facebooktwitteryoutube
O Blogu Aktualności Las Grzyby Pogoda Perły dendroflory Drzewa Wrocławia Wywiady Z życia wzięte Linki Współpraca Kontakt
Aktualności - 01 wrz, 2021
- brak komentarzy
Pomniki przyrody w Prusach.

Pomniki przyrody w Prusach.

Prusy to wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie strzelińskim, w gminie Kondratowice. Miejscowość ta była jedną z kilku, którą odwiedziłem z Markiem (pomniki-przyrody.pl) podczas styczniowej wycieczki dendrologicznej, w której skupiliśmy się m.in. na odnalezieniu wszystkich pomników przyrody ożywionej w gminie Kondratowice.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

  • Kościół parafialny św. Wawrzyńca, późnogotycki z około 1300 r., 1497 r., 1612 r. Zawiera liczne elementy renesansowe, w tym sgraffito na elewacji. Wystrój wnętrza częściowo renesansowy, częściowo zaś pochodzi z XVIII w. i jest barokowy. Zachowały się także gotyckie portal i sklepienia.

  • Zespół dworski, z 1608 r. do XVIII w.:

    • ruina dworu,

    • park,

    • brama.

  • Spichrz, z 2. połowy XVIII w.

  • Kuźnia, nr 88, z 1827 r.

  • Kościół św. Katarzyny, zbudowany na sztucznej wyspie w pierwszych dekadach XVII wieku, przebudowany w XVIII w. i zrujnowany w 1945 roku.

Przed naszym przyjazdem obficie padał mokry śnieg, który następnie topniał i kapał ze wszystkiego co znajduje się nad głową, a zwłaszcza z drzew. Więc początek wycieczki był śnieżno-mokry, błotnisty, a na terenie parku wręcz pływający w błocku.

Jednak niczym niezrażeni treehunterzy, którym niestraszne takie warunki, gdy tylko przestało padać, wyruszyli na dendro-poszukiwania po zarośniętym parku, chociaż i tak znacznie łatwiejszym do przemieszczania się niż w porze letniej.

Przy wejściu do parku rośnie młody dąb “Wolności” posadzony w 2014 roku z inicjatywy prezydenta Bronisława Komorowskiego wraz z Ochotniczymi Strażami Pożarnymi i Lasami Państwowymi dla uczczenia 25 lat wolnej Polski 1989-2014.

Przypomina on miniaturkę dębu, o którym napisałem poniżej i który jest wyjątkowy, nawet w skali województwa dolnośląskiego, ale zanim do niego dojdę, jeszcze kilka zdań o parku i kolumnie morowej

Odnajdziemy ją przy drodze wyjazdowej z Prus do Księginic Wielkich. Kolumna została zbudowana w stylu barokowym i postawiono ją w celu upamiętnienia osób, które zmarły w czasie epidemii cholery. Na polu za kolumną znajdował się cmentarz.

Park w Prusach ma niewielką powierzchnię (3,8 ha), ale pozostawiony przez wiele lat naturalnym procesom przyrodniczym, przekształcił się w ciekawy i zarośnięty ekosystem, wśród którego odnajdziemy całkiem sporo starszego drzewostanu, który w większości porośnięty jest bluszczem.

I jak to często bywa w starych, zapomnianych parkach, odnajdziemy w nim upływ czasu w postaci ruin i liczne ślady braku kultury użytkowników parku, którzy znaczą teren wszelkimi śmieciami. Obok dewastacji resztek świetności minionych czasów, problem zaśmiecania terenu to współczesna zmora opuszczonych parków. Często drugą zmorą są kiepskie rewitalizacje.

Gdy człowiek zapomniał na chwilę o śmieciowej zmorze i spojrzał w głąb parku, od razu zrobiło się milej. Lekko oblepione śniegiem drzewa, wszechobecna wilgoć, szum kapiących kropel wody, a wszystko przyprawione zamgleniem  i bluszczem stworzyły bardzo zachęcający krajobraz do pobuszowania w terenie.

Chociaż ochroną pomnikową objęto w Prusach tylko 4 drzewa, co najmniej kilka innych osobników spełnia kryteria, aby także uhonorować je statusem pomników przyrody w tej miejscowości. Z tych co figurują, żadne nie jest oznaczone stosowną tabliczką i dlatego mało kto wie, że na terenie parku znajdują się pomnikowe drzewa.

Jednym z moich faworytów i kandydatów na objęcie ochroną pomnikową jest ten bardzo ciekawie ukształtowany wielopniowy klon zwyczajny. Drzewo to, tak jak wiele innych, przyozdobione jest wspinającym się po pniu bluszczem.

(1) DĄB SZYPUŁKOWY ‘FASTIGIATA’ 565 CM

Jeżeli chodzi o pomnikowe drzewa, niewątpliwie najokazalszym rarytasem jest dąb szypułkowy w formie kolumnowej ‘Fastigiata’, który rośnie tuż przy drodze, pomiędzy pałacem a remizą strażacką. Odnajdziemy go w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Dąb_szyp._w_odm._stoż._w_Prusach ).

Drzewo to ma bardzo pękaty i masywny pień z widocznymi śladami wyłamań po kilku konarach. Jest gruby, beczkowaty i przysadzisty. Pomiar najchudszego obwodu musiał być wykonany poniżej pierśnicy, ponieważ na jej poziomie drzewo nie jest najchudsze między podstawą a wysokością 130 cm. Było to o tyle istotne, gdyż mamy tu do czynienia z osobnikiem wyjątkowym.

Drzewo ma najchudszy obwód pnia na wysokości 40 cm nad gruntem. Tam pomiar dał nam wynik aż 565 cm, co prawdopodobnie jest rekordem dla tej formy na terenie naszego województwa, a nawet jeżeli nie jest to na pewno jest to ścisła dolnośląska czołówka grubasów ‘Fastigiata’. Na wysokość drzewo mierzy 22 metry.

Jednak z tego co zauważyliśmy, dębu tego nie można bez zastrzeżeń porównywać do najgrubszych osobników jednopniowych w tej formie, bowiem drzewo to jest okazem wielopniowym, co bardzo dobrze widać z drugiej strony pnia.

Przy okazji widać też wyłamanie jednego z głównych pni, zgniliznę, wypróchnienia, ubytki wgłębne oraz ślady po chirurgicznie usuniętych konarach drzew z dolnych partii korony. Sędziwy zroślak z tego dębowego jegomościa.

Korona drzewa jest mocno asymetryczna, kilka głównych konarów uległo wyłamaniu lub zredukowano je chirurgicznie, w niektórych miejscach widnieje też martwica kory. Ogólny stan zdrowotny drzewa określiłbym jako zadowalający, ale wymagający nadzoru arborystycznego i dendrologicznego. 

Tym bardziej, że mamy tu do czynienia z unikatem w skali województwa, a jego usytuowanie (bliskość od drogi), nie należy do optymalnego miejsca życia dla starych, częściowo nadszarpniętych zębem czasu drzew i można mieć obawę, aby nie został pośpiesznie wycięty. Warto o niego zadbać w należyty sposób.

(2) JESION WYNIOSŁY 509 CM

Drugim pomnikowym drzewem w Prusach jest jesion wyniosły, który rośnie po prawej stronie polany, tuż przy ogrodzeniu. Także ten pomnik przyrody figuruje w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Jesion_wyniosły_w_ Prusach ).

Drzewo charakteryzuje się obecnością wielu guzów i zgrubień na pniu, które nadają mu malowniczości i sędziwości. Rośnie na nieco nierównym terenie, stąd trzeba było obejrzeć go z dalszej odległości, żeby odnaleźć właściwe miejsce do odmierzenia 130 cm od podstawy pnia.

A tak to wyglądało w praktyce. Jak widać, parkowy jesion ma słuszne rozmiary i należy do najgrubszych drzew w parku. Jest to osobnik o jednym pniu, który na wysokości około 3,5 metrów rozchodzi się na poszczególne przewodniki.

Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 509 cm. Czyli po dębie szypułkowym ‘Fastigiata’, jesion również należy zaliczyć do bardzo cennych drzew w Prusach, tym bardziej, że coraz rzadziej można odnaleźć w terenie jesiony o ponad 5-cio metrowych obwodach pnia. Wysokość pomnika przyrody wynosi 18 metrów.

Pień drzewa prezentuje się okazale, drzewo nieograniczone betonem, asfaltem lub kostką brukową mogło swobodnie rozbudowywać odziomek i szyję korzeniową. Jako jedno z nielicznych sędziwych drzew parku nie ma na sobie towarzystwa bluszczu.

W miejscach po chirurgicznym usunięciu lub wyłamaniu się konarów wyrastają pędy odroślowe, które nadają sylwetce drzewa bardziej rozczochranego (krzewiastego) wyglądu.

Korona drzewa jest dość szeroka i symetryczna z widocznymi wyłamaniami konarów i gałęzi. W stanie bezlistnym trudno ocenić, ile procent przypada na posusz. Ogólny stan zdrowotny drzewa, podobnie jak pomnikowego dębu ‘Fastigiata’ należy uznać za zadowalający.

To było drugie pomnikowe drzewo, które – pomimo braku jakichkolwiek oznaczeń, stosunkowo łatwo odnaleźć. Odnalezienie następnego pomnika przyrody było nieco trudniejsze.

(3) BUK POSPOLITY 369 CM

W Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Buk_pospolity_w_Prusach ) możemy przeczytać, że drzewo rośnie w parku na północ od ruin, przy rzece Mała Ślęza. Można się posiłkować również fotografiami zawartymi w rejestrze, ale są one bardzo kiepskie i tak naprawdę za wiele nie pomagają.

Według naszych poszukiwań, osobnik, który jest na zdjęciach, najbardziej pasuje do lokalizacji opisanej w rejestrze. W pobliżu rośnie też kilka innych buków, przez co sprawa oznaczenia tego pomnikowego jest trudniejsza. A wystarczyłoby zamieścić na pniu stosowną tabliczkę i nie byłoby wątpliwości.

Na tle potężnych gabarytów, jakie osiągają buki, pomnikowego buka z Prus można określić mianem “buczka”. Jego obwód pierśnicowy pnia wynosi 369 cm. Drzewo jest charakterystycznie pochylone i łukowato wygięte w górnej części. Wysokość okazu wynosi 20 metrów.

Stan zdrowotny i fito-sanitarny okazu jest zły. Korona znacznie zubożała wskutek odłamania się większości konarów, część pozostałych usycha lub już uschła. Szczerze mówiąc, to wszystkie buki wokół znajdują się w lepszej kondycji i stanie niż ten pomnikowy.

Pień w części odziomkowej ma spory ubytek, który przechodzi w zgniliznę drewna. Wszystko to sprawia, że drzewu pozostało niezbyt wiele lat życia. Połamana i bardzo zubożała korona, rozkładające się drewno oraz coraz większe osłabienie drzewa nie wróżą mu długiego żywota.

(4) DĄB SZYPUŁKOWY 455 CM

Ostatnie pomnikowe drzewo w Prusach to dąb szypułkowy, który rośnie tuż nad rzeką. W CRFOP ( Dąb_szyp._w_Prusach ) podano, że osobnik zlokalizowany jest parku na zachód od ruin, nad rzeką Mała Ślęza. W przypadku tego pomnika przyrody także trudno jednoznacznie wskazać, który dąb jest tym pomnikowym.

W takich sytuacjach bardzo pomocne jest doświadczenie Marka w poszukiwaniu pomnikowych drzew, który stara się z jak największą dokładnością prawidłowo oznaczyć pomnik przyrody. Prezentowany osobnik jest najbliższy danym i współrzędnym podanym w rejestrach.

Drzewo częściowo pokryte jest bluszczem, a z uwagi na bliskość rzeki, pomiar obwodu pnia jest utrudniony ( niebezpieczeństwo skąpania się w wodzie 😉 ), zwłaszcza kiedy pomiar wykonuje jedna osoba.

Obwód pierśnicowy pnia dębu wynosi 455 cm, co jest wynikiem przeciętnym na tle gatunku. W parku odnajdziemy co najmniej kilka osobników o podobnych obwodach pni. Wysokość drzewa wynosi 22 metry.

Stan zdrowotny drzewa jest dobry, ale w części odziomkowej pnia widnieje spory ubytek, jednak wygląda on lepiej, niż u pomnikowego buka. Korona drzewa jest prawidłowo ukształtowana, dość wąska i charakterystyczna dla drzew rosnących w zwarciu.

Pomnikowy dąb szypułkowy wyczerpuje listę pomników przyrody ożywionej w Prusach. Niestety gmina nie oznaczyła pomnikowych drzew i można odnieść wrażenie, że są one zapomniane wśród pozostałego drzewostanu.

PODSUMOWANIE

1) W Prusach (woj. dolnośląskie, powiat strzeliński, gmina Kondratowice) na terenie parku krajobrazowego o powierzchni 3,8 ha rosną 4 drzewa, które zostały powołane na pomniki przyrody, chociaż drzew o walorach i wymiarach pomnikowych odnajdziemy tu znacznie więcej.

2) Niewątpliwie najcenniejszym osobnikiem jest wielopniowy dąb szypułkowy w formie stożkowej, zwanej też kolumnową ‘Fastigiata’, którego obwód pnia na poziomie 40 cm od gruntu wynosi 565 cm co stawia go w ścisłej czołówce najgrubszych dębów w tej formie na Dolnym Śląsku. Na jego pniu widnieją ślady, kikuty i guzy po usuniętych lub wyłamanych konarach, podobnie cechy zauważalne są w koronie. Wysokość okazu wynosi 22 m. Stan zdrowotny drzewa jest zadowalający.

3) Drugim pomnikowym drzewem jest malowniczo pokryty guzami i zgrubieniami jesion wyniosły o obwodzie pierśnicowym pnia wynoszącym 509 cm i wysokości 18 metrów. Stan zdrowotny i fito-sanitarny drzewa jest zadowalający. Na pękatym pniu odnajdziemy blizny po usuniętych lub wyłamanych konarach.

4) Trzecie pomnikowe drzewo to buk pospolity o obwodzie pierśnicowym pnia wynoszącym 369 cm i wysokości 20 metrów, który znajduje się w bardzo złym stanie fito-sanitarnym. Konary i gałęzie tworzące koronę drzewa w większości wyłamały się, pień w części odziomkowej zieje dziuplą w której widoczna jest postępująca zgnilizna drewna.

5) Ostatni pomnikowy osobnik to dąb szypułkowy rosnący tuż nad rzeką Mała Ślęza o obwodzie pierśnicowym pnia 455 cm i wysokości 22 metrów. Drzewo znajduje się w dobrej kondycji, chociaż w części odziomkowej pnia znajduje się ubytek o długości około 1,5 metra. Żadne pomnikowe drzewo nie zostało oznaczone stosowną tabliczką. Pomnikowy dąb w formie ‘Fastigiata’ i jesion wyniosły są łatwe do odszukania i oznaczenia, natomiast w przypadku dwóch pozostałych pomnikowych drzew trzeba się trochę natrudzić, aby je prawidłowo zidentyfikować.

Podziel się na:
  • Facebook
  • Google Bookmarks
  • Twitter
  • Blip
  • Blogger.com
  • Drukuj
  • email

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.