Aktualności
- 08 kwi, 2022
Lipa szerokolistna “Księżna Anna” z Muchowa. Najgrubsza wśród pomnikowych o pojedynczym pniu na Dolnym Śląsku.
Lipa szerokolistna “Księżna Anna” z Muchowa.
Najgrubsza wśród pomnikowych o pojedynczym pniu na Dolnym Śląsku.
Muchów to wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie jaworskim, w gminie Męcinka, na Pogórzu Kaczawskim (Pogórzu Złotoryjskim) w Sudetach. Muchów jest wsią o rolniczym charakterze i wypoczynkowych walorach. Wokół wsi rozciągają się użytki rolne i rozległe łąki, leżące głównie na podmokłych terenach. Wieś otoczona jest lasami mieszanymi z przewagą drzew liściastych. Na obszarze wsi występują niewielkie pasy zieleni z drzew liściastych w formie przydomowych nasadzeń oraz wzdłuż rzeki i miedz.
We wsi zachowało się kilka domów mieszkalnych i mieszkalno-gospodarczych o cechach charakterystycznych dla budownictwa regionalnego, z połowy XIX, pałac z początku XX wieku, budynek dawnej gospody rodziny Wandelów z XVIII wieku. Niedaleko wsi w kierunku północno-wschodnim znajduje się pomnik przyrody nieożywionej Czartowska Skała – więcej o niej na blogu pomniki-przyrody.pl: http://www.pomniki-przyrody.pl/?p=12390
Przy okazji warto też wspomnieć o znajdujących się w pobliżu, kolejnych pomnikach przyrody nieożywionej figurujących pod nazwą “Bazaltowe pomniki przyrody”, o których również warto przeczytać artykuł na wskazanym blogu: http://www.pomniki-przyrody.pl/?p=79
Nazwa wsi pochodzi od polskiej nazwy owada muchy. Od muchy – “von mucha – Fliege” wywodzi ją regionalista Otto Koischwitz oraz niemiecki językoznawca Heinrich Adamy. W swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę wsi podaje Muchowo notując jej znaczenie “Fliegenplatz” czyli “Miejsce much”.
W Muchowie możemy podziwiać wyjątkowe drzewo, nie tylko w skali województwa, ale również na arenie krajowej. To ogromna lipa szerokolistna “Księżna Anna”, która rośnie we wschodniej części wsi, przy ostatnich zabudowaniach, w sąsiedztwie budynku nr 3.
Lipa ta ponad 55 lat temu została uhonorowana statusem pomnika przyrody na mocy decyzji nr 4/65 Urzędu Województwa Wrocławskiego z dnia 5 lutego 1965 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. lipa drobnolistna (Tilia cordata). Widnieje w tej decyzji błąd, bowiem lipa “Księżna Anna” jest lipą szerokolistną ‘Tilia platyphyllos’, a nie lipą drobnolistną ‘Tilia cordata’.
To nie pierwszy przypadek, kiedy w rejestrach błędnie oznaczono gatunek drzewa. Kilka miesięcy temu pisałem o potężnym dębie szypułkowym “Bartek” z Kotwasic, którego w akcie powołującym pomnik przyrody i w rejestrach, błędnie oznaczono/opisano jako dąb bezszypułkowy: http://server962300.nazwa.pl/pomnikowy-dab-szypulkowy-bartek-w-kotwasicach-potezny-chociaz-mniej-znany.html
Zauważyłem, że najczęściej mamy do czynienia z sytuacją, w której błędne oznaczenie gatunku drzewa w akcie powołującym pomnik przyrody jest powielane w rejestrach. W przypadku lipy szerokolistnej z Muchowa sytuacja jest podobna.
Wyciąg z rejestru pomników przyrody woj. dolnośląskiego RDOŚ.
Ten sam błąd znajdziemy w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody: Lipa_szerokolistna_Księżna_Anna
OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA
Jeżeli już wiadomo, że mamy do czynienia z lipą szerokolistną, o czym będzie jeszcze w dalszej części wpisu, koniecznie trzeba zmierzyć obwód pierśnicowy pnia drzewa i przeanalizować, jak uzyskany wynik ma się do gigantów tego gatunku na Dolnym Śląsku.
Dokładny pomiar wykonany przeze mnie i Marka Łuszczyńskiego na początku 2022 roku wskazał 785 cm obwodu pierśnicowego pnia i jest on zgodny z danymi, które widnieją na ustawionej obok drzewa tablicy informacyjnej. Oglądając budowę i pokrój drzewa, bez wątpliwości można uznać, że jest to osobnik JEDNOPNIOWY.
Zatem lipa szerokolistna “Księżna Anna” z Muchowa jest obecnie najgrubszym pomnikowym drzewem tego gatunku na Dolnym Śląsku o pojedynczym pniu i w tej kategorii jest to również jedna z najgrubszych lip szerokolistnych w kraju.
Jedną z ważniejszych cech, dzięki której możemy oznaczyć lipę szerokolistną i odróżnić ją od lipy drobnolistnej są jej owoce, które tworzą małe, kuliste orzeszki, okryte zdrewniałą, twardą skorupką, bardzo wyraźnie żebrowane, zwisają po kilka sztuk na długich szypułach przyrośniętych do języczkowatych podsadek.
Pomimo zimowej pory, “Księżna Anna” miała jeszcze na swoich pędach nieliczne “orzeszki”, ale bardzo ważne dla nas, z uwagi na zamieszanie w oznaczeniu gatunku drzewa, z którym mamy do czynienia w dokumentach źródłowych.
WYSOKOŚĆ I WIEK “KSIĘŻNEJ ANNY”
W przypadku obu parametrów (wysokości i wieku drzewa) mamy rozbieżności. Jak podają autorzy albumu “Drzewa Polski. Najgrubsze. Najstarsze. Najsłynniejsze” – w 2011 roku drzewo było wysokie na 30 metrów, CRFOP podaje 23 metry i wydaje się, że obecna wysokość “Księżnej Anny”, mniej więcej zgadza się z wartością podaną w CRFOP.
Ci sami autorzy w 2016 roku oszacowali wiek drzewa na 350 lat, a więc obecnie, można dodać lipie jeszcze 6 lat, co daje łącznie 356 lat. Sporo ciekawostek o unikatowej lipie z Muchowa znalazłem w tym artykule: https://wyszedlzdomu.pl/o-starej-lipie-z-muchowa-piekne-i-silne-drzewo-pogorze-kaczawskie/
“KSIĘŻNA ANNA” W ALBUMIE DRZEWA POLSKI. NAJGRUBSZE. NAJSTARSZE. NAJSŁYNNIEJSZE.
Autorzy albumu tak opisali potężną “Księżną” z Muchowa: “Rosnąca w tej miejscowości lipa wzięła swą nazwę od imienia Anny, księżniczki świdnickiej (1339-1362), królowej czeskiej oraz cesarzowej rzymskiej, żony monarchy Karola IV Luksemburskiego. Młoda księżniczka musiała wywrzeć duże wrażenie na swym przyszłym cesarskim małżonku, bowiem według dawnych kronik odznaczała się niepospolitą siłą, z łatwością łamiąc w rękach podkowy.
Nadanie jej imienia potężnej lipie okazało się więc w pełni uzasadnione. Należy jednak dodać, że Anna była przy tym osobą niezwykle wykształconą, utrzymywała kontakty z licznymi artystami, korespondowała m.in. z samym Franciszkiem Petrarką. Sędziwa lipa nosząca jej imię była znana okolicznym mieszkańcom od dawna. Już w 1966 r. została uznana za pomnik przyrody.
Okazały pień lipy mierzony tuż nad gruntem ma aż 1050 cm. Na wysokości ok. 5 m nad ziemią rozwidla się na kilka potężnych konarów. Drzewo odznacza się przy tym doskonałym stanem zdrowotnym. Ma wspaniałą, kopulastą, gęsto ulistnioną koronę o wymiarach 26,5 x 23 m. Otacza ją niewysokie, drewniane ogrodzenie. Przy lipie ustawiono piękną, rzeźbioną tabliczkę z jej nazwą.”
Na początku stycznia pod drzewem leżało jeszcze sporo nierozłożonych liści po zeszłorocznym okresie wegetacyjnym, dzięki którym, dodatkowo można było utwierdzić się w przekonaniu, że mamy do czynienia z lipą szerokolistną, ponieważ blaszki liściowe, również należą do ważnych cech rozpoznawczych tego gatunku drzewa.
Pomimo ogromnych rozmiarów, lipa “Księżna Anna” nie należy do najłatwiejszych drzew w fotografowaniu. Z jednej strony przeszkadza budynek, przez który nie można wykonać zdjęć drzewa z każdej strony. Dodatkowo, drewniany płotek przysłania dolne fragmenty pnia. Do tego dochodzi oświetlenie naturalne, które może bardziej przeszkadzać niż pomagać, w zależności od pory dnia, w której wybierzemy się do drzewa.
Informację o tym wspaniałym drzewie odnajdziemy również w Rejestrze Polskich Drzew Pomnikowych Piotra Gacha ( https://www.rpdp.hostingasp.pl/ ), którego skan wklejam poniżej.
Wyciąg z RPDP
Kilka lat temu jeden z pokaźnych konarów lipy częściowo się wyłamał, w dolnej części pnia widnieje niewielki ubytek. Poza tym na drzewie nie notuje się istotnych uszkodzeń lub niepokojących objawów. Za to pień “Księżnej Anny” zachwyca, rzeźbionymi przez lata naroślami i zgrubieniami.
Muchów to raczej mało odwiedzana przez turystów wieś, chociaż leży na bardzo atrakcyjnym przyrodniczo terenie, w Paku Krajobrazowym Chełmy, którego powierzchnia zajmuje 15 990,76 ha, natomiast jego otulina liczy 12 470,83 ha.
Dla miłośników sędziwych, unikatowych i potężnych drzew, Muchów stanowi punkt obowiązkowy. Ponadto, biorąc pod uwagę wytyczone ścieżki przyrodnicze w miejscowości i jej okolicach oraz liczne inne atrakcje przyrodnicze, które oferuje “Kraina Wygasłych Wulkanów”, tereny te mogą stanowić świetną propozycję rekreacji i wypoczynku dla turystów szukających wybitnych walorów przyrodniczych, ale bez tłumów i tysięcy samochodów.
PODSUMOWANIE
1) W Muchowie (woj. dolnośląskie, powiat jaworski, gmina Męcinka), przy drodze wojewódzkiej, w sąsiedztwie budynku nr 3 rośnie potężna lipa szerokolistna “Księżna Anna”, którą błędnie oznaczono w rejestrach i akcie powołującym pomnik przyrody jako lipę drobnolistną.
2) Obwód pierśnicowy pnia drzewa wynosi 785 cm, wysokość 23 metry, wiek lipy szacowany jest na 356 lat. Stan zdrowotny i techniczny okazu jest bardzo dobry, poza częściowym wyłamaniem się jednego z konarów i ubytku w dolnej części pnia, lipa zachwyca regularnym pokrojem, bardzo gęstym ulistnieniem i ponadprzeciętnymi gabarytami.
3) “Księżna Anna” jest obecnie najgrubszą pomnikową lipą szerokolistną o pojedynczym pniu, jaką możemy podziwiać na terenie Dolnego Śląska. Również w skali krajowej jest to szczególny i bardzo cenny okaz, lokujący się w czołówce naszych najgrubszych lip szerokolistnych.
