Aktualności
- 22 lip, 2022
Pomnikowa sosna zwyczajna “Rzepicha” w pobliżu Górek Małych. Najgrubsza w kraju.
Pomnikowa sosna zwyczajna “Rzepicha” w pobliżu Górek Małych. Najgrubsza w kraju.
Górki Małe to niewielka wieś, położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Sulechów. Do roku 1945 była uznawana za dzielnicę Sulechowa pod nazwą Unterweinberge. W pobliżu tej miejscowości, na nadodrzańskich łąkach rośnie oficjalnie najgrubsza sosna zwyczajna (pospolita) w Polsce o statusie pomnika przyrody. Jest to drzewo wymagające pod każdym względem.
Położenie sosny “Rzepichy” na mapie GDOŚ
Pierwszy podstawowy problem dotyczy jej odnalezienia. Najdokładniejszy opis trasy do “Rzepichy” wskazał na swoim blogu Marek Łuszczyński, w związku z czym postanowiłem zacytować fragment Jego artykułu. “Rośnie ona na trasie zalewowej Odry, na skraju zagajnika i podmokłej łąki, w pobliżu bajora (prawdopodobnie starorzecza), pomiędzy miejscowościami Pomorsko a Górki Małe (gmina Sulechów, lubuskie). Do samej sosny nie prowadzi żaden znakowany szlak a nawet większa droga polna. Szukając „Rzepichy” jechałem drogą 278 od Pomorska w stronę Sulechowa, przed miejscowością Laskowo skręciłem za drogowskazem (Cigacice 9 km) w prawo.
Położenie sosny “Rzepichy” na MAPIE.CZ
Dalej brukowaną drogą do torów kolejowych, następnie ok. 2,2 km częściowo utwardzoną drogą do skrzyżowania leśnych duktów (GPS N 52°02′29.3″ , E 15°33′10.2″). Tu zostawiamy auto i dalej piechotą w prawo, w drogą prowadzącą w dół, w kierunku Odry. Po wyjściu z lasu dalej drogą biegnącą przez rozległą łąkę i po ok. 450 m w lewo, w kierunku wspomnianego wcześniej starorzecza (ok. 200 m) i słabo widocznej na tle zieleni poszukiwanej sosny.” Okazuje się, że rozległa łąka należy do prywatnego właściciela i żeby przejść przez nią do “Rzepichy” należy uzyskać jego zgodę.
Kiedy pomyślnie przebrniemy przez przeszkody ‘turystyczno-własnościowe’ ujrzymy sylwetkę polskiej pomnikowej sosny zwyczajnej nr 1 pod względem grubości obwodu pnia, zmierzonego zgodnie z zasadami obowiązującymi w dendrometrii. I tu zaczyna się drugi problem – fotograficzny. Drzewo dosyć mocno zlewa się z otoczeniem, górujące Słońce prześwietla koronę, a dostęp do pnia jest utrudniony z uwagi na liczne gęste krzewy i trawy porastające siedlisko “Rzepichy”.
Przy drzewie zamieszczono tablicę informacyjną, na której podano, że sosna “Rzepicha” terytorialnie znajduje się w Leśnictwie Cigacice, oddz. 284 o, jej obwód pnia wynosi 570 cm, wysokość 22 m. Są to już dosyć nieaktualne dane, zarówno w części dotyczącej grubości obwodu pnia jak i wysokości okazu. Na tego typu tablicach najczęściej brakuje daty wykonania pomiarów i kilku innych istotnych informacji (np. wiek drzewa, wyjaśnienie imienia/nazwy osobnika, jego historii, itp.).
W Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Sosna_zwyczajna_Rzepicha ) wskazano, że “Rzepicha” jest wiekowym drzewem o pokaźnych, imponujących rozmiarach. Jej obwód pnia wynosi 603 cm, natomiast wysokość 28 metrów. Czyli w rejestrze mamy podane zupełnie inne wymiary drzewa w porównaniu do informacji zamieszczonych na tablicy. Sosnę “Rzepichę” powołano na pomnik przyrody na mocy Rozporządzenia Nr 7 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 7 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.
Zatem mamy już trzeci problem, a może lepiej napisać, że wyzwanie związane z wyjątkową sosną, który dotyczy kwestii dendrometrycznych. Zanim przystąpiliśmy do pomiaru obwodu pnia “Rzepichy” zgodnego z zasadami dendrometrii, postanowiliśmy go zmierzyć na wysokości pierśnicy, czyli 130 cm.
OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA
Podobnie, jak w przypadku sosny “Waligóry”, “Rzepicha” to osobnik wielopniowy, z tym, że jej pnie do wysokości ok. 1,7 m nad gruntem tworzą całość, co z punktu widzenia zasad dendrometrii sprawia, że można ją traktować jako pojedyncze drzewo (w przeciwieństwie do “Waligóry”).
Aktualny obwód pierśnicowy pnia sosny “Rzepichy” wynosi 604 cm. Obwód pnia sosny “Waligóry” na tej samej wysokości wynosi obecnie 634,50 cm. Gdyby przyjąć wyłącznie te pomiary to “Waligóra” okazuje się grubsza o 30,5 cm. Tak też czyniono przez wiele lat, określając “Waligórę” jako najgrubszą sosnę pospolitą rosnącą na terenie Polski.
Autorzy albumu “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze” wskazali, że “kłopoty związane z prawidłowym pomiarem pnia “Rzepichy” wynikają z jego nietypowego kształtu. Ma pięć pni wyrastających z jednego, wysokiego na ok. 1,7 m odziomka (zgodnie z przyjętymi w dendrometrii zasadami może być więc bezdyskusyjnie klasyfikowana jako pojedyncze drzewo).
Pokrywają ją narośla i guzy, ma przy tym dość nieregularny kształt. Wszystko to sprawia, iż rozszerza się ku górze. Za obowiązujący pomiar należy w takim przypadku uznać najwęższe miejsce pnia między jego nasadą, z poziomem 1,3 m od ziemi. Według badań autorów, przypada ono na wysokości 0,4 m, zaś obwód mierzony na tej wysokości wynosi 554 cm”. Dane te są aktualne na 2011 rok.
Aktualny obwód pnia “Rzepichy” na poziomie 0,4 m wynosi 576 cm (stan na 25.06.2022 r.). Zatem przez 11 lat obwód pnia drzewa powiększył się o 22 cm (średnio o 2 cm/rok). Obwód pnia sosny “Waligóry” w najwęższym miejscu (które znajduje się przy jego podstawie) wynosi 565 cm. Czyli obecnie “Rzepicha” jest grubsza od “Waligóry” o 11 cm.
Wysokość “Rzepichy” wynosi 28 metrów, czyli tyle, ile podano w CRFOP. Jeżeli chodzi o wiek drzewa, to według autorów cytowanego albumu, w 2011 roku oszacowano go na 150 lat, a więc identycznie jak w przypadku sosny “Waligóry”. W związku z powyższym, drzewo obecnie liczy szacunkowo 161 lat.
“Mimo stosunkowo sędziwego jak na sosnę wieku (i – przynajmniej w teorii – niezbyt odpowiadającego temu gatunkowi siedliska, na którym rośnie) drzewo to pozostaje w doskonałej kondycji. Jego korona odznacza się imponującymi rozmiarami (19 x 22 m) i – pomijając kilka martwych konarów w jej dolnej części – jest pokryta gęstym, ciemnozielonym igliwiem.
Również pień drzewa wydaje się być zdrowy i nie uszkodzony przez grzyby – brak na nim m.in. tak charakterystycznych dla starych sosen owocników czyrenia sosnowego, świadczących o postępującym rozkładzie jego drewna twardzielowego.
Nazwa drzewa pochodzi od imienia legendarnej żony Piasta – domniemanego przodka późniejszej dynastii rządzącej w Polsce (samo imię pochodzi z kolei od… staropolskiego zdrobnienia słowa “rzepa”).”
Wśród wielu informacji dotyczących sosny “Rzepichy”, które znajdziemy w Internecie polecam w szczególności:
1) Artykuł na blogu Marka Łuszczyńskiego: http://www.pomniki-przyrody.pl/?p=12858
2) Wikipedię: https://pl.wikipedia.org/wiki/Sosna_Rzepicha
3) Encyklopedię Leśną: https://www.encyklopedialesna.pl/haslo/sosna-rzepicha/
4) Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych: https://www.rpdp.hostingasp.pl/Trees/UI/TreeFormRO.aspx?tID=3420
SOSNA Z TABLICZKĄ PRZED “RZEPICHĄ”
Warto jeszcze wspomnieć o dwóch sprawach. Po pierwsze – jadąc do “Rzepichy” drogą 278 od Pomorska w stronę Sulechowa, przed miejscowością Laskowo należy skręcić za drogowskazem (Cigacice 9 km) w prawo. Przy tym skrzyżowaniu rośnie sosna zwyczajna oznaczona tabliczką „pomnik przyrody”, której zarówno Marek, jak i ja nie odnaleźliśmy w rejestrach.
Po drugie – w pobliżu sosny “Rzepichy” rośnie zgrupowanie pomnikowych dębów szypułkowych, do których nie dotarliśmy z uwagi na brak czasu. Odwiedzając “Rzepichę” warto pokusić się o ich odnalezienie i obejrzenie.
P O D S U M O W A N I E
1) Na terenie Leśnictwa Cigacice w oddziale 284 o, przy skraju dużej łąki w pobliżu rzeki Odry rośnie sosna zwyczajna “Rzepicha”, która oficjalnie jest obecnie najgrubszym pomnikowym osobnikiem tego gatunku, rosnącym na terenie Polski. Ochroną pomnikową została objęta w 1995 roku.
2) Aktualne (na dzień 25.06.2022 r.) parametry sosny wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 604 cm, obwód pnia na wysokości 0,4 m nad gruntem 576 cm – zgodny z zasadami dendrometrii, wysokość 28 metrów, szacunkowy wiek 161 lat. Drzewo znajduje się w bardzo dobrej kondycji zdrowotnej i stanie technicznym.
