsi znajduje się zabytkowy kościół z 1854 r., a wśród ciekawostek przyrodniczych wyróżnia się potężna topola czarna.
Topola z Brodów imponuje rozmiarami pnia i rozłożystej korony. Ta ostatnia świadczy, że drzewo to wyrosło na otwartej przestrzeni. Najniższe konary wyrastają z pnia już na wysokości ok. 2 m i ciągną się niemal równolegle do ziemi.
Pień jest masywny, szybko zwężający się ku górze. Drzewo – choć prawdopodobnie nigdy nie poddawano go zabiegom konserwacyjnym – odznacza się bardzo dobrym stanem zdrowotnym.” Również w CRFOP wskazano, że drzewo znajduje się w dobrym stanie.
⇒ Na dzień 03.08.2022 r. w Rejestrze Polskich Drzew Pomnikowych topola ta pod względem obwodu pnia plasuje się na 13. miejscu w kraju wśród topól czarnych i na 1. miejscu w woj. lubuskim. Najgrubsza znana topola czarna w kraju (topola “Mariańska” rosnąca wśród pól uprawnych na terenie wsi Ostromecko w gminie Dąbrowa Chełmińska, woj. kujawsko-pomorskie) mierzy w obwodzie pnia ponad 9 metrów.
⇒ Opisywane drzewo zostało wymienione w Wikipedii jako jedno z najgrubszych w swoim gatunku, które rośnie na terenie Polski.
⇒ Przyszłość naszych najdorodniejszych krajowych topól, niestety nie rysuje się optymistycznie. W streszczeniu artykułu Tadeusza Tylkowskiego z 2010 r. “Przekształcenia w składzie dendroflory w dolinie środkowej Warty” możemy przeczytać: “Znaczną powierzchnię siedlisk lasów łęgowych w dolinie środkowej Warty przekształcono na łąki i pastwiska. Niektóre gatunki drzew, charakterystyczne dla tych siedlisk, w tym topola czarna i topola biała, stopniowo znikają z krajobrazu – obumierają w sposób naturalny oraz są celowo niszczone przez wandali.
Na skutek zmian klimatycznych, zakłóceń w przepływie wiosennych wód powodziowych (zbiornik retencyjny w Jeziorsku) i osuszenia tych terenów zmianie uległy warunki niezbędne do naturalnego odnawiania się obu gatunków topól. Tę niszę ekologiczną opanowuje silnie inwazyjny klon jesionolistny pochodzący z Ameryki Północnej. Jego nasiona zostały zawleczone wraz z wodami powodziowymi z pobliskich miejscowości.
Masowemu pojawianiu się licznych generacji klonu jesionolistnego sprzyjają łatwe rozmnażanie się z nasion oraz krótki wiek drzew osiągających dojrzałość fizjologiczną. Pozostałe (i obecnie nieliczne) w dolinie środkowej Warty drzewa topoli czarnej są silnie zagrożone wyginięciem i tylko ochrona ex situ, w postaci nasion (przechowywanych metodami tradycyjnymi lub w ciekłym azocie), oraz sztuczne odnowienia pozwolą zachować populację tego gatunku.
⇒ Cały artykuł dostępny jest tutaj: Tylkowski Tadeusz Przekształcenia w składzie dendroflory w dolinie środkowej Warty
⇒ Podobne wnioski i spostrzeżenia płyną z obserwacji i badań terenów nadrzecznych innych rzek w kraju. Do tego dochodzi wycinanie topól pod budowę czy modernizację dróg. W ten sposób straciliśmy słynny okaz z Parchatki, o czym napisano na stronie Sekcji Drzew Pomnikowych PTD: https://www.sdpptd.pl/News/OtherNews.aspx?date=2020-02-22
⇒ O unikatowej topoli czarnej w pobliżu przeprawy promowej znajdziemy również ciekawe informacje w artykule na blogu Marka Łuszczyńskiego: http://www.pomniki-przyrody.pl/?p=9946
⇒ Nadodrzańskie i inne nadrzeczne łęgi, zwłaszcza te najmniej objęte działalnością człowieka mogą jeszcze skrywać potężne topole, o czym wspomnieli autorzy albumu “Drzewa Polski…”. Podobnie jest z wierzbami, które lubią rosnąć na mocno niedostępnym terenie.
⇒ Opisane drzewo jest raczej mało znane, ale należy do najcenniejszych i najbardziej majestatycznych topól, które obecnie rosną w Polsce. Może to i dobrze. Historia przykrych wydarzeń, głównie ze strony człowieka nie raz pokazała, że zbytnia popularność nie zawsze służy drzewom.
P O D S U M O W A N I E
1) Na nadodrzańskich łąkach w pobliżu przeprawy promowej w Brodach (woj. lubuskie, powiat zielonogórski, gmina Sulechów) rośnie jedna z najpotężniejszych i najbardziej majestatycznie wyglądających topól czarnych w Polsce, która jednocześnie jest najgrubszą topolą czarną woj. lubuskiego. Drzewo w 1976 roku zostało objęte ochroną pomnikową.
2) Aktualne (na dzień 25.06.2022 r.) parametry topoli wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 778 cm – zgodny z zasadami dendrometrii, wysokość 30 metrów, szacunkowy wiek 190 lat. Drzewo znajduje się w bardzo dobrej kondycji zdrowotnej i stanie technicznym. Poza nielicznymi wyłamaniami konarów i gałęzi odznacza się wspaniałą, gęstą i obficie ulistnioną koroną.
3) Drzewo charakteryzuje jednopniowść (niektóre najgrubsze topole to osobniki wielopniowe), co jeszcze bardziej świadczy o wyjątkowości i unikatowości fascynującego olbrzyma rosnącego przy Odrze. Mimo imponującego wyglądu i rozmiarów, drzewo to jest raczej mało znane, czym nie należy się przejmować.
