Pomnikowa sosna zwyczajna „Ośmiornica” przy drodze Brody – Proszów.

“Morski” potworek w oceanie zieleni.

W kolejnym artykule o niezwykłych drzewach przenoszę się do województwa lubuskiego na teren Nadleśnictwa Lubsko przy drodze Brody – Proszów (powiat żarski, gmina Brody), gdzie rośnie wyjątkowo osobliwy okaz sosny zwyczajnej. Widziałem już wiele bardzo ciekawych pod względem pokroju i sylwetki sosen, jednak ta jest naprawdę zdumiewająca. To słynna sosna “Ośmiornica”, która wije się na tle zielonego oceanu leśnej przestrzeni.

Położenie sosny “Ośmiornicy” na mapie GDOŚ

W CRFOP wskazano, że drzewo rośnie przy drodze asfaltowej z Nabłota do Gręzawy co też jest prawdą, bowiem wszystkie 4 miejscowości, tj. Brody, Nabłoto, Proszów i Gręzawa są położone przy wspomnianej drodze. Najbliżej sosny zlokalizowany jest Proszów a najdalej Gręzawa.

W przywołanym wyżej rejestrze ( Sosna_zwyczajna_Ośmiornica ) wskazano, że drzewo zostało powołane na pomnik przyrody na mocy Rozporządzenia Nr 15 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 20 listopada 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.

Jak podają autorzy albumu “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze.” – drzewo to odznacza się niespotykanym, charakterystycznym pokrojem. Krótki pień na niewielkiej wysokości rozgałęzia się na osiem (stąd nazwa) grubych, masywnych, wijących się spektakularnych konarów. Do morskiego potwora upodabnia tę sosnę również charakterystyczna grubo spękana kora. Istnieje ciekawa legenda tłumacząca niezwykły kształt tego drzewa.

Według niej, w dawnych czasach żył w tych okolicach bardzo szanowany wójt. Niestety, miał on zawistnego sąsiada, który na wszelkie sposoby starał się mu zaszkodzić. Gdy zamordowano ojca urzędnika, sąsiad ów oskarżył Bogu ducha winnego o ojcobójstwo. Sąd uwierzył krzywoprzysięscy i skazał człowieka cnotliwego na śmierć. Jednak okoliczni mieszkańcy nie zgodzili się na egzekucję powszechnie lubianego mężczyzny.

Aby rozsądzić powstały spór, zarządzono tzw. Sąd Boży. Nakazano wójtowi posadzić sosnę do góry korzeniami – gdyby drzewo przyjęło się, miał być uznany za niewinnego. Według legendy natychmiast zaczęła rosnąć, świadcząc o bezgrzeszności wójta i po latach przybrała takie właśnie nietypowe kształty. Co ciekawe, bardzo podobną legendę opowiada się o tzw. “Sprawiedliwej Lipie” z okolic Nowej Soli.

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Na wysokości pierśnicy (130 cm) bardzo krótki pień sosny “Ośmiornicy” jest grubszy niż poniżej tej wysokości, w związku z czym obwód pierśnicowy pnia drzewa należy traktować wyłącznie jako ciekawostkę, a nie pomiar obowiązujący i zgodny z zasadami obowiązującymi w dendrometrii.

Jednak warto go podać, bowiem wynosi on 450 cm, chociaż jeżeli taśmę przeciągniemy przez zgrubienia i części konarów to otrzymamy nawet 488 cm. CRFOP podaje 415 cm.

Według naszych ustaleń, najchudszy obwód pnia sosny “Ośmiornicy” znajduje się na wysokości ok. 40 cm nad gruntem i wynosi obecnie 364 cm. W 2007 r. wynosił 361 cm. Aktualnie “Ośmiornica” wije się na 19 metrów. Jej wiek został określono szacunkowo i wynosi 156 lat.

Ponad 3,5-metrowy obwód pnia dla sosny zwyczajnej to bardzo dobry wynik. W lasach gospodarczych rzadko spotykam sosny, których obwody pni przekraczają 250 cm. Zatem i ten parametr wyróżnia niezwykle oryginalny twór dendroflory, jakim jest sosna “Ośmiornica”.

Co tak naprawdę wpłynęło na niebywały kształt drzewa? Abstrahując od romantycznego przekazu, oryginalny kształt drzewa można wytłumaczyć w bardziej prozaiczny sposób. Najprawdopodobniej w młodości jego pęd główny uległ uszkodzeniu, np. zgryziony przez zwierzynę lub zniszczony przez owady. Zwykle w takim wypadku jego funkcję przyjmuje jeden z pędów bocznych, który wyrasta z górnego okółka.

W tym przypadku było jednak inaczej – “przewodnikami” zostało jednocześnie wiele z nich, nadając drzewu ów podziwiany dzisiaj niezwykły pokrój. Stan zdrowotny drzewa można uznać za zadowalający. Jednak na korze widoczne są owocniki czyrenia sosnowego świadczące o zaawansowanym procesie rozkładu drewna twardzielowego we wnętrzu pnia i konarów.

Z czasem może to doprowadzić do osłabienia wytrzymałości drzewa i uczynić je podatnym na złamanie podczas silnych wiatrów. Niektóre konary sosny już uschły bądź zamierają, do tego zadziwiają licznymi dziuplami i otworami będącymi dziełem owadów i ptaków.

Sosna “Ośmiornica” wydaje się jeszcze bardziej niezwykła, bowiem w jej pobliżu na próżno szukać tak niezwykle wyglądających innych drzew tego gatunku. Według pozyskanych informacji, w okolicach można za to spotkać bardzo stare o patriarchalnym wyglądzie robinie akacjowe, jednak nie mieliśmy wystarczająco dużo czasu, aby pokusić się o próbę ich odnalezienia.

“Morskiego” potworka z oceanu zieleni już 10 lat temu odwiedził Marek Łuszczyński, który na swoim blogu poświęcił drzewu odrębny artkuł. Zapraszam do lektury: http://www.pomniki-przyrody.pl/?p=1398

P O D S U M O W A N I E

1) Na terenie Nadleśnictwa Lubsko przy drodze Brody – Proszów (woj. lubuskie, powiat żarski, gmina Brody) rośnie niebywale oryginalnie wyglądająca sosna zwyczajna “Ośmiornica”, która w 1997 roku została uhonorowana jako pomnik przyrody ożywionej. Drzewo przypomina prawdziwą ośmiornicę, jaką można spotkać w oceanach.

2) Aktualne (na dzień 16.06.2022 r.) parametry sosny wynoszą: obwód pierśnicowy pnia 450 cm, obwód pnia na wysokości 0,4 m nad gruntem 364 cm – zgodny z zasadami dendrometrii, wysokość 19 metrów, szacunkowy wiek 156 lat. Drzewo znajduje się w średniej kondycji zdrowotnej – na pniu i konarach notuje się owocniki czyrenia sosnowego, niektóre konary są martwe, poza tym widać na nich liczne otwory i dziuple.

3) Sosna zwyczajna “Ośmiornica” należy do najbardziej niezwykłych tworów rodzimej dendroflory i ukazuje nam fascynującą oraz wielką różnorodność, jaką możemy spotkać w obrębie jednego gatunku drzewa. Zalicza się do jednego z wielu cudów natury, które możemy podziwiać na terenie woj. lubuskiego.