Aktualności
- 29 paź, 2019
CZWARTE FORUM PRZYJACIÓŁ DRZEW. Dzień pierwszy, 24 października 2019 roku.
CZWARTE FORUM PRZYJACIÓŁ DRZEW. Dzień pierwszy, 24 października 2019 roku.
Wrocław, 24 października 2019 roku Park Szczytnicki – ośrodek szkoleniowy Państwowej Inspekcji Pracy, przy którym rośnie dąb szypułkowy “Dziadek” – oficjalnie najstarsze drzewo miasta, którego wiek szacuje się na 440-460 lat. Poranek mglisty i chłodny. Klimatycznie jesienny z bardzo ważnym wydarzeniem w tle.
Pierwsi goście i organizatorzy są już na miejscu. To tu odbędzie się IV Forum Przyjaciół Drzew, organizowane po raz kolejny przez wrocławską Fundację Eko-Rozwoju. Cieszę się, że będę mógł ponownie spotkać ludzi, którym dobro drzew – a w związku z tym też dobro innych ludzi – jest najważniejszym celem działalności. Harmonogram Forum w ostatnim czasie został nieco zmodyfikowany. Jest napięty, ale zapowiada się bardzo interesująco: FPD_X2019program_aktualny
440-letni dąb szypułkowy “dziadek” i o 400 lat młodszy Paweł Lenart ;))
Zdjęcie przy drzewie zrobiłem sobie po południu, kiedy opadła mgła, a temperatura podskoczyła do 25 stopni C. Było wyjątkowo ciepło, jak na dzień 24 października.
Komplet ludzi na sali i uroczyste przywitanie oraz rozpoczęcie Forum przez Pana Krzysztofa Smolnickiego – Prezesa Fundacji oraz wiceprezydenta Wrocławia – Pana Adama Zawadę. Tematem przewodnim tego Forum jest: “Klimat dla drzew, drzewa dla klimatu”.
SESJA I. DRZEWA – ZIELONA INFRASTRUKTURA, KTÓRA ŁAGODZI ZMIANY KLIMATU. STANDARDY OCHRONY.
KRYZYS KLIMATYCZNY, BIORÓŻNORODNOŚĆ I DRZEWA – DR HAB. PROF. NADZW. KRZYSZTOF ŚWIERKOSZ
Temat numer jeden i pierwsze wystąpienie. “Kryzys klimatyczny, bioróżnorodność i drzewa…”. Wykład i prezentacja niezwykłe. Zrobiły na mnie na tyle duże wrażenie, że postanowiłem opisać je bardziej szczegółowo.
Czy drzewa pomogą nam w walce z kryzysem klimatycznym…? Powierzchnie zadrzewione na Ziemi zajmują obecnie 4.4 mld ha. Możliwe jest dosadzenie drzew na powierzchni 0.9 mld ha, bez naruszania istniejących lasów i ziem uprawnych. Zwiększyłoby to lesistość Ziemi o 25%. Zalesienie to może dodatkowo usunąć z atmosfery 205 Gt węgla. Konieczny jest pośpiech – w przypadku utrzymania obecnych trendów zmiany klimatu do roku 2050 Ziemi ubędzie ok. 223 mln ha powierzchni zalesionych.
Wiele krajów dostrzegło problem deforestacji (wylesiania) terenów zielonych i zaczęło wprowadzać programy reforestacji – ponownego zalesiania, np. Nigeria, Etiopia, Senegal. Liderem zazieleniania Ziemi są Indie i Chiny.
W praktyce nie wygląda to tak łatwo i bez przeszkód. Nie wzięto pod uwagę kilku czynników, które określono jako natury naukowej…
Przykładowo – program zalesień w Chinach obejmuje około 100 mln rolników, otrzymujących dotację na zamianę pól uprawnych około 173 000 km kw. na tereny zadrzewione. Po zakończeniu finansowania rolnicy często wycinają jednak wcześniej posadzone drzewa. Często, zamiast odtwarzania leśnych krajobrazów tworzy się kolejne plantacje drzew użytkowych o znikomej różnorodności biologicznej.
Są też przykłady wielkiej desperacji w sprawie ratowania przyrody i lasów. Niestety, władze nie zawsze są przychylne. 43 kraje ze strefy tropikalnej i subtropikalnej przystąpiły do programu Bonn Chalenge zobowiązujące je do zadrzewienia 150 mln ha do roku 2020 i 350 mln ha do roku 2030. W praktyce wygląda to tak, jak podają powyższe dane.
Niestety, wciąż trwa także wycinka lasów tropikalnych na rabunkową i wielką skalę. Czy programy zalesiania zdołają coś zmienić w sprawie zmian klimatycznych?
W ostatnich latach słynny stał się pellet rozumiany jako paliwo stałe w formie granulatu uzyskiwane z biomasy, przeznaczone głównie do spalania w indywidualnych jak i zbiorowych instalacjach grzewczych, może być spalany w kominkach do tego przeznaczonych. Tyle, że jego transport, jak i produkcja to także spalanie paliwa (i emisja CO2) i to w dużych ilościach.
Tymczasem bilans wodny Ziemi jest coraz bardziej zaburzony. Coraz więcej terenów cierpi suszę lub na niedobory wody. Fakty nie napawają optymizmem.
Wzrastają temperatury, padają nowe rekordy ciepła. Wyraźnie widać to we Wrocławiu. W bardzo krótkim czasie, średnia temperatura wzrosła o 2 stopnie C, a wzrośnie znacznie więcej. Klimat drastycznie się zmienia w trakcie życia drzew. Tego wcześniej nie notowano. Zmiany klimatyczne były znacznie bardziej rozciągnięte w czasie.
Prognozy dla naszych rodzimych drzew na następne dziesięciolecia są bardzo pesymistyczne. Najbardziej znane i powszechne gatunki są w poważnym zagrożeniu. Masowo zamierają świerki, jodły i sosny.
Gradacje szkodników i pasożytów są coraz większe i rozleglejsze. Przed leśnikami stoją wyzwania, których chyba jeszcze w historii Lasów Państwowych nie notowano.
Coraz więcej drzew choruje, a z uwagi na przedłużające się, wysokie temperatury jesienią, wiele roślin zachowuje się tak, jak na wiosnę. Później przychodzi zimno, pędy przemarzają i dodatkowo je osłabiają.
Podczas jesieni kwitną gatunki roślin i kwiatów, których w ogóle nie powinno być o tej porze roku w tym stadium wegetacji. Niemniej, ludzie często cieszą się z przedłużającego się ciepła…
Co dalej? Czy czeka nas wielka zapaść? Pewnym jest, że będzie inaczej i nawet masowe zalesianie Ziemi nie pomoże nam w walce ze zmianami klimatu, niemniej może je trochę złagodzić. Ludzie przez wieki starannie pracowali na obecny stan klimatyczny i nie zmienią go w szybki i trwały proces odwrotu od klimatycznej zapaści.
PRZEGLĄD STANDARDÓW OBOWIĄZUJĄCYCH W INNYCH KRAJACH UE – KAMIL WITKOŚ, FUNDACJA EKOROZWOJU
Tematem następnego wystąpienia był “przegląd standardów” w zakresie postępowania/opieki nad drzewami, przygotowany przez Kamila Witkosia z Fundacji Eko-Rozwoju. Bardzo ważny temat, aby zminimalizować skutki przepadania drzew wskutek niewłaściwego postępowania z nimi podczas prowadzenia wszelkich prac, inwestycji, itp.
Metody i opracowywane standardy ulegają modyfikacji w czasie. Są coraz lepsze. Mamy też sporo przykładów w tym zakresie z zagranicy, z których warto czerpać wzorce i wdrażać do nas.
Standardy – jak pokazuje praktyka życia codziennego – są niezbędne. Nie wystarczy ich wdrożyć. Ważnym aspektem jest budowanie świadomości o drzewach, zwłaszcza wśród wykonawców prac, przy których drzewa są szczególnie narażone na uszkodzenia.
Standardy czeskie należą do tych z kategorii wzorcowych. Nie mniej ważne są standardy szkoleniowe. Kamil w przystępny i zwięzły sposób wskazał na najważniejsze punkty opracowanych i opracowywanych standardów.
STANDARDY PIELĘGNACJI I CIĘĆ DRZEW – DR HAB. JACEK BOROWSKI, SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
Kontynuacja wykładu o standardach. Tym razem dr hab. Jacek Borowski opowiadał o standardach pielęgnacji i cięć drzew. Instytut Drzewa przygotowuje kolejne szkolenia z zakresu sadzenia, cięć i wiązań, a także inspekcji i diagnostyki drzew. Oferuje też podręczniki dla kursantów i trenerów.
Standardy w tym zakresie są niezwykle ważne, ponieważ od prawidłowości ich wykonania, zależy, czy drzewo będzie nadal dobrze rosnąć, czy też zbytnia ingerencja człowieka, nie przyczyni się do jego przedwczesnego zamierania.
STANDARDY OCHRONY DRZEW W TRAKCIE INWESTYCJI – DR INŻ. ARCH. KRAJ. ŁUKASZ DWORNICZAK, STOWARZYSZENIE ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU
Także kontynuacja tematyki związanej ze standardami. Konkretnie – z ochroną drzew w trakcie inwestycji. Prelekcję wygłosił dr inż. arch. kraj. Łukasz Dworniczak ze Stowarzyszenia Architektury Krajobrazu.
Przyczyny opracowywania tego typu standardów wynikają chociażby z braku uregulowań prawnych w tym zakresie, potrzebą ochrony drzew i krzewów, czy potrzebą standaryzacji prac z branży architektury krajobrazu.
Łukasz omawiał takie pojęcia jak inwentaryzacja dendrologiczna, operat dendrologiczny, projekt ochrony drzew zieleni.
Na szczęście, pewne prawne uregulowania w zakresie ochrony drzew i krzewów są coraz częściej opracowywane i publikowane. Przykładem są zarządzenia Prezydenta Wrocławia z 2016 roku.
W miastach brakuje rzetelnych informacji o drzewach, gdyż w poprzednich latach nie prowadzono na masową skalę inwentaryzacji i opisu zieleni miejskiej. Na tym polu jest ogrom pracy do wykonania.
Od czegoś trzeba zacząć i myślę, że w następnych latach będzie znacznie lepiej w tym zakresie. Trzeba się jednak śpieszyć, aby ocalić wiele zbiorowisk roślinnych i drzew, zanim utracimy je bezpowrotnie.
Do inwestorów i ludzi, którzy pracują w pobliżu lub w strefie życia drzewa, musi dotrzeć, że przestrzeganie standardów i zachowanie szczególnej ostrożności to kanon, którego przestrzeganie ma zagwarantować szansę przetrwania drzewa.
SESJA II. OCHRONA DRZEW W OTOCZENIU CZŁOWIEKA – REALIZACJE.
10 minutowe wystąpienia prezentujące praktyczne aspekty i doświadczenia w zakresie ochrony drzew i wprowadzania nowych nasadzeń.
POLITYKA OCHRONY DRZEW W WARSZAWIE – TOMASZ MAKSYM, ZZ M. ST. WARSZAWY
Tomasz Maksym z Zieleni Miejskiej w Warszawie omówił politykę ochrony drzew w Warszawie. Opracowano tzw. mapę korony drzew, uwzględniając skład gatunkowy i stan zdrowotny drzew. Mając te dane, wylicza się współczynnik pokrycia koronami drzew.
Opracowano też Kartę Praw Drzew oraz dokument – wspomnianą Politykę Ochrony Drzew opatrzoną preambułą.
Wskazano w niej elementarne i podstawowe czynności/działania, które należy wykonać przed przystąpieniem do prac przy drzewach.
KARTY INFORMACYJNE DO STANDARDÓW OCHRONY DRZEW W INWESTYCJACH WROCŁAWIA, KRÓTKIE PODSUMOWANIE ICH DZIAŁANIA OD WEJŚCIA W ŻYCIE – ALEKSANDRA ZIENKIEWICZ, ZZM WROCŁAW
Temat bardzo bliski mieszkańcom Wrocławia. Drzewa pełnią niezwykle ważne role i funkcje w tkance miejskiej. W dniu 28 czerwca 2019 roku weszło w życie zarządzenie Prezydenta Wrocławia nr 1217/19 w sprawie ochrony drzew i rozwoju terenów zieleni Wrocławia: Zarządzenie_nr_1217_19 Opracowano też karty informacyjne do standardów ochrony drzew w inwestycjach Wrocławia.
To bardzo ważne dokumenty, które – mam nadzieję – staną się w przyszłości normą, dzięki której drzewa nie będą tak niszczone, jak niestety często ma to miejsce obecnie.
Jedną z głównych przyczyn opracowania powyższych dokumentów były i są tragiczne dla drzew inwestycje/remonty/prace, które – przez niewiedzę i niedbalstwo wykonawców niszczą wiele drzew.
“Karty informacyjne do standardów ochrony drzew w inwestycjach” zawierają szczegółowe punkty, które należy wdrażać na każdym etapie inwestycji, dostosowując się do specyfiki danego przypadku.
Są już pierwsze, pozytywne przykłady wprowadzonych regulacji i rozwiązań. To początek w dobrym kierunku.
Jednak “nie wszystko działa doskonale”. Wciąż można spotkać miejsca, w których prowadzi się różnego rodzaju prace i kompletnie lekceważy sferę życia drzewa. Nie zabezpiecza się korzeni i nie przestrzega wytycznych zawartych w zarządzeniu.
Szczególnie kiepska jest sytuacja drzew przyulicznych, z ograniczoną i często, częściowo zabetonowaną sferą życia. Z jednej strony presja ulicy i zaparkowane samochody. Z drugiej – niechęć ludzi do polepszenia ich sytuacji życiowej (bo musi być miejsce na auto). To początek długiej drogi o lepsze jutro dla drzew w mieście.
UTRZYMANIE DRZEW MŁODYCH WZDŁUŻ DRÓG W POZNANIU – AGNIESZKA SZULC, POZNAŃ
Pani Agnieszka Szulc omówiła powyższy temat, wyraźnie akcentując na trudności w porozumieniu, co do ochrony drzew z drogowcami. Dla niech drzewo to często “zło konieczne”, stąd napięcia i kontrargumentacja z ich strony dla obrońców drzew.
Remonty chodników i nawierzchni stanowią jedno z największych zagrożeń dla przydrożnych drzew. Często, prace te powodują głębokie ich uszkodzenia, wskutek których zamierają.
Są też pozytywne przykłady. Dzięki intensywnym staraniom, można tak przeprowadzić prace, aby osiągnąć cel tych prac, a jednocześnie pozostawić drzewom miejsce do spokojnego wzrostu.
Można też ochronić wypiętrzone, szkieletowe korzenie drzewa. Poznań także ma mnóstwo pracy przed sobą w budowaniu poczucia ważności i konieczności dbania o drzewa. To dotyczy wszystkich miast w Polsce.
PROGRAM OCHRONY I POPRAWY KONDYCJI POMNIKÓW PRZYRODY I INNYCH SĘDZIWYCH DRZEW W KRAKOWIE – DAWID MASŁO, ZZM KRAKÓW
To było wspaniałe wystąpienie! Byłem i jestem pod wielkim wrażeniem, jak Dawid opowiadał o drzewach. Szacunek, wdzięczność i przyjaźń z drzewem na pierwszym miejscu.
Symbolem i pretekstem do wdrożenia programu stał się kasztanowiec, którego ogromne konary pokryły dużą część trawnika wokół drzewa i który był dość mocno “gnębiony” przez ludzi.
Powyższe słowa Petera Wohllebena nie wymagają komentarza. W powyższym programie uwzględniono m.in. tabliczki informacyjne, wydzielenie przestrzeni dla drzewa, działania pielęgnacyjne i edukację.
Tabliczka kasztanowca bardzo wymowna, ucząca ludzi czym jest drzewo sędziwe i jak należy postępować i zachowywać się przy nim. Trafione w sedno we wspaniałym stylu! ;))
ZIELEŃ ŚRÓDMIEŚCIA – ZRÓWNOWAŻONE PROJEKTOWANIE Z UWZGLĘDNIENIEM DRZEW – MGR INŻ. ARCHITEKT DAGMARA ŻELAZNY, DR INŻ. ARCH. KRAJ. ŁUKASZ DWORNICZAK, STOWARZYSZENIE ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU
Ponownie Pan Łukasz, tym razem wraz z Panią Dagmarą opowiedzieli o projektowaniu zieleni w trudnych miejscach, poprzez maksymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury i doboru odpowiednich materiałów.
Można stwierdzić, że “zieleń tkwi w szczegółach” i nie będzie w tym krzty przesady. ;))
Ich projekt bardzo dobrze widać na powyższym zdjęciu po prawej stronie, gdzie z miastowej szarości przed projektem, mamy całkiem przyzwoitą ilość zieleni, jak na takie miejsce, po realizacji projektu.
SESJA III. PARK SZCZYTNICKI – SPACERY TEMATYCZNE.
W tej sesji, uczestnicy Forum mieli siedem tematów do wyboru, przy czym – odbywały się one w jednym czasie, także każdy mógł być tylko na jednym spacerze.
Tak, jak w 2016 roku, tak i teraz wybrałem oczywiście drzewa sędziwe. Tematem była opieka nad nimi, o której opowiadał Jerzy Stolarczyk, jeden z największych autorytetów w tej dziedzinie w Polsce.
Pan Jurek opowiadał nam m.in. o błędach chirurgii drzew, którą kiedyś stosowano w stosunku do sędziwych drzew. Nadmierne cięcia i czyszczenie wnętrza drzew z próchnicy i wszelkiego, innego materiału, doprowadziły do powstania idealnych warunków do wytworzenia się ciągów kominowych i podtrzymywania pożarów drzew.
Wiele drzew zostało podpalonych i nie udało się ich uratować. Gdyby nie nadmierna nadgorliwość chirurgii drzew, ogień miałby duże trudności z podtrzymywaniem się przy życiu. Dąb “Dziadek” też został mocno okaleczony przez niewłaściwe cięcia i zbytnią ingerencję.
Jednak te błędy musiały zostać popełnione, aby uniknąć ich w przyszłości. Obecnie mamy tendencję odwrotną w profesjonalnej opiece nad drzewami sędziwymi. Minimum ingerencji, etapowość, rozłożenie działań w dłuższym czasie. Sędziwe drzewa są bardzo wrażliwe na zmiany i należy je traktować w bardzo delikatny sposób.
Późno-październikowe “lato” zachęcało do spaceru po Parku Szczytnickim wśród szaleństwa jesiennych barw.
Obejrzeliśmy kilka sędziwych drzew, m.in. tego olbrzyma, którego jedną stronę ześrutował kozioróg dębosz. Drzewo to będzie szczegółowo opisane przeze mnie na blogu. Jest jednym z najgrubszych osobników Parku, oczywiście po “Dziadku” i dębie Jana Stanki.
Pan Jurek opowiadał nam wiele ciekawostek o sędziwych drzewach, a także o błędach popełnianych przy opiece nad nimi oraz o sposobach ich zabezpieczania. Na spacer z Panem Jurkiem zapisało się dużo osób. Być może najwięcej ze wszystkich bloków tematycznych.
SESJA IV. DŹWIGNIA ZMIANY – PRACA WARSZTATOWA.
Ostatnia sesja pierwszego dnia Forum to World Caffe i Design thinking. Uczestnicy mogli wybrać jedną z nich. Pierwszą – “Konieczne zmiany prawne, żeby samorządy mogły zachować drzewa” poprowadził Andrzej Gąsiorowski, prawnik, obrońca drzew, drugą – “Jak wdrażać standardy ochrony drzew jako zielonej infrastruktury” poprowadził Krzysztof Smolnicki, prezes Fundacji EkoRozwoju.
