Atrakcje astronomiczne na niebie w listopadzie 2022 roku.

Dla miłośników obserwacji zjawisk astronomicznych nastały najlepsze miesiące z uwagi na coraz dłuższe noce i szybko zapadający zmierzch. Listopad zapowiada się bardzo interesująco, zarówno pod względem obserwacji planet, jak i ciekawych koniunkcji oraz rojów meteorów.

W listopadzie dzień nadal szybko się skraca, a noce wydłużają. W dniu 1. listopada w Warszawie Słońce wzeszło o godzinie 06:30, a zaszło już o godz. 16:09. Za to w ostatnim dniu miesiąca wschód nastąpi o godz. 07:21, a zachód o godz. 15:27. To oznacza, że w ciągu miesiąca dzień skróci się jeszcze o 93 minuty (godzinę i 33 minuty). Słońce każdego popołudnia wznosi się niżej. Na początku listopada górowanie w Warszawie miało miejsce na wysokości 24 stopni, natomiast 30 listopada będzie to maksymalnie 17 stopni.

Kolejność listopadowych faz Księżyca przedstawia się następująco: pierwsza kwadra miała miejsce w dniu 1 listopada o godz. 07:37, pełnię zobaczymy w dniu 8 listopada o godz. 12:02, ostatnia kwadra przypadnie na dzień 16 listopada o godz. 14:29, natomiast nów na 23 listopada o godz. 23:57. Co ciekawe, w ostatnim dniu miesiąca, tj. 30 listopada o godz. 15:38 przypadnie druga w tym miesiącu pierwsza kadra.

Gdy chodzi o planety to zarówno Merkury, jak i Wenus są aktualnie w koniunkcji ze Słońcem, a co za tym idzie pozostają niewidoczne dla obserwatorów na Ziemi. Jednak już w przypadku planety Mars, która zbliża się do swojej grudniowej opozycji, obserwacje można planować godzinę po zachodzie Słońca aż do samego świtu. W związku z tym, że średnica tarczy Czerwonej Planety rośnie i jest coraz jaśniejsza, nie powinno być żadnych większych problemów, aby dostrzec ją gołym okiem. Przez cały listopad możemy ją oglądać w gwiazdozbiorze Byka, planeta jest widoczna w postaci charakterystycznego rudawego koloru. Posiadacze teleskopów mogą obecnie dostrzec szczegółowo cechy Marsa – m.in. polarne czapy lodowe.

Jowisz w dalszym ciągu jest widoczny przez większość nocy, jednak należy pamiętać, że planeta jest już po opozycji. W związku z tym moment górowania Jowisza przesuwa się z godziny 19:30-20:00 na początku miesiąca na 17:30-18:00 w ostatnich dniach listopada. Mimo, że jasność Jowisza, jak i średnica tarczki planety zmniejszają się, nie powinniśmy mieć większych problemów ze znalezieniem obiektu na niebie. Świeci w konstelacji Ryb i wydaje się wyraźnie większy od gwiazd i innych ciał niebieskich widocznych na niebie.

Opozycja Saturna miała miejsce już w sierpniu, dlatego w listopadzie planetę z Pierścieniami możemy oglądać w pierwszej połowie nocy, w gwiazdozbiorze Koziorożca, nad południowo-zachodnim horyzontem. Zbliża się opozycja Urana, która przypadnie na 9. listopada. Jednak ze względu na wielkość planety i jej oddalenie względem Ziemi, możemy ją podziwiać wyłącznie przy pomocy teleskopów. W listopadzie będzie wschodzić dokładnie w momencie zachodu Słońca, górowanie nastąpi w okolicach północy, a zachód w momencie nastania świtu. W gwiazdozbiorze Ryb, od 8 do 10 stopni na zachód od Jowisza znajdziemy planetę Neptun. Jednak aby dostrzec obiekt, należy się posiłkować lornetkami lub teleskopami.

W listopadzie czeka nas kilka ważnych koniunkcji. 11 listopada, w godzinach wieczornych, w odległości 3,5 stopnia znajdą się, będący krótko po pełni Księżyc oraz na wschód od niego planeta Mars. Najlepszy moment na obserwację zjawiska przypadnie około godziny 01:00, kiedy obiekty będą górować wysoko na niebie.

20 listopada nad ranem będzie można dostrzec bardzo bliskie spotkanie Gamma Virginis, czyli drugiej najjaśniejszej gwiazdy konstelacji Panny oraz oświetlonego w zaledwie 15 proc. Księżyca. Dystans między nimi nie przekroczy 16 minut, w związku z czym, aby móc w pełni zobaczyć oba ciała niebieskie, powinniśmy posiłkować się teleskopem. Widowisko ujrzymy pół godziny przed wschodem Słońca na wysokości 25 stopni nad południowo-wschodnim horyzontem.

Listopad na niebie to również bardzo ciekawe roje meteorów. Już najbliższej nocy – z 4/5 listopada – niebo przetną Południowe, a 11/12 listopada – również Północne Taurydy. Radiant, czyli miejsce, z którego wydostają się meteory, znajduje się w Byku. Choć nie są to roje szczególnie intensywne pod względem ilości, to czasami mogą wytwarzać charakterystyczne kule ognia, tak jasne jak Księżyc w pełni. W tym roku istnieje prawdopodobieństwo, iż w okolicach szczytu może pojawić się więcej meteorów.

Trzeci rój meteorów związany jest z kometą 55P/Tempel-Tuttle. To słynne Leonidy, które niekiedy charakteryzują się prawdziwą “kosmiczną burzą”. Np. w 2001 roku Ziemia znalazła się na gęstym szlaku cząstek pozostawionych przez lodową skałę, dlatego w ciągu godziny można było dostrzec nawet tysiąc spadających gwiazd. Następna taka okazja nastąpi w 2030 r. Do tego czasu pozostaje nam na pocieszenie 15 meteorów na godzinę. Leonidy są na ogół dość jasnymi obiektami pozostawiającymi długi ogon, ale w tym roku w obserwacjach może przeszkadzać Księżyc, który będzie w okolicach ostatniej kwadry.

W najbliższy wtorek 8. listopada, czyli dwa tygodnie po częściowym zaćmieniu Słońca widocznym z Europy, północno-wschodniej Afryki, zachodniej Azji i Bliskiego Wschodu, nastąpi całkowite zaćmienie Księżyca. To zjawisko będzie jednak niewidoczne z terenów naszego kraju; cień rzucany przez Słońce na Srebrny Glob będzie widoczny z terenów obu Ameryk, Azji Wschodniej, Australii i Oceanii. W Polsce w tym czasie będzie panował dzień.