W piątek, 16 grudnia 2016 roku, odbyło się bardzo ciekawe seminarium “Pielęgnacja drzew w różnych fazach ich rozwoju” w sali konferencyjnej Wrocławskiego Centrum Badań EIT+, przy ul. Stabłowickiej 147 we Wrocławiu. W tym miejscu, położone jest wrocławskie Humanitarium (Ogrody Doświadczeń), które jest częścią ww. Wrocławskiego Centrum Badań EIT+. To miejsce dedykowane jest dzieciom i dorosłym. Jego celem jest rozbudzenie ciekawości i chęci zrozumienia nauki oraz wzmocnienie szacunku do otaczającego nas świata. Dzięki interaktywnym eksponatom i zajęciom warsztatowym goście zgłębiają tajniki nauk ścisłych, angażując w proces poznawczy wszystkie zmysły. Znacznie więcej informacji o samym Humanitarium znajdziesz tutaj: https://visitwroclaw.eu/miejsce/humanitarium-ogrody-doswiadczen

Zanim opiszę poszczególne punkty seminarium, pragnę serdecznie podziękować wrocławskiej Fundacji EkoRozwoju za umożliwienie mi wzięcia w nim udziału. Okazało się, że osób chętnych do przybycia na seminarium było znacznie więcej niż liczba zaplanowanych miejsc. Dla mnie się znalazło. ;)) W tym miejscu miałem przyjemność być po raz pierwszy. Tematyka seminarium, zapowiadała się bardzo interesująco. W pierwszych godzinach seminarium, najbardziej czekałem na wystąpienie dr inż. Piotra Tyszko-Chmielowca (miał podsumować dotychczasowe działania i wizję dalszej pracy na rzecz drzew w przestrzeni publicznej oraz przedstawić funkcjonowanie drzew na przestrzeni ich życia) i na wystąpienie przedstawicieli Zarządu Zieleni Miasta, aby szczegółowo dowiedzieć się, co zrobiono w ostatnich latach na rzecz zadrzewień na terenie Wrocławia.

W drugiej części seminarium, którą opiszę w odrębnym artykule, najbliższy moim zainteresowaniom był wykład Jerzego Stolarczyka na temat drzew sędziwych, metod ich ochrony i opieki nad nimi. Czekałem na niego z niecierpliwością. Seminarium rozpoczęło się o zaplanowanym czasie. Wszystkich uczestników i gości, przywitał Wiceprezydent Wrocławia Adam Grehl. W kilku zdaniach, opisał dotychczasową współpracę z fundacją EkoRozwoju. Czasami była ona trudna i wymagająca, ale przynosząca dobre i pożyteczne efekty. Obecnie, współpraca ta jest dojrzała, gdzie oba podmioty, traktują się na partnerskich zasadach i – co najważniejsze – mają do siebie szacunek. Obie strony są otwarte są na rozmowy, których celem jest dobro wspólne pod postacią szeroko rozumianej, wrocławskiej zieleni.

Na seminarium był obecny również Krzysztof Smolnicki – Prezes Zarządu Fundacji EkoRozwoju, który dbał o wszelkie szczegóły, aby wszystko przebiegało bez zakłóceń i zgodnie z ustalonym porządkiem harmonogramu. ;)) Po wystąpieniu Pana Adam Grehla, głos zabrał Dyrektor Zarządu Zieleni Miejskiej, Krzysztof Działa, szczegółowo opisując zielone inwestycje Wrocławia. Biorąc to wszystko w całość (i pomijając dokonane wycinki drzew, których jest ciągle bardzo dużo), okazuje się, że zrobiono naprawdę wiele. Na poniższych zdjęciach, ukazane są najważniejsze efekty władz Wrocławia w zakresie działalności na rzecz przyrody.

Wśród wielu pozytywnych działań, na pewno warto na moment zatrzymać się przy Parku Tysiąclecia, który jest owocem współpracy mieszkańców, środowisk naukowych oraz jednostek miejskich. Jego powstanie było wynikiem konkursu na koncepcję zagospodarowania terenu. By przestrzeń parku była wyjątkowa, a jej symbolika czytelna dla użytkowników, którzy będą spędzali w nim czas, postanowiono zaprosić Wrocławian do jego współtworzenia. Aktualne działania polegają na realizacji nasadzeń zgodnie z założeniami. Akcje “Przyjdź i posadź drzewo” odbywają się cyklicznie od 2014 roku. Piąta akcja miała miejsce w dniu 7 maja 2016 roku.

Z ważniejszych działań, należy też wymienić odnowę Parku Zachodniego. Po odzyskaniu zdewastowanego terenu została wykonana rewitalizacja strefy wejściowej od strony ul. Lotniczej. Prace miały na celu zaakcentowanie wejścia oraz usprawnienie komunikacji pomiędzy ulicami Lotniczą i Pilczycką. Powstały dwie alejki spacerowe będące uzupełnieniem układu komunikacji pieszej, utworzono plac wejściowy pełniący funkcję wypoczynkową i dekoracyjną. Uzupełniono istniejącą zieleń. Samo wejście zostało zaakcentowane pionowym totemem z nazwą parku.

Kolejne działania Zarządu Zieleni Miejskiej Wrocławia to słynny Ogród Japoński w Parku Szczytnickim, który powstał w 1913 roku z okazji Wystawy Stulecia. Projektantem był hrabia Fritz von Hochberg, ówcześnie największy znawca japońskiej sztuki ogrodowej. Gruntowna przebudowa Ogrodu Japońskiego została zainicjowana w 1993 roku. Ogród zajmuje powierzchnię około 3 ha. Łączy w sobie elementy ogrodów: spacerowego, brzegowego, herbacianego oraz suchego kamienno-żwirowego. Dużą atrakcją Ogrodu Japońskiego jest jego roślinność. W 2015 roku w Ogrodzie Japońskim został wykonany remont mostka łukowego Taiko Bashi. Przeprowadzono renowację podłogi, wzmocniono i uzupełniono stalową konstrukcję nośną oraz poddano renowacji elementy balustrad, poręczy i elementów zdobniczych.

Wrocławianie zyskali prawie kilometrowy odcinek nabrzeża Odry na zrewitalizowanym bulwarze Dunikowskiego. Powstał szereg rozwiązań, które mają zachęcać Wrocławian do wypoczywania nad Odrą – pod mostem Pokoju pojawiło się bezkolizyjne przejście między bulwarami Dunikowskiego a Kaczyńskich, między bastionem Ceglanym a Piaskowym wybudowano amfiteatralne schody z kaskadą wodną, powstała też przystań turystyczna. Zamontowano kompozycję 6 rzeźb Magdaleny Abakanowicz. Na bulwarze Kaczyńskich pojawił się puf miejski, na którym można odpocząć. Na rewitalizowanym odcinku wybrzeża pojawiło się sporo zieleni i ścieżek spacerowych. Ważną częścią projektu jest zagospodarowanie terenu przy Akademii Sztuk Pięknych, gdzie powstała przestrzeń do wydarzeń kulturalnych.

Cieszy zagospodarowanie terenu Wzgórza Słowiańskiego. W 2013 roku przebudowano plac zabaw. Jego kompozycja została oparta na osiach drewnianego pomostu z modrzewia, wyposażono go w zestaw zabawowy, huśtawki oraz urządzenia przystosowane dla osób niepełnosprawnych. Na Wzgórzu Słowiańskim powstała także siłownia terenowa. W 2014 roku wydzielono wybieg dla psów z elementami do zabaw dla czworonogów. W 2015 roku wyremontowano oraz zbudowano ścieżki i schody. Teren został wyposażony w elementy małej architektury i charakterystyczne pomarańczowe kłody-siedziska.

Zagospodarowano plac przy pomniku Mikołaja Kopernika. To kontynuacja prac nad rewitalizacją Promenady Staromiejskiej. W ramach inwestycji wyremontowano układ komunikacji pieszej i rowerowej oraz przebudowano plac. pomnik, autorstwa Leona Podsiadłego, wyremontowano i oświetlono. Betonowe murki, kule symbolizujące planety oraz sześcienne bloki stanowią formę siedzisk, dzięki czemu powstała przestrzeń do wypoczynku. Szatę roślinną dopasowano do XIX-wiecznego układu kompozycyjnego Promenady, a w nowoczesnych wyniesionych rabatach pojawiły się wielobarwne rośliny.

Dużo też poczyniono (i planuje się nadal), jeśli chodzi o teren rekreacyjny w trójkącie ulic Zaporoska – Skwierzyńska – Lubuska. W ramach inwestycji zostanie zagospodarowany skwer pomiędzy budynkiem mieszkalnym a ulicami Lubuską i Skwierzyńską. Celem inwestycji jest stworzenie miejsca wypoczynku, a także oazy dla ptaków. Powstaną nowe nawierzchnie, siłownia zewnętrzna, oświetlenie parkowe, pojawi się mała architektura (ławki, mała pergola, stoliki do gry w chińczyka, karmniki i budki dla ptaków) oraz iluminacja formy przestrzennej symbolizującej “odlatujące ptaki”.

Podsumowując. W latach 2012-2015 we Wrocławiu wykonano wiele inwestycji, odnowień, rewitalizacji w szeroko rozumianej, zielonej przestrzeni Wrocławia. Mnie, jako rodowitego Wrocławianina, cieszą te zmiany, tym bardziej, że niektóre miejsca, jeszcze kilka lat temu, wyglądały naprawdę w opłakanym stanie. Brakuje mi wśród działań na rzecz przyrodniczej wizji Wrocławia jednej kompozycji. Wiem, że to mogą być tylko moje prywatne fantazje. Pomarzyć można. ;)) Brakuje mi “dziczy”. Patrząc na te wszystkie wypielęgnowane ścieżki, równiutko przycięte trawniki i wygodne ławeczki, chciałbym też, aby we Wrocławiu (a najlepiej tuż obok miasta), stworzyć na kilku hektarach “dzicz”. Posadzić tam najbardziej długowieczne, rodzime drzewa (np. dęby, lipy, buki) i zostawić to miejsce na zawsze, bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka (tylko pod monitoringiem, żeby ktoś jej nie zniszczył). Po wielu latach, kiedy “dzicz” rozrosłaby się do sporych rozmiarów, byłaby to świetna atrakcja i jakby alternatywna dla wygładzonych bulwarów i skwerów. ;))

Następny punkt seminarium to wystąpienie dr inż. Piotra Tyszko-Chmielowca – człowieka, któremu wrocławska przyroda i nie tylko, zawdzięcza bardzo wiele. Pan Piotr podsumował 25-lecie działalności fundacji EkoRozwoju, której ziarno zaczęło kiełkować w przepięknych i unikatowych terenach Doliny Baryczy. Na co dzień, raczej nie zastanawiamy się, jakie działania prowadzi i jakie realizuje projekty. Czasami słyszymy coś o jej działalności w radio lub w telewizji i tyle. Tymczasem w fundacji każdy dzień to ciężka praca, często “pod górkę” z uwagi na sprzeciw inwestorów lub władz. Godziny rozmów, żmudne sporządzanie pism i negocjacje. Pracują tam ludzie z pasją i kochający przyrodę. Bez tego, nie byłoby tylu sukcesów. ;))

Z najważniejszych sukcesów z pewnością należy wymienić sadzenie 30 000 drzew przydrożnych dla pachnicy dębowej w latach 2010 -2012. Ziarno, w postaci uświadomienia lokalnych społeczności w Dolinie Baryczy przez działaczy fundacji, jak istotną część naszego krajobrazu i wpływ na niego mają drzewa, kiełkuje. Ludzie sadzą drzewa, doglądają już te posadzone i przyczyniają się do trwałości ekosystemu tych terenów. Fundacja w latach 2011 – 2016 przeprowadziła szereg kampanii na rzecz zadrzewień w 90-ciu gminach w Polsce.

Następne działania fundacji obejmują tzw. alejowe masterplany dla 90 gmin, ekspertyzy i pielęgnacje drzew, ich sadzenie, liczne szkolenia i podręczniki: Standardy podstawowej diagnostyki drzew, metody zarządzania i zasady pielęgnacji. Działania fundacji to także współtworzenie INSTYTUTU DRZEWA, którego misją jest tworzenie, gromadzenie i rozpowszechnianie wiedzy oraz dobrych praktyk opartych na badaniach naukowych i doświadczeniu, dla zapewnienia dobrego funkcjonowania drzew w otoczeniu człowieka.

Twórcy Instytutu Drzewa to doświadczeni profesjonaliści, naukowcy, szkoleniowcy, autorzy publikacji. Swoją wiedzę i doświadczenia czerpią z własnej pracy zawodowej i naukowej, szkoleń odbywanych w różnych krajach, kontaktów z czołowymi specjalistami i naukowcami w Polsce i za granicą. Jak sami mówią: “Spotkaliśmy się i pierwszy raz współpracowaliśmy przy realizacji programu ochrony alej „Drogi dla Natury”, prowadzonego przez Fundację EkoRozwoju z Wrocławia. Razem tworzyliśmy szkolenia i podręczniki. Doszliśmy do wniosku, że warto wspólnie pracować na rzecz drzew oferując nowe treści i wprowadzając nowe standardy postępowania. Tworzymy instytucję, która promuje dorobek innych ale tworzy też wartość dodaną – miejsce gdzie wiedza i praktyka na temat drzew mogą się spotkać i rozwijać dla dobra drzew i ludzi”.

To tylko niektóre z licznych działań i inicjatyw fundacji EkoRozwoju, które omówił dr inż. Piotr Tyszko-Chmielowiec. Sama działalność fundacji, jak i realizowane przez nią projekty stanowią niezwykle cenny i na tyle interesujący temat, że wkrótce na blogu, o samej fundacji, napiszę znacznie więcej. Zgodnie  z harmonogramem, po przerwie kawowej, rozpoczęła się zasadnicza część seminarium, czyli omówienie pielęgnacji drzew w różnych fazach ich rozwoju. Okazuje się, że proces ten jest bardzo zróżnicowany w zależności od wieku drzew. Jak pielęgnować młode drzewa? Temat ten przybliżył mgr inż. leśnictwa  Tomasz Jaworski – specjalista d/s utrzymania zieleni UJ w Krakowie.

Tomek prowadzi uprawę drzew, gdzie na podstawie własnych i zagranicznych doświadczeń, stara się znaleźć optymalne reguły/zasady w zakresie pielęgnacji młodego drzewostanu. Oglądając drzewo w pierwszych latach jego życia i wybierając sposób oraz miejsce cięć, należy wybiec bardzo daleko w przyszłość i zastanowić się, jakie skutki przyniosą dziesiejsze działania za 100, 200 lat? Pielęgnacja drzew, zwłaszcza na terenach miejskich nie tylko ma sens, ale jest konieczna dla zapewnienia bezpieczeństwa w otoczeniu drzewa. Ponadto jest działaniem uzasadniającym funkcjonowanie drzewa w krajobrazie zurbanizowanym.

Dlaczego pielęgnacja młodych drzew jest ważna? Ponieważ jest to decydujący okres życia drzewa w zakresie formowania jego struktury (układ pnia, konarów i gałęzi). Dzięki temu, potomkowie mają mniej pracy (i problemów), wydłuża się też okres życia (funkcjonowania) drzewa w krajobrazie. Zaniechanie działań w zakresie pielęgnacji młodego drzewa w przestrzeni miejskiej to późniejsze koszty związane z pracami na drzewie dojrzałym, zwiększenie ryzyka (niebezpieczeństwa) dla ludności i wysoki koszt odtworzenia funkcji drzewa w krajobrazie.

Tomek przedstawił i omówił też przykłady, jak nie należy dokonywać cięć i jakie skutki wywołuje niewłaściwa pielęgnacja młodych drzew. Wśród nich na pewno należy wymienić zbyt intensywne cięcia, a w związku z tym tzw. niezbilansowanie korony. Stanowi to odłożenie kosztów w czasie (późniejsze badania, ekspertyzy, itp.) lub ogławianie drzew (niestety w ostatnich latach bardzo popularne). Ogłowienie drzewa to tak naprawdę żadna pielęgnacja tylko jego ZNISZCZENIE.

Podoba mi się sformułowanie, że przy pielęgnacji młodego drzewa należy używać wyobraźni, a nie bezmyślnie ciąć, jak popadnie (co często można zaobserwować). Przed cięciem pielęgnacyjnym młodego drzewa należy zapoznać się z zasadami obowiązującymi w tym zakresie, aby uniknąć błędów, które w przyszłości mogą okazać się bardzo kosztowne. Wszyscy uczestnicy seminarium otrzymali konspekt i materiały, związane z tematyką szkolenia.

Następny punkt programu to pielęgnacja drzew dojrzałych, którą zaprezentował i opisał mgr inż. Maciej Motas. Uczestnicy seminarium, także otrzymali bogaty konspekt w tym temacie. Maciek jest założycielem firmy arborysta.com. Wieloletni praktyk w leczeniu drzew z wykorzystaniem technik linowych. Z wykształcenia architekt krajobrazu. Posiada uprawnienia zawodu: Treeworker oraz uprawnienia na pielęgnację drzew na terenach zabytkowych. W zawodzie najbardziej ceni sobie pracę na pomnikach przyrody, a w wolnym czasie promuje idee treeclimbingu. Jest też założycielem Stowarzyszenia Federacji Arborystów Polskich. Razem z zespołem instruktorów organizuje oraz prowadzi szkolenia z pracy na drzewach w ramach Wielkopolskiej Szkoły Arborystyki.

Nie miałem wcześniej przyjemności wysłuchać wystąpień Maćka. Wieloletnia praktyka zawodowa oraz umiejętność przekazywania informacji w sposób zwięzły, logiczny i ciekawy to spore atuty Jego wystąpienia. Praca z drzewami dojrzałymi, znacznie różni się od pielęgnacji drzewnych “niemowlaków”. Wymaga zdecydowanie więcej sprzętu, wizualnej oceny i zaangażowania. Maciek omówił najważniejsze zasady przy pielęgnacji drzew dojrzałych, prezentując na slajdach liczny sprzęt i nowości, które służą do coraz lepszej diagnostyki drzewa. Trzeba mieć świadomość, że drzewo ma korzenie i prawidłowa ocena jego kondycji, zaczyna się od sprawdzenia stanu systemu korzeniowego za pomocą sond i innego sprzętu.

Nie chcąc już zbytnio przedłużać pierwszej części relacji z seminarium, zachęcam Ciebie do obejrzenia tych i następnych zdjęć slajdów, które omówił Maciej w swoim wystąpieniu. Zachęcam też do odwiedzenia strony internetowej Jego firmy: https://arborysta.com/  Po bardzo ciekawym wystąpieniu Maćka, nastąpiła półgodzinna przerwa. Myślami byłem już na następnym wystąpieniu, które dotyczyło drzew sędziwych, a prowadzone było przez Jerzego Stolarczyka. O tym będzie w części drugiej. ;))