(23) Pomnikowy dąb szypułkowy w Niwkach Kraszowskich.

Niwki Kraszowskie to wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, w gminie Międzybórz. Rzadko odwiedzam tę miejscowość, ale pamiętam ją jeszcze z lat 90-tych, kiedy było w niej mniej domów, a więcej drzew i przyrody. Ostatnia moja dłuższa wycieczka po Niwkach Kraszowskich miała miejsce prawie dwa lata temu, tj. w grudniu 2019 r. Wprawdzie odwiedziłem Niwki jeszcze w czerwcu 2020, ale tylko przejazdem.

Poszedłem do Niwek tradycyjnie, czyli od strony Międzyborza. Prowadzi do niej szeroka asfaltowa droga, która na pewnym odcinku była wówczas remontowana. To ulica Polna. Nie byłem tu ponad 10 lat. Pierwszą zmianą, którą wyraźnie zauważyłem to brak większości przydrożnych drzew. Zostały wycięte, ostały się jeszcze nieliczne egzemplarze.  

Jak ulica Polna to muszą być obok pola, łąki, w oddali lasy, a właściwie skrawki lasów. Największe zwarte kompleksy leśne zaczynają się za sąsiadującą wioską z Niwkami Kraszowskimi, czyli za Niwkami Książęcymi. Kiedyś przeszedłem trasę od Międzyborza przez jedne i drugie Niwki, Chojnik, aż do Sośni Ostrowskich. Wycieczka atrakcyjna dla leśnych włóczęgów.

Niwki Kraszowskie to wieś, która w ostatnich latach dość szybko rozbudowuje się. Powstają nowe domy, podczas wycieczki widziałem kilka placów budowy. Możliwe, że za kilka lat miejscowość ta będzie przypominać jedno z osiedli Międzyborza a nie samodzielną i odrębną wieś. Boom mieszkaniowy trwa, jego efektem są coraz liczniejsze domostwa.

Za to przyrody nam ubywa. Przydrożne drzewa poległy z rozwojem. Pamiętam te dęby i inne gatunki drzew, jak wzbogacały krajobraz Niwek. Pamiętam również krzewy głogów, które znajdowały się w pasie drogowym. Teraz jest czysto, bezpiecznie i bezproblemowo (liście nie śmiecą, drzewa nie ‘atakują’ samochodów, nie podstawiają haka korzeniami itp.)…

Tyle, że dawnego uroku i blasku Niwek na próżno obecnie szukać. Pozostaje podziwianie pól i łąk oraz lasów, ponieważ większa część wsi razi obecnie golizną i współczesnym fenomenem socjologicznym, polegającym na obsadzaniu domków żywotnikami (tujami). Dotyczy to zresztą tysięcy gospodarstw w kraju.

W samej wsi nie znajdziemy okazałych drzew, chociaż przy jednym gospodarstwie zachowało się kilka większych okazów. Żeby obejrzeć większe drzewa najlepiej udać się do lasu (oddział 4c Nadleśnictwa Syców). Tam rośnie pomnikowy dąb szypułkowy.

Należy on do jednego z trzech nowych pomników przyrody ożywionej gminy Międzybórz powołany na podstawie uchwały nr XXXIV/202/2018 Rady Miejskiej w Międzyborzu z dnia 21 lutego 2018 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody. Informacje o drzewie odnajdziemy w CRFOP ( Dąb_szypułkowy_w_Niwkach_Kraszowskich ).

W uchwale powołującej pomnik przyrody napisano, że ustanawia się pomnikiem przyrody: “Dąb szypułkowy (Quercus robus) o obwodzie pnia 450 cm, wysokości 28 m, rosnący na terenie działki ewidencyjnej nr 942, obręb Międzybórz. Przybliżony wiek drzewa określa się na około 217 lat. Współrzędne geograficzne: N:51º23’55,5″ E:17º35’31,2″.”

Drzewo rośnie blisko skraju lasu i jest raczej łatwe do odnalezienia. W czerwcu 2020 roku nie było jeszcze oznaczone stosowną tabliczką. Wyróżnia się dość oryginalnym i patriarchalnym wyglądem, przy czym w sezonie wegetacyjnym jest trudniejsze do podziwiania z uwagi na zasłaniające je inne rośliny.

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Obwód pierśnicowy pnia zmierzony przeze mnie w grudniu 2019 roku wynosił 460 cm, a więc o 10 cm więcej w porównaniu do danych zawartych w uchwale powołującej pomnik przyrody. Wynik pomiaru wysokości był taki sam, jak w uchwale, czyli 28 metrów.

Wygląd i budowa drzewa świadczy o tym, że w młodości wyrosło na otwartej przestrzeni. Pień jest stosunkowo krótki i gruby, z charakterystycznym wygięciem, licznymi stanowiskami mchów i zgrubieniami powstałymi po obcięciu dolnych konarów.

Wnętrze drzewa jest w dużym stopniu wypróchniałe, a w części odziomkowej widać dziuplę, przez którą można zajrzeć do środka dębowego staruszka, o ile można mówić o staruszku w przypadku dębu, który ma ‘zaledwie’ 220 lat. Bardziej pasuje tu wyrażenie ‘dębowa młodzież’.

Na wysokości około 5 metrów pień rozwidla się na dwa masywne przewodniki, przy czym jeden jest odchylony do przodu, a drugi ku tyłowi. Mając na uwadze również wygięcie pnia w dolnej części, odkrywamy coraz ciekawszy wygląd i budowę pomnika przyrody.

Tak natomiast wygląda dziupla i wnętrze dębu. Z pewnością bytują tu leśne zwierzęta i owady. Korona okazu jest dość szeroka, lekko asymetryczna przez rozejście się przewodników w przeciwne strony. Dla mnie stanowi kolejny dowód na niepoliczalną i zachwycającą różnorodność świata drzew i to w obrębie tego samego gatunku.

FILM

To jeden z ostatnich filmów, jaki prezentuję w cyklach pereł dendroflory. Nagrałem go w grudniu 2019 roku, rozpoczynając od części wierzchołkowej. Kręcąc go nie przypuszczałem, że może się tu ktokolwiek zjawić, jednak pod koniec drugiej minuty nagle pojawił się samochód z kierowcą. Gość prawdopodobnie chciał sobie skrócić drogę, ale po chwili wycofał się i zawrócił.

Nie zauważył mnie, natomiast ja go widziałem bardzo dobrze. Pewnie nigdy się nie dowie, że jest przypadkowym bohaterem leśnego kadru z pomnikowym dębem w roli głównej. ;)) Dąb ten nie należy do olbrzymów w swoim gatunku, ale w dużym stopniu wyróżnia się w terenie i zasługuje na ochronę.

Warto też zwrócić uwagę na inne dęby rosnące w pobliżu. Wprawdzie są znacznie chudsze, ale ich sylwetki są nieregularne, poskręcanie i także mają liczne stanowiska mchów. Wraz z pomnikowym dębem tworzą malowniczą grupę drzew na skraju lasu.

Link do filmu:

https://drive.google.com/drive/folders/1p6bOjcuTBVMVNnt5WD3cuYyFBCy7L-BX

PODSUMOWANIE

1) W Niwkach Kraszowskich w oddziale leśnym 4c Nadleśnictwa Syców rośnie pomnikowy dąb szypułkowy, którego obwód pierśnicowy pnia wynosi 460 cm, wysokość 28 metrów, a obecny wiek drzewa w 2021 roku szacuje się na 220 lat. Drzewo wyróżnia się oryginalnym pokrojem i sylwetką. Pień w dolnej części jest wygięty i wybrzuszony, natomiast dwa główne przewodniki drzewa rozchodzą się w przeciwnych kierunkach.

2) Na pniu notuje się liczne stanowiska mchów, podobnie jak na konarach i gałęziach. Część dolnych konarów zredukowano chirurgicznie. Korona szeroka, asymetryczna z posuszem na poziomie 20-30%. Wydaje się, że duże zacienienie wokół drzewa niekoniecznie korzystnie wpływa na jego kondycję. Pień w środku jest w znacznej części rozłożony przez grzyby.

3) W przedostatnim artykule tegorocznego cyklu pozostanę jeszcze w Niwkach Kraszowskich, ale przemieszczę się na drugi koniec wsi, gdzie przy cieku wodnym rośnie ciekawy okaz wiązu szypułkowego, który osiągnął wymiary pomnikowe. Nazwałem go “Niwkiem”.